Eigenwijze Nederlanders veranderen liedteksten

[Hendrikus]

Eigenwijze Nederlanders veranderen liedteksten
[uit het ND van vandaag]

door Henk Meijer

BARNEVELD - Je hoort het wel eens: een kinderkoor dat Alles wordt nieuw zingt en het refrein inzet met ,,Stil maar wacht maar...’’ Maar dan met een alternatieve tekst: ,,Bid maar, werk maar…’’ Voor de Reformatorische Omroep bijvoorbeeld. Het is een verschijnsel dat zich in bredere kring voordoet. ,,We zijn als Nederlanders te eigenwijs.’’Geestelijke liederen vormen sinds jaar en dag een bron voor discussie en onenigheid. Gelovigen willen zich kunnen vinden in de tekst. Een lied wordt daarom nogal eens terzijde geschoven vanwege de inhoud. Een andere werkwijze is ook mogelijk: wat sleutelen aan een tekstregel totdat het geheel bij de eigen geloofsovertuiging past. Dat blijkt in de praktijk nog steeds te gebeuren, zij het misschien wat minder vaak dan voorheen.

Draai
Tekstwijzigingen zijn vaak klein en subtiel, maar geven liederen soms een heel andere draai. De vrijgemaakt-gereformeerde hymnoloog Jan Smelik heeft enkele voorbeelden paraat. Eerst eentje uit de oude doos: de slotzin van het bekende lied Uren, dagen, maanden, jaren luidt oorspronkelijk: ‘Al het heden wordt verleden, schoon ’t ons toegerekend blijft!’ In de liederenbundel van de Nederlandsche Jongelingsvereeniging op Gereformeerde grondslag uit 1908 werd deze regel veranderd. In een voorwoord is uitgelegd waarom: ,,Wij gelooven echter in de vergeving der zonden, van ’t verleden zoowel als het heden om Christus wil. Deze onbijbelsche regel werd derhalve veranderd in: ‘Waarvan slechts de heugnis blijft!’’

Jan Smelik: ,,Een ander voorbeeld uit dezelfde bundel is het lied Daal nu met Uw reinste stralen, Zooals ’t eerste Pinksterfeest van J.J.L. ten Kate. Omdat de Bijbel spreekt over één pinksterfeest, één uitstorting met de Geest, werd deze regel gewijzigd in ‘Licht ons met Uw reinste stralen, Zooals ’t eerste Pinksterfeest’.’’
Vrijgemaakt-gereformeerden hebben om dezelfde redenen (de Geest is al eenmalig uitgestort) het lied Kom, Schepper, Geest woon in uw kerk gewijzigd in hun kerkboek, vertelt Smelik. Er staat nu: ,,O, Schepper, Geest, woon in uw kerk’’. ,,In de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) heeft men trouwens – als ik het goed zie - het langst de traditie volgehouden om tekstregels te wijzigen om ze in overeenstemming te brengen met de leer, of omdat ze anderszins niet voldoende correct werden bevonden. Nog een voorbeeldje: de stroferegel ,,U hoger, reiner loflied toe’’ uit het beroemde avondlied ’k Wil U, o God, mijn dank betalen van H.A. Bruining (Liedboek, gezang 390) hebben de vrijgemaakten in de jaren tachtig veranderd in: ‘U nog een dankbaar loflied toe’.’’

Protestants predikant en organist Pieter Endedijk is vice-voorzitter van de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied. Hij onderstreept dat vooral in vrijgemaakt-gereformeerde kring teksten zijn aangepast.
,,Dat komt doordat men daar het inhoudelijk niet met de tekst eens is, maar men het lied wel wil blijven zingen. Dan wordt er dus gerommeld in de tekst. Andere gemeenten zingen de liederen dan liever helemaal niet.’’

Verfrissen
Mag iemand zomaar teksten uit liedbundels veranderen? Nee, je mag van alles zingen, maar als je een liedbundel wilt uitgeven, krijg je te maken met auteursrecht. Pas zeventig jaar na het overlijden van de maker wordt het auteursrecht opgeheven. Geestelijke liederen zijn vaak vertaald om het taalgebruik te verfrissen of om de tekst uit het Engels naar het Nederlands om te zetten. In dat geval ligt het nieuwe auteursrecht bij de vertaler en mag er alleen met zijn toestemming herschreven worden. De gewijzigde teksten in de verschillende liedbundels die in kerken worden gebruikt, zijn echter auteursrechtelijk in orde.

Niet zingen
Jan Smelik denkt dat het thema vandaag minder actueel is dan vroeger. ,,Het gebeurt naar mijn weten niet veel meer dat mensen zich over teksten buigen en de inhoud veranderen. Nu wordt er eerder voor gekozen liederen eenvoudigweg niet te zingen. De veranderde liederen die er al zijn, worden echter nog wel vaak verkozen boven het origineel.’’

