"Evangelischen kunnen de kerk redden"

UTRECHT - Voor de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is alleen nog toekomst als er een vruchtbare, inhoudelijke en geestelijke integratie komt met de evangelische beweging, die in de meeste protestantse kerken bezig is te ontstaan, zegt prof. dr. C. Graafland.

In Utrecht werd afgelopen zaterdag de jaarlijkse lezersdag van het theologisch tijdschrift Kontekstueel gehouden. De ongeveer 135 aanwezigen dachten met elkaar na over "het einde van het protestantisme". Aanleiding voor dit thema waren geruchtmakende uitspraken van de Britse theoloog Alister McGrath eind vorig jaar. McGrath zei toen in een interview dat binnen het christelijk geloof drie grote stromingen zullen overleven: de rooms-katholieke, de oosters-orthodoxe en de evangelicale. Voor het protestantisme ziet hij geen aparte plaats meer weggelegd.

Zolang de kerk de rechtvaardiging van de goddeloze door het geloof preekt en daaruit leeft, zal zij blijven bestaan, zei prof. Graafland, die samen met ds. W. Dekker de lezingen verzorgde. "Dit is het geloofsartikel waarmee de kerk staat of valt. En dan is het niet meer van doorslaggevend belang of we nu rooms of Grieks-orthodox of evangelicaal of protestant zijn. Want dat geloof laat zich vinden in alle kerken en door alle verschillende vormen van liturgie en spiritualiteit en geloofsformuleringen heen. Het is het hart van Gods kerk van alle tijden en plaatsen. En dat zal zo blijven tot de jongste dag toe, al zal Jezus dan misschien wel lang moeten zoeken, waar hij dit geloof op aarde nog kan vinden."
In dit licht vindt prof. Graafland het "eigenlijk helemaal geen ramp om over het einde van het protestantisme te spreken. Want ergens halverwege in de geschiedenis van de kerk is het protestantisme ontstaan. Voor die tijd was er geen protestantse kerk, maar er was wel een christelijke kerk. En het kan best zijn dat we het zullen meemaken dat het protestantisme ook weer halverwege verdwijnt, maar de christelijke kerk blijft. Doordat er misschien wel een bijbelse vernieuwing van de catholica komt, waar de protestantse kerken zich volgaarne mee zullen verenigen en in een bredere bedding van kerkelijk leven zich mogen voortzetten. Over fusie gesproken. Wie zou daar niet naar verlangen?"
Prof. Graafland ziet alleen hoop gloren voor "een evangelisch-protestantse kerk in Nederland." "Mijn devies zou dan ook zijn: Evangelischen aller kerken, verenigt u. Maar dan bedoel ik eigenlijk: Alle gelovigen, die kinderen van de ene Vader van onze Heiland Jezus Christus mogen zijn, komt uit uw verouderde stellages tevoorschijn en verenig u tot Christus' ware kerk op aarde. En hoe ver dat dan zal gaan?
Nu, ik zei het al: Als ik merk, dat deze ontwakende geest van het evangelisch geloven ook in de Rooms-Katholieke Kerk zich steeds duidelijker meldt, een geest die ik trouwens ook bij de Grieks-orthodoxen heb ontmoet, dan hoop ik dat ook in die richting de grenzen eenmaal zullen wegvallen, en het werkelijk gaat worden: één kudde, onder één Herder, onze Heere en Heiland Jezus Christus."
De emeritus hoogleraar verwees naar artikel 29 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis, waar zowel de leer als het ware geloof als kenteken van de kerk wordt genoemd. Volgens prof. Graafland zal in de toekomst de leer steeds minder de grenzen van de kerk aangeven. "Dus niet meer zozeer haar kerkelijk vastgestelde en geformuleerde leer of belijdenis of kerkorde zal bepalend zijn, maar of ze een kerk is waarin de leden ware gelovigen zijn, in beleving en uitleving, en waar dat leven dan ook van uitstraalt naar elkaar en naar de wereld toe. En dat zal dan tot gevolg hebben dat de feitelijke grens tussen kerk en niet-kerk of niet meer kerk dwars door alle bestaande denominaties heen zal lopen. Daar gaan we naartoe, verwacht ik.
We krijgen een heel andere kerkelijke kaart in de toekomst. Ook de bestaande grenzen en tegenstellingen tussen het protestantisme en de rest van het christendom, niet alleen inclusief de evangelische kerken maar ook inclusief de Rooms-Katholieke Kerk, kunnen zich wel eens drastisch wijzigen of zelfs in hun kerkscheidende werking verdwijnen."
In de discussie kwam van diverse kanten de vraag welke evangelischen prof. Graafland precies bedoelt. Daarop zei de emeritus hoogleraar dat het gemakkelijk is allerlei verschraalde vormen aan te wijzen, maar dat je overal (jonge) mensen ziet zoeken om de Schrift weer helder te krijgen en "alle rompslomp die de orthodoxie zich heeft aangemeten, er weer af te halen."
Kwam prof. Graafland in zijn lezing met zijn "kinderlijk geloof", IZB-studiesecretaris ds. W. Dekker uit Oosterwolde (bij Elburg) trok filosofische en sociologische lijnen van het verleden naar de huidige belevingscultuur. Was er vroeger in Nederland en nu nog in tweederde deel van de wereld een "overlevingscultuur", waarin de strijd om het bestaan centraal staat, in de welvaartscultuur is "de spanning uit het leven gehaald die het leven de moeite waard maakte. Daarom zoeken mensen naar kicks en ervaringen die het leven spannend maken." Ds. Dekker zei dat de kerk die overgang van overlevings- naar belevingscultuur volstrekt serieus moet nemen. "De kerk moet niet Jezus aanbieden als vervulling van een verlangen naar afwisseling en emotie, maar als Heer der wereld die ook Heer van mijn leven wil zijn."
Tegelijk erkent ds. Dekker dat de behoefte aan beleving diep in de cultuur is verankerd en dat alleen die stromingen in het christelijk geloof het goed doen die deze behoefte serieus nemen. "Sommige kerken lijken het wel goed te doen, maar dat is te danken aan zuilvorming en groepsproces. De enige kerkelijke stroming die de beleving serieus neemt, is de evangelische. Ik denk dat dit eenvoudig de feiten zijn."
Ds. Dekker bedacht een nieuwe variant op Descartes: "Ik denk dus ik ben? Ik voel dus ik ben? Ik antwoord dus ik ben! De weg van gehoorzaamheid is geloof, zeg ik met Bonhoeffer."

