Bekering in bevindelijk gereformeerde kring. Een psychologische studie.

door ND-redacteur Daniël Gillissen

Nicolette Hijweege deed tien jaar onderzoek naar bekering in bevindelijk-gereformeerde kring. Ook bij 'strenge' gereformeerden ligt het besluit God te volgen vaak ten grondslag aan hun bekering.

In de rechterflank van de gereformeerde gezindte is de laatste jaren veel te doen over de bekering. Predikanten in de zogenaamde bevindelijk-gereformeerde kring - met name de (Oud) Gereformeerde Gemeenten (in Nederland) - zouden kerkleden niet het volle evangelie voorhouden en hen daardoor een verkeerd beeld van de bekering opdringen. Uit onderzoek van godsdienstpsycholoog Nicolette Hijweege blijkt echter dat ook de visie van (groot)ouders veel invloed heeft.

Auteurs als Blaauwendraad, Harinck en Van der Zwaag keerden zich de afgelopen jaren tegen de prediking in de bevindelijk-gereformeerde kring. Hijweege is het er mee eens dat ,,een predikant niet alleen moet spreken over God als rechter, maar ook andere kanten van Hem moet laten zien. Dat heeft psychologisch gezien meer effect, omdat het meer mogelijkheden biedt om God in het eigen leven te herkennen. Als je steeds hetzelfde hoort, raakt het je ook niet meer.'' Tegelijk hebben ,,donderpreken'' best een functie vindt Hijweege, docent aan de Utrechtse universiteit. ,,Het is goed om eisen te stellen. Anders maakt het niet uit of je gelooft of niet.''

Volgens Hijweege is de invloed van predikanten echter helemaal niet zo groot als door verschillende schrijvers de afgelopen jaren is gesuggereerd. Zij vergelijkt preken met massale colleges op scholen. Daarvan blijkt maar vijf procent bij studenten te blijven hangen. ,,Bij preken zal dat niet veel anders zijn.''
In gesprekken met kerkleden merkte Hijweege juist dat hun eigen geschiedenis (zoals gezin en school) veel invloed heeft op hun bekeringsproces. Dat ze bijvoorbeeld graag een Paulus-bekering willen (een plotselinge, duidelijk aanwijsbare ommekeer), is niet zozeer een gevolg van de prediking als wel van de traditionele beelden van bekering die in de kring leven en van mond tot mond worden overgeleverd. ,,Van jongs af aan wordt de bekering geproblematiseerd. Kinderen krijgen voorgehouden elke dag om een nieuw hartje te vragen.''
Hijweege (38) deed tien jaar lang studie naar de bekering bij bevindelijk-gereformeerden. Vandaag promoveert zij aan de Universiteit van Amsterdam op haar proefschrift Bekering in bevindelijk gereformeerde kring. Een psychologische studie. Het is voornamelijk een technische analyse van het fenomeen bekering in de onderzochte groep.

De promovendus komt zelf niet uit het bevindelijk-gereformeerde milieu. Zij groeide op in een synodaal-gereformeerd gezin. Nu is ze lid van de protestantse gemeente in Boxmeer, nabij Sambeek waar zij samen met man en dochter in een voormalig klooster woont. Om de studie te kunnen verrichten, was contact leggen met leden van de betreffende kerken onmisbaar. Daarvoor was enige aanpassing vereist. Hijweege nam de kledingcode over, liet haar haar groeien en bezocht kerkdiensten om te wennen aan de geldende regels. ,,Tijdens een kerkdienst ging ik prompt staan toen alle mannen gingen staan. Dat bleek niet de bedoeling.'' Het heeft Hijweege enige tijd gekost om zich de gebruiken en taal van de bevindelijk-gereformeerden eigen te maken. ,,Maar je moet mensen kunnen interviewen zonder dat zij alles hoeven uit te leggen.