Volgens Pieter Endedijk denken de meeste mensen niet na bij wat ze zingen. ,,We lezen over de tekst heen en letten vaak niet bewust op de inhoud.’’ Er is volgens Endedijk nog een andere reden waarom er minder gesleuteld wordt aan bestaande teksten: ,,Er zijn nu zoveel geestelijke liederen, dat er voor elk wat wils is. Het is niet meer zo nodig teksten te veranderen. Dit komt voornamelijk door de enorme vracht Engelstalige praisemuziek die naar het Nederlands is vertaald of in het Engels wordt gezongen.’’
Joop Gankema, directeur van stichting Opwekking, denkt evenwel dat ‘de vracht met praisemuziek’ toch ook aan manipulatie onderhevig is. ,,Het komt wel eens voor dat mensen teksten uit de opwekkingsbundel veranderen. Dat vind ik jammer, want het doet afbreuk aan de originele tekst.’’ Hij weet geen voorbeelden te noemen. Gankema vindt het ‘typisch Nederlands’ om teksten aan te passen, en ziet hieraan nog geen einde komen. ,,We zijn als Nederlanders te eigenwijs om dat niet te doen’’.

[refo]

En wat te denken van de laatste regel van 'Hoger dan de blauwe luchten'. Ik heb geleerd 'Die van alle kind'ren houdt.' Inmiddels is het 'Die van al Zijn kind'ren houdt'. Ook waar natuurlijk, maar nu zijn opeens er heel wat kind'ren waarvan God opeens niet meer houdt. Kortom: een kinderversje is het zo niet meer.

[Hendrikus]

Schoolbesturen en "muziekcommissies" uit kerkenraden kunnen er ook wat van...

Van dichtbij heb ik het meegemaakt: als koren nieuwe "nummers" wilden instuderen, moesten ze die eerst ter goedkeuring voorleggen aan de "muziekcommissie". Dat was dan een delegatie uit de kerkenraad, waarvan niemand noten kon lezen. Maar dat boeide niet: al heetten ze dan "muziekcommissie", hun taak had weinig met muziek te maken, ze screenden alleen de tekst.

Heb 't ook meegemaakt dat een predikant in de Lofzang van Zacharias vers 4 liet verbouwen: "Die, met ons lot bewogen" moest worden gezongen met de woorden "Die in Zichzelf bewogen".

En zo zijn er vast wel meer voorbeelden van teksten die zelfs in de berijmde psalmen en Enige gezangen worden aangepast. Wie volgt?

[Miscanthus]

Bij het opnemen van een CD, gezongen door kinderen van school werd de tekst: " Heer ik kom tot U" veranderd in: "Als ik kom tot U".
Droevig is dat.

[uitgeworpen]

Bij het opnemen van een CD, gezongen door kinderen van school werd de tekst: " Heer ik kom tot U" veranderd in: "Als ik kom tot U".
Droevig is dat.

Ja wel jammer om de aanspraaknaam te wissen.
Ik hoop dat het geen invloed heeft op het 'komen' tot Hem.

[Hendrikus]

Bij het opnemen van een CD, gezongen door kinderen van school werd de tekst: " Heer ik kom tot U" veranderd in: "Als ik kom tot U".
Droevig is dat.

Die wijziging kan niet beperkt zijn gebleven tot de eerste regel, want de rest van de tekst past dan ook niet meer.

Als ik kom tot U,
hoor naar mijn gebed.
Vergeef mijn zonden nu,
en reinig mijn hart.

Dat slaat nergens op.

Overigens klinkt het wel erg voorwaardelijk: Alsik kom tot u.
En ook nog eens erg ik-gericht. Alsof het van ons komen afhangt...

[uitgeworpen]

Bij het opnemen van een CD, gezongen door kinderen van school werd de tekst: " Heer ik kom tot U" veranderd in: "Als ik kom tot U".
Droevig is dat.

Die wijziging kan niet beperkt zijn gebleven tot de eerste regel, want de rest van de tekst past dan ook niet meer.

Als ik kom tot U,
hoor naar mijn gebed.
Vergeef mijn zonden nu,
en reinig mijn hart.

Dat slaat nergens op.

Overigens klinkt het wel erg voorwaardelijk: Alsik kom tot u.
En ook nog eens erg ik-gericht. Alsof het van ons komen afhangt...

Het is een verminking! Waarom nou. Omdat er Heer staat en niet Heere? Dan zet je er toch een streeoje achter: Heer'

[Hendrikus]

Het is een verminking! Waarom nou. Omdat er Heer staat en niet Heere? Dan zet je er toch een streeoje achter: Heer'

Dat lijkt de GBS wel :roll:
De psalmberijmers van 1773 schreven gewoon "Heer, ai maak mij Uwe wegen", maar de GBS grijpt in en maakt er Heer' van

Wat ik ook vaak heb meegemaakt bij kerstvieringen op de basisschool: waar het woord Heiland in een kerstlied voor kwam, was dat geschrapt en vervangen door bijvoorbeeld Heere. Op last van het bestuur....

