Citaat uit "Het verbond van God en de kinderen van de gelovigen", door Prof. Engelsma.
(dit boek is in Nederland verkrijgbaar, stuur mij aub een pb, als u geinteresseerd bent)
Het bezwaar van de Canadese Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) beantwoordt
De kern van het bezwaar van de Canadese Gereformeerde Kerken is, volgens de theoloog Dr. J. de Jong, het feit dat het een ‘uitverkiezingstheologie’ van het verbond is. Hij uit zijn fundamentele bezwaren wanneer hij schrijft: ‘En Engelsma herhaalt slechts dezelfde soort van ‘uitverkiezing’ theologie die de Schriftuurlijke leer van het geloof als de weg of voorwaarde tot zaligheid afwijst’. Hij zegt hetzelfde wanneer hij mij beschuldigd van dat ik de belijdenis verkeerd zou lezen door de ‘Protestant Reformed bril, die interpretatie laat de leer van de uitverkiezing domineren over alle andere doctrines’.
In zijn stellingen verdedigd, de Canadese Gereformeerde Professor in de Theologie de verbondsleer van de Gereformeerde kerken (vrijgemaakt) in Nederland. Dit zijn de kerken, en de verbondstheologie, die geassocieerd worden met de namen van Prof. Klaas Schilder, Prof. Benne Holwerda en Prof. C. Veenstra, en anderen.
Voor de ‘vrijgemaakten’ is het de ene, fundamentele dwaling van de verbondsleer van de Protestant Reformed - de fundamentele en beslissende plaats - die men geeft aan Gods uitverkiezing van eeuwigheid. Voor de ‘vrijgemaakten’ is de beschuldiging: ‘uitverkiezingstheologie’ van het verbond, de beschuldiging die de Protestant Reformed verbondbeschouwing diskwalificeert. Voor de Protestant Reformed is deze ‘beschuldiging’ nu juist de rechtvaardiging voor onze leer van het verbond als voluit Gereformeerd. Immers de beschuldiging van de vrijgemaakten dat onze verbondsleer een ‘uitverkiezingstheologie’ zou zijn, impliceert dan dat hun theologie geen ‘uitverkiezingstheologie’ van het verbond is, en dus is het de beschuldiging zelf die de 'vrijgemaakte' verbondsbeschouwing veroordeelt, tenminste wat ons betreft.
Eén ding wordt wel duidelijk uit Dr. De Jongs bijdrage aan de discussie betreffende de Gereformeerde doctrine van het verbond met de kinderen van de gelovigen: de doctrine van de ‘vrijgemaakten’ en de leer van de Protestant Reformed betreffende het verbond met de kinderen zijn wezenlijk verschillende verbondsopvattingen. Hun verschillen berusten op basale waarheden van het Gereformeerde geloof; exegese van cruciale passages in de Heilige Schrift; inzicht in de Dordtse Leerregels; en de praktische kwestie van de benadering van gedoopte verbondskinderen.
De ‘vrijgemaakte’ leer is dat God zijn verbondsbelofte, ‘Ik ben de God van uw kinderen’, met alles wat deze belofte verder inhoud, geeft aan elk individueel kind van gelovige ouders. Deze belofte komt met de eis dat het kind in God moet geloven wanneer hij opgroeit als een voorwaarde waar de vervulling van de belofte afhankelijk van is.
De leer van de Protestant Reformed Churches is dat de verbondsbelofte, met alles de ze bevat, uitsluitend voor de uitverkoren kinderen van de gelovige ouders is. De eis of roeping die met de belofte gepaard gaat is niet zozeer een voorwaarde waar de vervulling van de belofte afhankelijk van is, maar is de belofte en constitueert, zowel de weg waarin God de belofte vervult (de weg van geloof), als ook het deel in het verbond (geloven) van hen die door de belofte opgenomen zijn in Gods verbond.
