‘De kerken in China zijn volkomen vrij’door onze redacteur Aldwin Geluk
Prof. Bram van de Beek bezocht China en kwam daar tot de ontdekking dat zijn beeld van Chinese christenen die flink worden vervolgd, niet klopte. ,,We hebben gebeden met de staatssecretaris van Godsdienstzaken.’’
VEENENDAAL - Bijbels smokkelen naar China is echt niet meer nodig, zegt prof. Bram van de Beek. De decaan van de faculteit godgeleerdheid van de Vrije Universiteit bracht een bezoek aan China en was blij verrast door de grote openheid voor het christendom. ,,Bijbels zijn er in overvloed. Je kunt ze gewoon kopen in de winkel, voor twee euro.’’

Samen met andere voormannen van bekende theologische universiteiten, waaronder het Amerikaanse Fuller Theological Seminary verkende Van de Beek in overleg met de Chinese autoriteiten de mogelijkheden voor samenwerking in de oprichting van een theologische universiteit in Nanjing. De delegatie sprak met de Chinese minister van Godsdienstzaken over het gezamenlijk werken aan een promotiestudie theologie voor Chinese studenten.

In dat overleg speelde de leiding van de Driezelfkerk en van het bestaande seminarie in Nanjing een grote rol. ‘Driezelf’ staat voor: zelfbesturend, zelfvoorzienend en zelfverspreidend. ,,Ze willen niet afhankelijk zijn van buitenlandse steun, maar zelf verantwoordelijk zijn voor de kerk en de verbreiding van het evangelie. En daarin slagen ze uitstekend’’, volgens Van de Beek. Hij kwam erachter dat, hoewel de kerken in China snel groeien, er in dat hele land eigenlijk geen wetenschappelijke theologische instellingen zijn. ,,De hele Drie-zelf-kerk, met tientallen miljoenen leden, kent precies één gepromoveerde theoloog’’, zegt hij. ,,Daar willen ze graag verandering in brengen.’’

De Chinese overheid gaat volgens Van de Beek in Nanjing een groot universitair complex bouwen, van in totaal dertien afzonderlijke universiteiten. ,,In het centrum daarvan willen ze een groot theologisch seminarium opzetten. Het bijbehorende kerkgebouw moet het middelpunt en de blikvanger van dat hele complex worden.’’ Doel van de theologieopleiding is om uiteindelijk drieduizend studenten te huisvesten om Chinese predikanten op te leiden.

Dat is volgens hem ook wel nodig, omdat de kerken in China snel groeien. ,,Alleen al in Shanghai zijn kerken die elk groeien met zesduizend leden per jaar. Dat zouden in Nederland vijf, zes predikantsplaatsen zijn die er jaarlijks in één gemeente bij komen.’’

Vervolgd
Van de Beek vertrok naar China met het idee dat de christenen daar vast wel zouden worden vervolgd, en dat de bij de overheid geregistreerde Driezelfkerk onder zware censuur zou staan. ,,Dat beeld bleek gewoon niet te kloppen. In de praktijk worden kerken volkomen vrij gelaten in wat zij belijden en geloven. Sterker nog: de overheid is ervan overtuigd dat religie een belangrijk bindmiddel kan zijn voor de Chinese samenleving. Ze praten daar net als Balkenende.’’

De hoogleraar hoorde in China verschillende preken. ,,Daar was niets mis mee, die leken zo weggelopen te zijn uit de Protestantse Kerk in Nederland. Ik heb ook gesproken met verschillende studenten. Die spraken echt in alle openheid en vrijheid over het geloof en de politiek. Heel anders dan de mensen in het voormalige Oostblok kort na de val van de muur, die toch continu het idee hadden dat ze moesten oppassen wat ze zeiden.’’

Van de Beeks beeld werd bevestigd door Richard Mouw, president van Fuller Theological Seminary, een van de bekendste predikantenopleidingen van Amerika. ,,Hij bezoekt China al jaren. Telkens als hij er komt, merkt hij dat het klimaat weer opener is geworden voor christenen en dat gaat heel snel.’’

Het raakte Van de Beek dat de staatssecretaris van Godsdienstzaken tijdens een lunchontmoeting aan een andere collega van Fuller vroeg of die de maaltijd met gebed wilde beginnen. ,,Ze doen er helemaal niet geheimzinnig over het geloof. Deze man vroeg dat oprecht, in grote openheid. Ik heb het hem niet gevraagd, maar ik denk dat hij zelf ook christen is.’’

Bij de ingang van het ministerie van Godsdienstzaken ontwaarde Van de Beek zelfs een boekwinkeltje waar evangelische lectuur werd verkocht.

Minder rooskleurig
Organisaties die opkomen voor vervolgde christenen schetsen een veel minder rooskleurig beeld van de situatie in China. (Huis)kerken die zich niet regis­treren bij de overheid, worden als illegaal beschouwd en kunnen vervolgd worden, en er zijn regelmatig berichten van voorgangers die worden opgepakt en kerken die van overheidswege worden gesloten.