[Tiberius]

Het is een verminking! Waarom nou. Omdat er Heer staat en niet Heere? Dan zet je er toch een streeoje achter: Heer'

Dat lijkt de GBS wel :roll:
De psalmberijmers van 1773 schreven gewoon "Heer, ai maak mij Uwe wegen", maar de GBS grijpt in en maakt er Heer' van

Wat ik ook vaak heb meegemaakt bij kerstvieringen op de basisschool: waar het woord Heiland in een kerstlied voor kwam, was dat geschrapt en vervangen door bijvoorbeeld Heere. Op last van het bestuur....

Dan moet dat bestuur ook de Bijbel zo hier en daar aanpassen.
Bijvoorbeeld Psalm 106:21 of Jesaja 43:
Ik, Ik ben de HEERE, en er is geen Heiland behalve Mij.

Weet iemand soms, waarom men (ik hoor het wel vaker namelijk) dat woord Heiland maar niets vindt?

[wim]

Zo moest van iemand op ons koor de tekst "voor het menselijk geslacht" vervangen worden door "voor 't gelovige geslacht".....
Is nog gedaan ook...

[helma]

Eigenwijze Nederlanders veranderen liedteksten
[uit het ND van vandaag]

BARNEVELD - Je hoort het wel eens: een kinderkoor dat Alles wordt nieuw zingt en het refrein inzet met ,,Stil maar wacht maar...’’ Maar dan met een alternatieve tekst: ,,Bid maar, werk maar…’’ Voor de Reformatorische Omroep bijvoorbeeld. Het is een verschijnsel dat zich in bredere kring voordoet.

Dit begrijp ik niet; Bid maar, werk maar, lijkt mij vrij activistisch klinken.
En dat zal toch hun bedoeling niet zijn?
dan zou je eerder verwachten: bid maar, wacht maar
(hoe heet dat dikke boek ook al weer.... )

[Hendrikus]

Eigenwijze Nederlanders veranderen liedteksten
[uit het ND van vandaag]

BARNEVELD - Je hoort het wel eens: een kinderkoor dat Alles wordt nieuw zingt en het refrein inzet met ,,Stil maar wacht maar...’’ Maar dan met een alternatieve tekst: ,,Bid maar, werk maar…’’ Voor de Reformatorische Omroep bijvoorbeeld. Het is een verschijnsel dat zich in bredere kring voordoet.

Dit begrijp ik niet; Bid maar, werk maar, lijkt mij vrij activistisch klinken.
En dat zal toch hun bedoeling niet zijn?
dan zou je eerder verwachten: bid maar, wacht maar
(hoe heet dat dikke boek ook al weer.... )

Ja, maar dat dikke boek kwam uit een andere hoek dan het ND-artikel.
Dat maakt nogal verschil...

[David J]

Mijn ouders hebben een CD liggen waarop het lied 'Zie ik sterren aan de hemel staan' is aangepast.

Stond er oorspronkelijk (ongeveer)

'...Die Zijn liefde voor mij openbaart,
mij rechtvaardig in Zijn Zoon verklaart,
elke dag mij in Zijn hand bewaart
Zo groot is God voor mij!',

zingt het koor

'......Die Zijn liefde voor hen openbaart,
hen rechtvaardig in Zijn Zoon verklaart,
elke dag hen in Zijn hand bewaart
Zo groot is God voor hen!'.

Weer een lied gevaarloos gemaakt. Wanneer leert men eens het verschil tussen een cathechisatiemethode en een liedbundel?

[Klavier]

Niet als karikatuur bedoeld, maar om te laten zien waar we mee bezig zijn:

Als een hert gejaagd, o Heere,
Dat verse water begeert,
Alzo dorst mijn ziel ook zere
Naar U, mijn God hooggeëerd,
En spreekt bij haar met geklag:
O Heer, wanneer komt die dag,
Dat ik toch bij U zal wezen,
En zien Uw aanschijn geprezen?

Als een hert gejaagd, o Heere,
Dat verse water begeert,
Alzo dorst hun ziel ook zere
Naar U, hun God hooggeëerd,
En spreekt bij hun met geklag:
O Heer, wanneer komt die dag,
Dat er toch bij U zull'n wezen,
En zien Uw aanschijn geprezen?

