Zonderling schreef:memento schreef:Zonderling schreef:@Memento, ik denk dat jij teveel voorbijgaat aan het feit dat woorden evolueren in hun betekenis.
Ons woord 'ijdelheid' is daar ook een mooi voorbeeld van. De grondbetekenis van het woord heeft ook alles te maken met 'ijl', 'vluchtig'. Maar afgeleide betekenissen zoals 'nietigheid', 'vergeefsheid', 'dwaasheid' komen afhankelijk van de context sterker naar boven dan de grondbetekenis. En vervolgens zelfs 'pronkzucht'. Zo werkt het ook in andere talen. De grondbetekenis kan sterk op de achtergrond raken en de afgeleide betekenis op de voorgrond. Daarom kom ik ook in dit geval tot de afgeleide betekenis 'nietigheid' en 'dwaasheid' als belangrijkste en dominerend in deze tekst, al is het waar dat diep daaronder nog de grondbetekenis ligt.
Dat is wat ik in dit geval ontken. Ik stel dat dit woord juist bewust gebruikt is in zijn eigenlijke betekenis. Het beeld van de "adem" (zo-voorbij) staat tegenover het beeld van de Rots (onveranderlijk).
@Memento, ik kan - ook met je nadere toelichting - niet volgen dat dit het beeld is waar het in Psalm 94:11 over gaat. Het klopt niet met de context van het vers in deze psalm. Nogmaals: het gaat hier niet om het voorbijgaan van de gedachten, maar om de INHOUD van de gedachten.
Dat klopt ja. Als je in het Nederlands zegt: "ik heb een vluchtige gedachte", druk je daarmee kortstondigheid uit, zowel in tijdsduur als in inhoud (niet bestendig zijn). Ik zou het beeld van de adem, of het daarvan afgeleide beeld van de vluchtigheid, graag behouden in het Nederlands.
Ik zie "adem" hier dus als een beeld, net als "rots". Zoals we "rots" als beeld niet moeten wegvertalen met "machtig, krachtig, sterk", zo moeten we "adem" m.i. hier niet wegvertalen. Daarom heeft zowel de SV als HSV m.i. hier te vrij vertaald. Binnen het hedendaagse Nederlandse taalveld, en uitgaand van de vrijere vertaling a la SV, zou ik kiezen voor "vluchtig", zoals de HSV, omdat dat heel goed de betekenis weergeeft en ook nog iets van het beeld van adem bewaard.
Wat betreft de woordenboeken en taalkundige uitleg stel ik vast dat de standaardwerken vrij unaniem zijn in de constatering dat het woord slechts enkele malen in zijn basisbetekenis gebruikt wordt en verder in alle gevallen overdrachtelijk (met name in de betekenis 'vanity' = ijdelheid). De kwestie is dan of die overdrachtelijke betekenis ook in het Nederlands functioneert door te kiezen voor het woord 'vluchtig'. Naar mijn overtuiging functioneert dat absoluut niet. De negatieve duiding van het Hebreeuwse woord in zijn overdrachtelijke betekenis komt daarmee nauwelijks tot uitdrukking. Daarom blijf ik het woord 'vluchtig' voor een ernstige en ongegronde verzwakking houden.
Mijn stelling is: Het woord was als beeld in o.a. het Hebreeuws bekend. Het
beeld werd gebruikt voor de betekenis "ijdel". Wie hier slechts "ijdel" vertaalt, vertaalt het beeld (adem) weg.
Verder speelt denk ik een leeftijdsverschil mee. IJdel is voor mij een nietszeggend woord, wat slechts voor uiterlijkheden (voor te lang voor de spiegel staan) gebruikt wordt. Vluchtig daarentegen is een woord wat in het hedendaagse Nederlands zowel snel-voorbij-gaand als vergankelijkheid uitdrukt, precies wat het grondwoord (ook in afgeleide betekenis) ook doet.
Zonderling schreef:
Het is overigens juist dat de betekenis 'ongerechtigheid' minder direct in het woord besloten ligt. Met '' in de betekenis van 'nietigheid' en 'dwaasheid' blijven we dichter bij de essentie van de bedoeling in deze tekst, dus laat ik het daarbij houden (hoewel 'ijdelheid' mijn voorkeursvertaling blijft). Hijdelheidet zondige ligt hierin overigens duidelijk genoeg opgesloten. Als 'dwaasheid' interpreteert ook Paulus het woord in deze tekst in zijn citaat in 1 Korinthe 3:20.
Verder volsta ik met te verwijzen naar Keil & Delitsch (wel degelijk een toelichting die zeer dicht bij de grondwoorden in de tekst blijft), Matthew Poole, Calvijn en vele anderen.
Die geven alle 3 geen taaltechnische onderbouwing, ze zeggen slechts: Dit is de uitleg. Zonder enige onderbouwing.
Mijn stelling is: Gewoon "als een adem" vertalen, dát is wat er staat. Als je interpreterend vertalen wil, dan zie ik "ijdel" of "vluchtig" als goede opties, waarbij ik in hedendaags Nederlands voor "vluchtig" zou kiezen, omdat "ijdel" haar oorspronkelijke betekenis verloren heeft en daardoor onduidelijk is. "Vluchtige gedachten" zijn gedachten die kort van duur zijn, ze stellen niets voor. Dat kan je verder interpreteren, zoals de LXX (en Paulus door het citeren van de LXX) doet, door dat "dwaasheid" te noemen. En door "rots" te vertalen met "krachtig". Iets wat wij, met onze letterlijke vertaaltraditie, terecht veel te vrij vertaald vinden.
Maargoed, ik denk dat met deze discussie wel is aangetoond:
1. Dat de vertaalkeuze van de HSV wel degelijk te verdedigen valt, en daar een grondig doordachte exegetische keuze aan ten grondslag ligt, die niet af te doen is als "oppervlakkig".
2. Dat welke betekenis je in een woord hoort, ook mede bepaald wordt door je leeftijd, waardoor een jongere soms in de SV ("ijdel") iets leest wat niet zo bedoeld is, terwijl een oudere dat omgedraaid bij de HSV ("vluchtig") heeft.
3. Taal en vertalen complexe dingen zijn. Het is geen exacte wetenschap. Daarom kan je bij het beoordelen van de HSV ook niet spreken in zwart-wit goed-fout termen, omdat dat geen recht doet aan de complexiteit en de nuances die bij vertalen komen kijken.