Van de Beek heeft wel begrip voor de noodzaak tot registratie. ,,De Chinese overheid wil dat alles wat iedereen doet wordt geregistreerd. Dat is nu eenmaal zo. Ook kerken moeten daar aan mee doen. Er leeft angst dat buitenlandse groeperingen, die denken dat ze zo nodig Bijbels moeten smokkelen, activiteiten gaan ontplooien waar de overheid geen zicht op heeft. Maar is dat zo anders dan in Nederland? Wij zijn er ook schrikachtig voor als hier allerlei islamitische Turkse groeperingen komen die, met geld uit het buitenland, radicale ideeën aan de man proberen te brengen.’’

En inderdaad, op het platteland komt het nog voor dat christenen worden vervolgd, geeft Van de Beek toe. ,,Ik heb daarover gesproken met vertegenwoordigers van de huiskerkenbeweging. Zij vertelden mij dat er hier en daar nog wat ongeletterde partijbonzen uit vroeger tijd rondlopen die soms een voorganger arresteren omdat zij het verschil tussen het christendom en de Falun Gong niet weten. Maar dat zijn uitzonderingen. In Shanghai zie je dat huiskerkgemeenten in dezelfde kerkgebouwen samenkomen als Driezelfkerken.’’

Overigens begrijpt Van de Beek wel dat er rond Chinese christenen nog steeds een waas van vervolging hangt. ,,Het is er in het verleden ook vreselijk hard aan toe gegaan, dat valt niet te ontkennen. En, anders dan met de Wende in Oost-Europa, vindt er in China geen radicale omkeer plaats, maar een geleidelijke. Die is veel lastiger te herkennen. Daarbij komt dat verhalen over vervolging het ook gewoon goed doen, ze zijn spannend. Juist omdat we daar aan gewend zijn, kan het best moeilijk te accepteren zijn dat er ook in alle vrijheid heel mooie dingen blijken te gebeuren onder Chinese christenen.’’

Beeldvorming
Veel heeft te maken met beeldvorming, merkt Van de Beek op. ,,Ik zou over Nederland ook een schrikbeeld kunnen neerzetten. Over hele stadswijken met maatschappelijke onlusten, die door het leger worden afgesloten en waar doden vallen. En over een onderwijsminister, verantwoordelijk voor de vorming van alle Nederlandse kinderen, die een verklaard atheïst is. Dan denken ze in het buitenland ook dat dit een vreselijk land moet zijn.’’

Maar toch. Is het ook mogelijk dat de hoogleraar slachtoffer is geworden van een slimme progagandastunt van de Chinese overheid, om een paar invloedrijke westerse theologen te doen geloven dat het allemaal koek en ei is? ,,Ik heb me dat natuurlijk ook afgevraagd’’, zegt hij. ,,En zo’n evangelisch boekwinkeltje kan inderdaad nog wel een façade zijn. Maar een theologische faculteit van 25 hectare? Alle kerken die er worden gebouwd? De hele sfeer van openheid? Dat valt niet te ensceneren. Ik heb er gewoon rondgelopen op straat en met allerlei mensen gesproken. Alles ademt die sfeer van openheid.’’

Ik weet dat de christenvervolging erg regionaal is, en er in sommige gebeiden veel vrijheden zijn. Maar op bepaalde plekken is er zeker nog hevige christenvervolging. ‘De kerken in China zijn volkomen vrij’ is wat mij betreft veel te positief. Mijn eerste reaktie toen ik het artikel las was dat prof v/d Beek zich voor het propaganda-karretje van de Chinese overheid heeft laten spannen.

ND vandaag:


'Eén bijbel op twee Chinese christenen'
van onze redactie kerk
Zijn kerken en christenen in China volkomen vrij, zoals prof. Van de Beek zaterdag beweerde in deze krant? Organisaties voor vervolgde christenen, plaatsen kanttekeningen. Oud-zendingsvoorman Hans Keijzer vindt de hoogleraar naïef.

BARNEVELD - ,,Alles wat over China wordt gezegd, klopt'', zegt Jenö Sebök, woordvoerder van Open Doors, licht-ironisch. Hij reageert op prikkelende uitspraken van theoloog prof.dr. Bram van de Beek, zaterdag in deze krant. Die uitspraken vindt Sebök niet onjuist, maar wel eenzijdig. ,,China telt 1,3 miljard inwoners en is zo groot als heel Europa. Wat Van de Beek beschrijft, klopt best voor een aantal steden. Maar hij is niet op het platteland geweest.''

Van de Beek bezocht China, waar hij met de autoriteiten en leiders van de Driezelfkerk over de mogelijkheden van een theologische universiteit in Nanjing sprak. Hij vertelde dat het land een sfeer van openheid ademt, ook ten aanzien van kerken en christenen. Geen vervolgde christenen, geen Driezelfkerk die onder zware censuur staat; het beeld dat de hoogleraar vooraf van het land had, bleek niet te kloppen.