Laten we onze gereformeerde geloofsleer niet zelf failliet verklaren door het geloof uit de liederen weg te poetsen.
Het aanpassen van teksten zegt iets over de aanpasser. De liedteksten in oorspronkelijke vorm over de opsteller.
Als geloof niet meer bezongen mag worden als belijdenis, dan kan het toch nog altijd als gebed?
Kijk eens hoe ds. Ledeboer dat deed:

Door de stormen en de baren,
Zijn die vromen heen gevaren,
In de haven van de rust!
Welkom, lieve harte-vrinden:
Daar mogt gij uw’ Jezus vinden,
Eeuwig van Zijn heil bewust.

Vaart wel, vrienden van den heere,
Nu hebt gij uw zielsbegeeren,
Uw verlangen is voldaan;
Daar moogt gij ter bruiloft gaan,
En u in den Heer vermaken,
Daar uw ziele naar mogt haken,
Daar zult g’eeuwig zitten aan.

Die laten we toch ook gewoon staan?
Als een lied dan echt niet rechtzinnig is, zing dan geen aangepaste versie. Beken dan kleur en zing het gewoon niet.

[Klavier]

Als ik kom tot U,
hoor naar mijn gebed.
Vergeef mijn zonden nu,
en reinig mijn hart.

Heel verdrietig, deze aanpassing. Het komt over alsof 'ik' nog geen tijd heeft om te komen. Of dat 'ik ' nog niet wilt. Of niet durft. Of denkt dat God eerst iets moet doen en dus niet mag en God dus de schuld geeft en daarom maar niet zingt van een persoonlijk geloof . Of daarom maar niet zingt als gebed dat het waar mag worden tot Hem getrokken te worden en God op Zijn Eigen Woord wijst. Het aanpassen in deze zin is niets anders dan een getuige van ongeloof. Alsof niet iedereen tot de Heere zou mogen komen. Er is toch een Borg? In Hem mag het toch?
Met een belijden van zonde en schuld (getuigenis van het werk van Gods Geest toch?). Als je dat erkent, ben je dorstig. Hongerig naar de gerechtigheid. Waarom kom je anders tot Hem?
Verdrietig omdat deze aanpassing uit kringen komt waarin zondag aan zondag het Evangelie van vrije genade wordt verkondigd.

Neigt uw oor, en komt tot Mij, hoort en uw ziel zal leven; want Ik zal met u een eeuwig verbond maken, en u geven de gewisse weldadigheden van David.
Komt herwaarts tot Mij, allen die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven.
Zie, Ik sta aan de deur, en Ik klop; indien iemand Mijn stem zal horen, en de deur opendoen, Ik zal tot hem inkomen, en Ik zal met hem avondmaal houden, en hij met Mij.
Als liefhebber van de zangkunst doet me het erg veel pijn, die aanpassingsdrang vanuit een vrome gedachte. Het is de boetvaardige zondaar zijn ademtocht ontnemen. Het ontneemt een eenvoudig lied de les om het hoofd omhoog te richten.

Hoog omhoog, het hart naar boven!
Hier beneden is het niet:
't Ware leven, lieven, loven
Is maar, daar men Jezus ziet.
Wat men hoor' of zie op aard,
Is ons kost'lijk hart niet waard
Wil men leven, lieven, loven,
Hoog, omhoog, het hart naar boven!

Pracht en schoonheid moog' wat schijnen,
't Is aan d' ijdelheid gelijk;
Bij 't gebruik zal 't al verdwijnen,
Goud en zilver is als slijk.
Niets, o Jezus! dan Uw bloed,
Geeft voldoening aan 't gemoed;
Wat wij lieven in dit leven,
Niets kan ons voldoening geven.

't Eeuwig leven, eindloos heerlijk,
Dat ons na dit leven wacht,
Is voor 't hart alleen begeerlijk,
Werkt onzichtbaar, maar met kracht.
Sluiten wij slechts 't vlees'lijk oog,
't Ware leven is omhoog,
't Leven, dat wij lieven, loven,
't Heerlijk leven is daarboven.

Zalig heil, dat w' eenmaal erven!
Gode leven, zonder pijn,
Zonder moeite, ziekt' of sterven,
Eeuwig zonder zonde zijn,
Leven in volmaakte deugd,
Vrolijk zijn in 's hemelsvreugd!
Loven, lieven wij dit leven,
Dat ons Gods genâ zal geven.

Jezus! bron der hemelvreugde
Die ons hart eens smaken zal;
Wat ons ooit op aard verheugde,
Gij verheugt ons boven al!
Daar Gij ons reeds hier bereidt
Voor des hemels heerlijkheid,
Waar w' U eeuwig lieven, loven;
Jezus! trek ons hart naar boven.

Och! dat aller mensen tongen,
Aller Eng'len zang, o Heer'!
T'samen stemden, samen zongen
Eeuwig tot uw lof en eer!
Zonder einde geeft Uw lof,
Jezus, ons de rijkste stof!
Trek tot U ons hart naar boven,
Dat w' U eeuwig lieven, loven.