Om ervoor te zorgen dat de kwesties tussen ons niet onduidelijk en verwarrend worden is het nodig om allereerst enkele punten uit de discussie te verhelderen. Allereerst, ik heb de ‘vrijgemaakte’ doctrine niet verkeerd geïnterpreteerd wanneer ik schreef dat ze leren dat God zijn verbondsgenade verleent aan alle kinderen van de gelovigen. Dit is simpelweg wat het zeggen wil dat de verbondsbelofte voor hen allemaal is. De belofte in het verbond is een genadige belofte. Op zijn minst laat het zien dat Gods houding ten opzichte van het object van de belofte genadig is, en het laat Zijn verlangen zien om degene aan wie belofte gegeven is te redden. Dit is in ieder geval wat wij, de Protestant Reformed Churches, verstaan onder de belofte van het verbond, hoewel we er ook aan vasthouden dat de belofte genadig is in die zin dat het de vernieuwende en zaligmakende kracht werkt in hen aan wie het gegeven is.
De ‘vrijgemaakten’ beschouwen deze belofte ook als genadig, in de zin dat het de welwillende houding van God ten opzichte van hen aan wie de belofte gegeven is laat zien. De ‘vrijgemaakten’ hebben altijd de discipelen van Abraham Kuyper veroordeeld, omdat ze de ‘genade’ van God beperken tot ‘subjectief-gerealiseerde-genade’, dat is, wederbarende kracht in het hart, en omdat ze niet erkenden dat het woord van de belofte zelf genade is. De vrijgemaakte theoloog J. Kamphuis maakte juist dit bezwaar tegen de Kuyperianen duidelijk toen hij de Kuyperiaanse visie op het verbond en de kinderdoop bekritiseerde:
‘Dat wil dus zeggen: (dat is de leer van Abraham Kuiper en zijn volgelingen) zal genade wèrkelijk genade zijn, dan moet ze inwendig in de mens aanwezig zijn en kan niet ‘slechts’ een woord, een toezegging, een belofte zijn.
Is de woordkeus niet onthullend? Alleen wat subjectief gerealiseerd is, is werkelijk genade te noemen in een duidelijk onderscheid tot wat inhoud van het belovend spreken van God is. De reële genade is subjectief gerealiseerde genade.’
Volgens de ‘vrijgemaakte’ visie is het woord van de belofte ‘echte genade’. Ik ben het hiermee eens. Maar de Jong moet me dan niet beschuldigen van een verkeerd weergeven van de ‘vrijgemaakten’ wanneer ik zeg dat ze leren dat God zijn genade betuigt aan alle gedoopte kinderen van de gelovigen. Want ze houden eraan vast dat het woord van de belofte voor al hun kinderen is.
Dat in de ‘vrijgemaakte’ leer van het verbond, de leer zit dat God begeert alle gedoopte kinderen te redden, is duidelijk in Klaas Schilders’ uitleg van een belangrijk gedeelte in het doopformulier, ‘geheiligd in Christus’: ‘Tot de inhoud der in het geloof te omhelzen belofte behoord dan ook, dat de Geest ons heiligen ‘wil’, ons toeeigenende (metterdaad) hetgeen wij in Christus (in belofte, rechtens) ‘hebben’’. Kamphuis legt uit dat in de verbondsbelofte van de doop, de belofte die in de ‘vrijgemaakte’ visie aan alle kinderen gegeven is, heel duidelijk doorklinkt dat: ‘de Geest zegt toe, dat Hij ons heiligen wil’. Kamphuis voegt hieraan toe, ‘Omdat de Heere het bij álle kinderen van het Verbond meent als Hij zegt: ‘heilig’-, daarom wordt het menens in het leven van ieder van die kinderen!’
Er is een goede reden voor de analyse dat de ‘vrijgemaakte’ visie leert dat God zijn genade verleent aan alle gedoopte kinderen, in de zin dat Hij aan hen allen zijn veelbetekenende beloften van het verbond verleend. Ik haal hun uitleg aan van de woorden ‘geheiligd in Christus’ hetwelk zou betekenen: ‘de publieke rechtshandeling van God: zij zijn tot kinderen (tot ‘zonen’) aangenomen, geadopteerd.’ Van deze publieke en rechtelijke adoptie van elk kind als kind van God is de doop het teken en zegel, volgens de ‘vrijgemaakten’.