Graafland voorspelt andere kerkelijke kaart

UTRECHT - Er komt een heel andere kerkelijke kaart, denkt prof. dr. C. Graafland. Grenzen en tegenstellingen tussen het protestantisme en de rest van het christendom, zowel evangelisch als rooms-katholiek, zullen drastisch wijzigen of zelfs verdwijnen. Het is volgens hem de enige manier om in de toekomst te overleven.

Graafland sprak zaterdag op de Kontekstueel-lezersdag. De bijeenkomst van het 'tijdschrift voor gereformeerd belijden nú' stond in het teken van uitspraken van theoloog Alister McGrath in het Nederlands Dagblad en in Beweging, het blad van het centrum voor Reformatorische Wijsbegeerte. Volgens McGrath zal het protestantisme verdwijnen. Binnen het christendom zullen drie grote stromingen overblijven: de rooms-katholieke, de oosters-orthodoxe en de evangelicale.

Er waren ongeveer 135 mensen naar de Jacobikerk in Utrecht gekomen. Velen zien in hun omgeving dat traditionele kerken moeite hebben het evangelie aan jongeren over te dragen terwijl evangelische groepen een jonge doelgroep weten aan te spreken, verklaarde redactielid drs. J. Wienen de hoge opkomst.

Volgens emeritus-hoogleraar Graafland is het niet meer van doorslaggevend belang of "wij nu rooms-katholiek, Grieks-orthodox, evangelicaal of protestant'' zijn. Het geloof dat 'de rechtvaardiging van de goddeloze plaatsvindt door het geloof' is te vinden in alle kerken. "In dat licht gezien is het dus eigenlijk helemaal geen ramp om over het einde van het protestantisme te spreken.'' Misschien komt er wel een bijbelse vernieuwing van de Rooms-Katholieke Kerk waarmee de protestantse kerken zich graag verenigen. "Wie zou daar niet naar verlangen?''

Het draait tenslotte om de scheiding tussen het ware en het niet-ware geloof, aldus Graafland. Die scheiding is niet meer kerkelijk vast te leggen. Hij vond het een positieve ontwikkeling dat in sommige kerken het orthodox-gereformeerde gemeenteleven en de evangelische spiritualiteit zich verbinden. Graafland riep 'evangelischen van alle kerken' op zich te verenigen. "Alle gelovigen die kinderen van de ene Vader van onze heiland Jezus Christus mogen zijn, komt uit uw verouderde stellages tevoorschijn en verenig u tot Christus' ware kerk op aarde.''