Hijweege spreekt met veel waardering en mildheid over de groep, ook als zij kritische kanttekeningen plaatst. Zij wil liever geen karikaturen over deze gereformeerden bevestigen en probeert daarom ook steeds positieve kanten van hen naar voren te halen. ,,Ik heb van hen geleerd meer oog te hebben voor de kwetsbaarheid van het leven.''

Avondmaalsviering
Bekering is het belangrijkste element in het geloofsleven van bevindelijk-gereformeerden. In de zondagse kerkdiensten staat de noodzaak van een ommekeer in het leven centraal. Slechts een klein gedeelte van de kerkgangers rekent zich tot de bekeerden
Behalve het verwerven van een doctorstitel heeft Hijweege daarom ook nog een idealistisch doel met haar boek. ,,Bij een avondmaalsviering in een klooster viel mij op dat de kelk overvol zat met wijn. Ik hoop dat bevindelijk-gereformeerden zich de overvloedige genade van God gaan realiseren. Mensen moeten gewoon beginnen met hun eigen bekering. Een relatie vraagt onderhoud, dat geldt ook de relatie met God. Lees de Bijbel en bidt. Zo leer je je toe te vertrouwen aan God en werkelijk te verwachten dat God iets met je doet. Wanneer je daar iets van ervaart, kun je zeggen dat het genade was dat het zover is gekomen.''
Bevindelijk-gereformeerden benadrukken sterk dat alleen God een mens kan bekeren. Ze zijn geneigd te wachten op een teken van Gods kant dat Hij hen heeft uitgekozen. Sluit haar oproep 'gewoon te beginnen met hun bekering' dan wel aan bij de heersende traditie? Ja, denkt Hijweege. Zij wijst erop dat haar visie volledig in overeenstemming is met de traditie van de oudvaders (schrijvers uit de zeventiende en achttiende eeuw) waarop bevindelijk-gereformeerden zich veelal beroepen. Zij hebben altijd de spanning in de gereformeerde leer tussen Gods uitverkiezing en de verantwoordelijkheid van de mens laten bestaan. Hijweege constateert dat tegenwoordig de verantwoordelijkheid van de kerkleden in de preek wel wordt benadrukt als het gaat om het 'waarnemen van de middelen': naar de kerk gaan, bijbellezen, enz. ,,Maar als het gaat om bekering ligt de nadruk op het eenzijdige werk van God.''
Uit gesprekken met bekeerden blijkt dat het besluit zich aan God toe te vertrouwen vaak ten grondslag lag aan hun bekering. Dat sluit aan bij de ,,tegenbeweging'' (die in verschillende boeken een stem kreeg) waarvan de aanhangers wijzen op de verantwoordelijkheid van de mens in het bekeringsproces, constateert Hijweege

Angst
Bij bevindelijk-gereformeerden leeft de angst zich een bekering in te beelden. Ook achten kerkleden zich vaak niet geschikt om door God te worden bekeerd, merkte Hijweege. ,,Bij veel mensen hangt deze angst als een molensteen om hun nek. Je zou zeggen dat mensen wel depressief moeten worden. Maar ik zie veel te veel mensen die niet depressief zijn, dus er moet iets zijn dat het probleem compenseert.''
De kwaliteit van de relatie met ouders is mede bepalend hoe iemand met de druk van de noodzaak tot bekering omgaat, aldus de promovendus. ,,Als je steeds moet vragen om een nieuw hartje en thuis ook nooit iets goed kunt doen, is de kans groot dat het fout gaat. Wanneer je ouders wel vertrouwen in je hebben, kun je beter omgaan met een oordelende en veeleisende God.'' Een andere manier om te voorkomen dat je depressief wordt, is je leven 'opsplitsen'. ,,Geloven is voor de zondag en de rest van de week voor andere dingen.''



Een 'breekje' van Breekijzertje

Watis het doel van deze studie? Behalve dan een interesse in deze groep mensen?