Eerlijk gezegd vind ik dit ongelofelijk in een Gereformeerde kerk. Adoptie als kind van God door een publieke, rechtelijke daad van God voor alle kinderen van de gelovigen, de Ezaus evenals de Jakobs, zij die vergaan onder de wraak van God nu en eeuwig evenals hen die het eeuwige leven krijgen? Maar dit is zeker: het is geen verkeerde weergave van de ‘vrijgemaakte’ verbondsvisie als een waarbij God genade verleent aan alle gedoopte kinderen. Dit is namelijk inherent aan hun fundamentele doctrine dat de verbondsbelofte voor alle kinderen is. Dit betekent dat de ‘vrijgemaakten’ voor zichzelf en anderen een verklaring moeten geven waarom hun verbondsvisie hen niet in conflict brengt met twee fundamentele waarheden van het Evangelie zoals deze beleden worden door de Gereformeerde kerken: het onweerstaanbare karakter van Gods genade en de onmogelijkheid om uit de genade te vallen. Want zo spreken de Dordtse Leerregels over de volharding van de Heiligen, God laat niet toe dat de uitverkorenen ‘van de genade der aanneming en van den staat der rechtvaardigmaking uitvallen’.
Dat de ‘vrijgemaakte’ leer leert dat God genadig is voor alle kinderen van godvrezende ouders verklaard ook waarom de Canadese Gereformeerde theoloog Jelle Faber de verbondstheologie van William Heyns zo graag omarmt. De Christian Reformed (Gereformeerde kerk) theoloog Heyns leerde dat aan elk gedoopt kind een werk van genade is gedaan, waardoor het kind in staat is om de voorwaarde van geloof te vervullen, als hij maar wil. Faber heeft slechts milde kritiek op Heyns leer. Heyns dwaling was volgens hem slechts ‘terminologisch’. In elk geval was het slechts een detail. Faber verdedigt Heyns tegen de beschuldiging van Arminianisme. Hij is graag bereid om Heyns te zien als ‘afgescheiden broeder’ van de ‘vrijgemaakten’. Er is een verwantschap tussen Schilder en Heyns wat hun verbondsleer betreft.
Veelbetekenend is dat Faber, wanneer hij de ernst van Heyns leer van universele weerstaanbare, ‘subjectieve’ genade aan alle gedoopte kinderen minimaliseert, verwijst naar Jesaja 5, Johannes 15, Romeinen 11, Hebreeën 6 en Hebreeën 10. Deze teksten werden door Norman Shephard gebruik ter ondersteuning van zijn leer van universele, weerstaanbare en verliesbare genade in het verbond.
Het tweede punt wat opgehelderd moet worden is dat de Protestant Reformed Churches inderdaad vrijelijk en openlijk de eis van het verbond prediken. In dit opzicht doen we niet in de geringste mate onder voor de ‘vrijgemaakten’. In de doop is de eis voor kinderen om zich te bekeren, te geloven, en Gods wet te gehoorzamen ingesloten. In de ‘Verklaring van Principes’ die door de Protestant Reformed Church is aangenomen in 1951, roepen we op om de leer van een voorwaardelijk verbond te verwerpen, maar het stelt ook dat de belofte van God bij de doop ‘ons confronteert met de verplichting om lief te hebben, om te wandelen in een nieuw en heilig leven’. Bij de kinderdoop is er ook de verbondseis voor de ouders om hun kinderen in deze waarheid, met alle kracht die in hen is, te onderwijzen. De Protestant Reformed Churches houdt ook vast aan artikel 21 van de Dordtse Kerkorde waar ‘als één van de verbondseisen’ wordt genoemd dat ouders hun kinderen moeten laten onderwijzen op goede Christelijke scholen. Een theologie die de uitverkiezing als haar fundament heeft, zwakt op generlei wijze, en schaft zeker niet, de verantwoordelijkheid van kinderen, ouders en de kerk, af. Integendeel!