Negatief over PKN

Graafland was zeer negatief over de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) die op 1 mei van start gaat. De kerk met "horizontale prediking met sterk moralistische inslag'' heeft geen toekomst. Volgens hem is de nieuwe kerk een laatste poging om het definitieve einde nog een poosje uit te stellen. Dat kan worden voorkomen als de Protestantse Kerk in Nederland tot "een vruchtbare, inhoudelijke en geestelijke integratie'' komt met de evangelische beweging - die in de meeste protestantse kerken bezig is te ontstaan.

Drs. W. Dekker, werkzaam bij de Hervormde Bond voor Inwendige Zending (IZB) ging in op de culturele ontwikkeling die tot "deze impasse van het protestantisme'' heeft geleid. Volgens McGrath heeft het protestantisme de geloofservaring teveel verwaarloosd. Het woord beleving is in de westerse cultuur enorm belangrijk geworden, erkende Dekker. Alle kerken hebben daar slecht op ingespeeld, ook de Rooms-Katholieke Kerk. Sommige kleine orthodox-protestantse kerken lijken het nog goed te doen, maar dat is te danken aan zuilvorming en groepscodes, aldus Dekker. "Ook daar wordt intussen zichtbaar dat de traditionele woorden niet meer refereren aan de levens- en wereldervaring van veel kerkgangers. Derhalve moeten deze kerken worden gezien als weliswaar dichtbevolkte, maar in feite afbrokkelende eilanden.''

Door de belevingscultuur serieus te nemen is de evangelische stroming de enige groepering die succes heeft. Maar dat wil nog niet zeggen dat alle kerken die kant op moeten, zei Dekker. Hij vond wel dat het christelijke geloof in de westerse wereld moet aansluiten bij de cultuur, echter zonder van kleur te verschieten. Hij waarschuwde ervoor als kerk niet te gemakkelijk in te spelen op het verlangen naar emotie. "Emotie is de oppervlaktelaag van een veel diepere laag. De kerk moet Jezus niet aanbieden als vervulling van een emotioneel verlangen naar geborgenheid. De kerk moet Jezus als de Heer van de wereld ter sprake brengen, waardoor wij heel de wereld in een ander licht mogen zien. Deze Heer wil ook de Heer van mijn leven zijn.'' Is dit evangelische theologie?, vroeg Dekker. "Van mij mag het zo worden genoemd, maar het mag ook protestants heten.''

Prediking belangrijk

Is het erg als het protestantisme verdwijnt?, vroeg iemand. Ja, vond Dekker. De kracht van het protestantisme is de prediking. Die ontbreekt wel eens bij evangelischen. De prediking van het Woord moet er wel zijn, wil de evangelicale stroming een opvolger van het protestantisme zijn.

Graafland proefde in de reacties vanuit de zaal "een afkeer van evangelischen''. "Intussen is de Protestantse Kerk leeg en zitten evangelische kerken vol. Dan kun je wel zeggen dat jongeren een verzetje willen als ze naar de evangelischen gaan, maar misschien horen ze iets nieuws.'' Er heerst in die beweging niet het afgezaagde klimaat zoals in de traditionele kerk. Hij erkende dat er "verschraalde evangelische vormen'' te vinden. Maar McGrath gaat het om het origineel-reformatorische. "Hij wil het protestantisme van alle rompslomp zuiveren. Dat is kern van wat evangelischen willen.''

Oorspronkelijk gepost door Quazzy
Prediking belangrijk
Is het erg als het protestantisme verdwijnt?, vroeg iemand. Ja, vond Dekker. De kracht van het protestantisme is de prediking. Die ontbreekt wel eens bij evangelischen.

De kracht van het protestantisme is de prediking. Die ontbreekt wel eens bij evangelischen.

De kracht van het protestantisme is de prediking. Die ontbreekt wel eens bij evangelischen.

Quazzy,
Zou jij de bovenstaande opmerking willen verklaren? Ik ben het met je eens dat een evangelisch christen minder waarde hecht aan theologie en dogma's. Maar jouw uitspraak gaat een stapje verder. Ik ben het wat dat betreft niet met je eens.

De enige kerkelijke stroming die de beleving serieus neemt, is de evangelische.