Op zich wel interessant om te lezen... Ben benieuwd of er veel reacties op komen...zou het boek in de Saambinder worden besproken?

t Valt hier wel mee met de reacties
Het komt herkenbaar over, en het lijkt niet erg negatief.
Over die kinderen bijv.: gisteren vroeg in groep 2 (kleuters) waar we voor kunnen/moeten bidden (begin van de dag). Standaard krijg je te horen: ' om een nieuw hartje'. Bijna alle vingers gingen omhoog. Maar toen ik vroeg: 'Wat is dat dan, een nieuw hartje?'
Toen kwamen er maar twee reacties. (wel mooie overigens!).

GRoetjes nic.


[Aangepast op 9/6/04 door nicname]

Ik ben bang dat de genoemde punten niet alleen bij kinderen doorwerkt, maar dat ze consequenties hebben als kinderen ouder worden.

De situaties die geschetst worden (zie ook de laatste paar alinea's en de laatste zin) daarvan is de hele gezindte (van jong tot oud) doordrenkt...

Oorspronkelijk gepost door Rhodéquote: Uit gesprekken met bekeerden blijkt dat het besluit zich aan God toe te vertrouwen vaak ten grondslag lag aan hun bekering. Dat sluit aan bij de ,,tegenbeweging'' (die in verschillende boeken een stem kreeg) waarvan de aanhangers wijzen op de verantwoordelijkheid van de mens in het bekeringsproces, constateert Hijweege

Ik vraag me af in hoeverre deze zin herkend wordt....
(...)
En Nic, ik ben benieuwd naar de reacties van die twee kindertjes....

[Aangepast op 9/6/04 door Rhodé]

Rhode, uiteraard is lang niet alles herkenbaar, maar sommige krampachtige gedachten wel.
De reacties van de kinderen waren zo:
" Als je een nieuwe hart hebt, dan wil je naar Heere luisteren, dan wil je doen wat de Heere zegt."
"Dan hou je van de Heere en dan wil je geen verkeerde dingen meer doen..."

Zo onstond er een kort gesprekje. Veel kinderen zeggen dan: " Ik hou veel van de Heere..."

Oorspronkelijk gepost door Rhodé

Oorspronkelijk gepost door nicnameDe reacties van de kinderen waren zo:
" Als je een nieuwe hart hebt, dan wil je naar Heere luisteren, dan wil je doen wat de Heere zegt."
"Dan hou je van de Heere en dan wil je geen verkeerde dingen meer doen..."

Zo onstond er een kort gesprekje. Veel kinderen zeggen dan: " Ik hou veel van de Heere..."

Dat is heel herkenbaar, dat zeggen die van mij ook. Dan zeg ik: Dat is goed, praat maar veel met de Heere. Ik vind het lastig om verder te gaan. Dat is onze eigen schuld, want sinds de geboorte weten ze dat ik hun vader ben, maar heb ik ze laten weten dat God ook hun vader wil zijn? Dat ze eigenlijk twee vaders hebben?

Ben benieuwd naar jullie reactie hierop.

Probeer te vragen waarom een kind van de Heere houdt? Dan zou duidelijk kunnen worden of er diepgang achter zit of niet....

Zomaar een suggestie?!

Moeilijk ja, want wie zijn wij om te zeggen: "Daar geloof ik niets van"...
Maar doorvragen kan altijd. Zo had ik het met de kinderen op school ook over dat je als je een nieuw hart hebt nog steeds zondige dingen doet, verkeerde dingen. Maar dat je daar wel verdriet van hebt, omdat je weet dat de Heere daar verdriet van heeft.
Kinderen denken zo snel: "Als je een nieuwe hart hebt, dan is het voor elkaar en doe je alles goed, want je houd tenslotte veel van de Heere!"
Maar moeten wij niet allemaal 'worden als een kind'. Onbevangen zijn en sterk kinderlijk geloofs en Godsvertrouwen hebben? Dit vind ik altijd een erg mooi lied, wat ik regelmatig met de kinderen op school zing:

Eenmaal mochten kinderen,
rondom Jezus staan,
Niemand mocht ze hinderen
Om tot Hem te gaan.