De Protestant Reformed Churches predikt ook de waarschuwing van Hebreeën 10: 26-31 dat gedoopte leden van het verbond die het verbond overtreden door hun ongeloof de ergste straf zullen krijgen. En dit zijn voor ons geen lege woorden. Wanneer onze vleselijke kinderen zichzelf manifesteren als wereldse verachters van het verbond, dan zullen we ze door christelijke tucht uitsluiten van het koninkrijk van God.
Maar de Protestant Reformed Churches verschillen van de ‘vrijgemaakten’ omdat we de eis die aan de kinderen gesteld wordt bij de doop niet zien als een voorwaarde, waarop de vervulling van de belofte berust. Maar we zien dat de eis om te geloven de weg is waarin God zijn verbond met de uitverkorenen kinderen verwerkelijkt. Hun gehoorzaamheid aan de eis, namelijk om te geloven, is op zichzelf al vrucht van de vervulling van de belofte in hun leven. De belofte is niet afhankelijk van de eis (geloof). Maar de eis (geloof) is afhankelijk van de belofte. Bij de verworpen kinderen is deze eis, namelijk geloof en bekering, hun opdracht onafhankelijk van het feit dat ze daartoe helemaal niet in staat zijn. Inderdaad, hun verantwoordelijkheid neemt alleen maar toe door het ontvangen van het teken van het verbond, door de opvoeding in de verbondswaarheid en door hun tijdelijke lidmaatschap van het verbondsvolk.
Het derde punt wat opgehelderd moet worden, om de zaak waar het echt om gaat vruchtbaar te kunnen bespreken is dat, voor de Protestant Reformed Churches, geloof-als-eis, niet hetzelfde is als geloof-als-voorwaarde. Dr. de Jong identificeert ‘eis’ simpelweg met ‘voorwaarde’. Hij schrijft: ‘Paulus benadrukt de voorwaarde van het verbond: de roeping te geloven! En de noodzaak van geloof als weg tot zaligheid doet geen jota af van de zekerheid van Gods beloften!’ Dit impliceert dat de ‘roeping te geloven’ en het ‘vereiste geloof’, hetzelfde is als geloof-als-voorwaarde. Hij schrijft opnieuw dat de Protestant Reformed theologie weigert om de Schriftuurlijke weg van geloof als weg of voorwaarde tot zaligheid te accepteren. Hier wordt dus verondersteld dat geloof-als-weg, hetzelfde is als geloof-als-voorwaarde. Het effect van deze identificatie van ‘weg’ en ‘en eis’ met ‘voorwaarde’ is dat de indruk ontstaat dat de Protestant Reformed Churches door geloof-als-voorwaarde af te wijzen, niet zouden spreken over de ‘eisen’ van het verbond. Ook wordt de indruk gewekt dat de ‘vrijgemaakten’ met geloof-als-voorwaarde slechts benadrukken wat er staat over de eisen in het verbond.
Ik wil nu even buiten beschouwing laten of de Schrift toelaat om het geloof een voorwaarde te noemen, maar ik wil al wel benadrukken dat de Protestant Reformed Churches een duidelijk onderscheid maken tussen geloof-als-voorwaarde en geloof-als-eis. Het eerste ontkennen we ten stelligste, maar het tweede beamen we met kracht. Een dergelijk onderscheid is ook in het dagelijks leven heel gebruikelijk. Een Gereformeerde man godvruchtige onderdanigheid van zijn vrouw eisen, niet als voorwaarde om zijn vrouw te mogen zijn, maar als eis die gebaseerd is op het feit dat zij zijn vrouw is. Onderdanigheid is ook de manier waarop zij laat zien wat het betekent om zijn vrouw te zijn. Op gelijke wijze is de eerbied die een vader van zijn kind eist niet een voorwaarde die het kind moet vervullen om kind te worden, maar het is vereist, juist omdat hij zijn kind is. In het verbond, roept God het uitverkorenen, wedergeboren kind op om te geloven. Door geloof, ontvangt het kind de zegeningen van het verbond. En het geloof, de eis van God, is op zelf een gave van God aan het kind.