Je nuancering van Evangelicals is wel terecht. Nogal dom dat in de breichtgeving zomaar klakkeloos een woord of richting vertalen. Hiermee wordt ik echter nog nieuwsgieriger naar zijn opvatting van wat protestants zou moeten zijn.

Oorspronkelijk gepost door memento

De kracht van het protestantisme is de prediking. Die ontbreekt wel eens bij evangelischen.

Quazzy,
Zou jij de bovenstaande opmerking willen verklaren? Ik ben het met je eens dat een evangelisch christen minder waarde hecht aan theologie en dogma's. Maar jouw uitspraak gaat een stapje verder. Ik ben het wat dat betreft niet met je eens.

Dat is afhankelijk welke groep je hebt. Ik ken evangelischen met preken die qua lengte niet onderdoen voor een GG-preek. Ik ken ook evanglische gemeenten waar de preek maar net een kwartiertje duurt, en die de rest van de dienst vullen met muziek en met 'getuigenissen'.

Zie wat voorbeeldpreken op http://www.komenzie.nl/preken/Laatste%204%20preken.htm

Oorspronkelijk gepost door Dathenum

De kracht van het protestantisme is de prediking. Die ontbreekt wel eens bij evangelischen.

Quazzy,
Zou jij de bovenstaande opmerking willen verklaren? Ik ben het met je eens dat een evangelisch christen minder waarde hecht aan theologie en dogma's. Maar jouw uitspraak gaat een stapje verder. Ik ben het wat dat betreft niet met je eens.

In dit perspectief: historische vergissing dat de hervormde kerk met deze gereformeerde kerken samen op weg is gegaan.
Met het binnenhalen van de gereformeerde kerken hebben de hervormden de degenererende infectieve van een verworden rationeel protestantisme die ook in al in eigen kerk aanwezig waren, alleen maar versterkt. Met andere woorden: deze concentratie van protestantisme haalt haar eigen ondergang over zich heen.

Orthodoxie en Pietisme gaan in orthodox protestantse gemeenten samen, al is het soms in een spanningsvolle relatie. En het is deze pietistische vroomheid, die de orthodoxie in stand houdt en authentiek doet blijven.
Maar ook omgekeerd is het de orthodoxie die de vroomheid geestelijke ruggengraat geeft en haar bewaart om te verzanden in een vage menselijke gevoelsreligieusiteit.
Volgens mij, maar ook in de lijn van McGrath, verklaart dit het feit dat het verval in deze kerken tot nu toe beperkt blijft en er nog steeds tekenen van geestelijke vitaliteit worden gezien.

Volgens McGrath, maar zelf wees ik er ook al, hangt de houdbaarheid van het protestantisme af van de vraag in hoeverre de verticale geloofsverbinding nog vitaal functioneert, in de prediking, in het leven van de gemeente en in het leven van de individuele gelovige. Is deze verbinding er niet meer, of is deze verbinding niet meer levend, dan is het kerkelijke leven ten dode opgeschreven.

Want waar de kerk het van moet hebben, het leven uit het woord, en daarin het leven met God, als dat niet meer gevonden wordt, dan is het einde nabij. En ik denk, dat we dat nu zien gebeuren. Wat gebeurt is in de 18e en 19e eeuw, gebeurt nu weer. We zien dat het geloof wordt tot een moraal en daar is uiteindelijk geen kerk meer voor nodig. In ieder geval leidt ze dan een armentierig bestaan. Nogmaals, ik geloof dat de Protestantse kerk in Nederland, ik spreek natuurlijk generaliserend, dat kan niet anders, ik geloof dat deze nu al bezig is om die weg te gaan. Gekenmerkt dat ze wordt door een horizontale prediking met een sterk moralistische inslag, die dan meestal alleen wordt toegepast, op mondiale en niet persoonlijk ethische verhoudingen, waarbij men, om met Mcgrath te spreken, wel de samenleving probeert te veranderen, maar niet de mens. En dus gebeurt er niets, ook niet in de samenleving.