Ja, China verandert, zeggen ook organisaties die zich inzetten voor vervolgde christenen. Er komt meer openheid, ook voor christenen. En inderdaad, bijbels zijn in grote delen van China best te verkrijgen. Maar, zo volgt steevast, daarmee is niet het hele verhaal verteld.

Neem die bijbels, zo vertelt Sebök. De staatsdrukkerij heeft vijftig miljoen exemplaren gedrukt, dat is de ene kant van het verhaal. Anderzijds: er zijn minimaal zestig miljoen christenen in China, zegt Sebök, en dat is een heel minimale schatting. Dus niet iedere christen kan over een bijbel beschikken. En laat Van de Beek zeggen dat ze voor 2 euro te koop zijn, veel arme Chinezen op het platteland hebben er het geld niet voor. ,,Bijbels smokkelen doen we veel minder dan vroeger. Maar we kopen ín China wel partijen bijbels om ze gratis uit te delen.''

Grote nood
Hans Keijzer, gepensioneerd algemeen secretaris van de Evangelische Zendingsalliantie (EZA), gaat nog een stap verder. Hij wijst op recente officiële cijfers van de Chinese overheid, dat er 130 miljoen christenen in China zijn. ,,Zet daar die vijftig miljoen gedrukte bijbels eens naast: dat betekent dat een op de twee christenen een bijbel heeft.'' Dat duidt op een grote nood, en Van de Beek had er volgens Keijzer goed aan gedaan ook daar op te wijzen.

Keijzer zegt de ontwikkelingen in China al decennialang nauwgezet te volgen. Hij heeft het land ook diverse keren bezocht. Van de Beek vindt hij naïef. ,,Hij is enthousiast over zijn bezoek, kennelijk heeft hij zich slecht in de materie verdiept.'' Hij zou volgens Keijzer moeten weten dat hoe verder je van Peking afkomt, hoe meer christenvervolging er is. Daarbij spannen een paar provincies de kroon, door corrupte provinciale leiders die eigenmachtig tegen christenen optreden, aldus Keijzer.

Van de Beek ontkende incidentele vervolging op het platteland overigens niet, maar plaatste die in een heel ander perspectief. Vertegenwoordigers van de huiskerken hadden hem verteld ,,dat er hier en daar nog wat ongeletterde partijbonzen uit vroeger tijd rondlopen die soms een voorganger arresteren omdat zij het verschil tussen het christendom en de Falun Gong niet weten'', zo zei de hoogleraar zaterdag.

Eline de Groot, medewerker van Jubilee Campaign, weerspreekt dat. ,,Er zijn in het verleden geheime documenten gevonden afkomstig van de Chinese overheid met een heel gedetailleerd, systematisch programma waarop discriminatie van 'godsdienstige sekten' moet plaatsvinden'', verklaart ze.

Zij beschrijft China als een ,,land vol tegenstrijdigheden, die buitenstaanders in verwarring brengt. Aan de ene kant het oogluikend toestaan van religieuze activiteiten, aan de andere kant het meedogenloos ingrijpen en onderdrukken. Er zijn regio's in China waar christenen weinig tot geen vervolging ondervinden, waar je inderdaad zelfs openbaar je geloof mag belijden en de huiskerken elke dag nieuwe leden verwelkomen. Maar er zijn ook regio's, zoals in Henan en Hubei, waar christen zijn nog altijd levensgevaarlijk is.''

Edwin Baelde, directeur van Stichting De Ondergrondse Kerk (SDOK), zegt geprikkeld te zijn door Van de Beeks verhaal. ,,Het stimuleert ons opnieuw zuiver te zijn in onze berichtgeving, om alleen die vervolging te benoemen die aanwijsbaar is.''

Maar ook hij plaatst kanttekeningen: ,,Wekelijks zien wij een lijst van inbeslagname van kerken en lectuur, verstrekt door contactpersonen en onafhankelijke persbureaus. Dan gaat het vooral om huiskerken, waarmee wij contacten onderhouden. Op die lijsten durf ik wel het woord vervolging te plakken.''

Evangeliseren
Bovendien vindt hij Van de Beek te lovend over de Driezelfkerk. De staat heeft deze kerk beperkingen opgelegd en sommige provincies houden daar nog strak de hand aan. Baelde noemt een voorbeeld: ,,De Driezelfkerk mag niet evangeliseren onder jongeren en kinderen.''

Keijzer beaamt dat. ,,En er is een lijst van verboden preekonderwerpen, zoals de wederkomst van Christus.'' Een dergelijke staatsregulering staat op gespannen voet met de vrijheid van godsdienst, vindt De Groot van Jubilee Campaign: ,,Dit is georganiseerd vanuit de staat. Dus dit is géén vrijheid van godsdienst.''