Er is dus weinig hoop te koesteren als de protestantse kerk in die richting blijft doorgaan. Maar ik zei al dat gelukkig dat niet de hele waarheid is. We signaleerden namelijk dat er meer een verbinding optreedt tussen het protestantse, zeg maar het orthodox gereformeerde gemeenteleven, en de evangelische spiritualiteit. En het begrip evangelisch, wil ik dan heel maximaal vullen, want er zijn natuurlijk allerlei verschaalde vormen van evangelicalisme denkbaar en die zijn er ook in de praktijk. Maar dat zijn toch vormen van geloofstypen die misschien wel op een heel andere manier dan de orthodoxie, maar toch beiden eigenlijk geen echte dageraad hebben. Evangelicaal positief geduid dus. In meerdere evangelische kerken is dit gelukkig terug te vinden, maar, en ik vind dat bijna nog belangrijker, we zien het ook in de traditionele kerken. Ik wijs op de christelijk gereformeerde kerk. Maar ook de gereformeerde bond kan hier worden genoemd. Al is het zo dat de verbinding daar nog geen officiele erkenning heeft gekregen en zelfs op een taaie weerstand stuit dat komt ook steeds duidelijker naar voren, maar je ziet het gebeuren, met name onder onze jongeren.

De tekenen van evangelische vernieuwing zijn onmiskenbaar. En waar dit op authentieke wijze in prediking en gemeenteleven gevonden wordt, daar leeft de gemeente op. Naar mijn verwachting ligt daarin dan ook de toekomst van de gereformeerde bond. En bepaald niet daar waar men een zuivere of zelfs nog zuiverder orthodoxe kerk wil nastreven met een strikt exclusief gereformeerde belijdenis met alle antithetische en isolerende gevoelens die dat met zich meebrengt. Als men die kant opgaat, verzeker ik u dat het dan helemaal de dood in de pot wordt. Ik zie het echter als een roeping, een kairos (?) van Gods wegen voor de gereformeerde bond om in deze nieuwe situatie, waarin die nu terecht is gekomen positief het bijbels gereformeerde geloof te beleven, en belijdend vorm te geven in het geheel van de kerk.

En dat kan alleen als de gereformeerde bond het waagt, om te gaan staan in het midden van de kerk. De bond heeft nu een nieuwe kans om aan de hele kerk voor te leven wat het is om te leven uit het Woord Gods en zo belijdend te staan in de samenleving. Dan doet de Bond recht aan zijn gereformeerde belijdenis en anders blijft deze alleen nog maar een vlag om mee te zwaaien of een stok om mee te slaan. Alleen een bijbels evangelische opleving kan het protestantisme nog redden. Menselijkerwijs gesproken zeg ik er dan wel bij.

En dan zijn er toch duidelijk tekenen van hoop te zien, zelfs daar waar je het geeneens zo gauw meer zou verwachten. Bijvoorbeeld in de vrijgemaakte kerk, omdat we zowaar ook daar de evangelische spiritualiteit zien oplichten. Als daaraan kerkelijke een legitimitieme plaats wordt gegeven kan dat voor die kerk een hoopvolle stroomversnelling betekenen, waarin de zelfvoldaanheid wordt afgelegd en het geloof zich gaat vernieuwen.

Zeker binnen de protestantse kerken zullen de grenzen steeds meer fictief worden en alleen nog met synodaal kunst en vliegwerk in stand gehouden kunnen worden. Daarmee is mijns inziens aangetoond, hoe onhoudbaar, om het woord van McGrath nog weer eens te gebruiken, onze kerkelijke situatie is geworden.

Voor de protestantse kerk in Nederland is alleen nog toekomst, als er een vruchtbare inhoudelijke en geestelijke integratie komt met de evangelische beweging, die in de meeste protestantse kerken nu al bezig is te ontstaan. Dat zie ik voorlopig als eerste stap in de richting van een blijvende protestantse kerk. Een evangelisch-protestantse kerk in Nederland dus, maar dan bedoel ik eigenlijk als een oproep. Alle gelovigen, die kinderen van de Ene Vader van onze Heiland Jezus Christus mogen zijn, komt uit uw verouderde stellages tevoorschijn en verenig u tot Christus Ware Kerk op aarde.

De tekenen van evangelische vernieuwing zijn onmiskenbaar. En waar dit op authentieke wijze in prediking en gemeenteleven gevonden wordt, daar leeft de gemeente op. Naar mijn verwachting ligt daarin dan ook de toekomst van de gereformeerde bond.

Alleen een bijbels evangelische opleving kan het protestantisme nog redden.

Voor de protestantse kerk in Nederland is alleen nog toekomst, als er een vruchtbare inhoudelijke en geestelijke integratie komt met de evangelische beweging, die in de meeste protestantse kerken nu al bezig is te ontstaan