Vriendelijke woorden,
heeft Hij toen gezegd.
Zegenende handen
Op hun hoofd gelegd.

Zo heel dicht bij Jezus
kan jij nu niet staan,
Hij is naar de hemel
Weer terug gegaan.

Maar nog klinkt Zijn stemme
Zo vol heerlijkheid:
" 'K Heb voor al Mijn kinderen,
hier een plaats bereid."

Oorspronkelijk gepost door Rhodé
Bedankt voor jullie tips.
enneh..... welke wijs is dat Nic?

Pff,...'k Zal 'm ff voor je zingen
Ik weet niet of ik de muziek ervan heb. 'k Zal eens kijken.

Inderdad een erg mooi versje. Zal ik eens thuis laten zien.

Maar ik zit net te denken aan wat die schrijver van een kinderbijbel zei (Ik ben zijn naam even kwijt). Die heeft het bewust niet over een nieuw hartje krijgen. Voor kinderen is dit erg moeilijk te begrijpen. Makkelijker wordt het als je verteld dat het hart vuil is door de zonde en dat de Heere het schoon wil maken (vernieuwen). Vuil-Schoon zijn begrippen die ze kunnen plaatsen en zonde ook wel (tenminste na wat uitleg).

Het probleem bij de term een nieuw hartje krijgen is mijns inziens dat dit vaak gezegd wordt, zonder het verder uit te leggen. Maar het blijft altijd erg moeilijk om het eenvoudig uit te leggen. Tenminste... zo ervaar ik het zelf.

Zelf zou ik nog niet beginnen over dat de Heere je vader wilt zijn. Maar dat ligt waarschijnlijk aan de leeftijd van onze kinderen. Ik geloof niet dat ze dat goed gaan begrijpen.

Oorspronkelijk gepost door Rhodé

Oorspronkelijk gepost door AdryanZelf zou ik nog niet beginnen over dat de Heere je vader wilt zijn. Maar dat ligt waarschijnlijk aan de leeftijd van onze kinderen. Ik geloof niet dat ze dat goed gaan begrijpen.

Maar het doopsformulier dan? Ik citeer: Gen. 17:7: Ik zal mijn verbond oprichten tussen Mij en tussen u, en tussen uw zaad na u in hun geslachten, tot een eeuwig verbond, om u te zijn tot een God, en uwen zade na u.

Dit betuigt ook Petrus, Hand. 2:39, met de woorden: Want u komt de belofte toe, en uw kinderen, en allen die daar verre zijn, zovelen als er de Heere onze God toe roepen zal.

Daarom heeft God voormaals bevolen hen te besnijden, hetwelk een zegel des verbonds en der gerechtigheid des geloofs was; gelijk ook Christus hen omhelsd, de handen opgelegd en gezegend heeft; Mark. 10:16.

Dewijl dan nu de Doop in de plaats der Besnijdenis gekomen is, zo zal men de jonge kinderen, als erfgenamen van het rijk Gods en van zij verbond, dopen; en de ouders zullen gehouden zijn hun kinderen, in het opwassen hiervan breder te onderwijzen.

Ik wil dit even los zien van de discussie of het waar is. Laten we vast stellen dat de Heere een Vader wil zijn voor Zijn kinderen. Dat ben je met me eens.

Maarwaar het mij meer omgaat is of je het aan de kinderen duidelijk kan maken.

En je moet ze het zeker vertellen. Maar in het opwassen. Dus zijn ze erg jong (Mijn oudste dochter is 4. misschien verduidelijkt dat al wat. Ik weet natuurlijk niet hoe oud die van jou zijn.) dan vertel je ze minder dan als ze ouder zijn. Je vertelt ze eerst dat ze een vuil hart (in zonden ontvangen en geboren) hebben en dat dit gereinigd moet worden. Later vertel je ze meer.

Jij leerde in groep 1 toch ook nog geen staartdelingen maken? (Ik noem uiteraard maar een dwarsstraat). Die kinderen zijn er dan nog niet aan toe.

Zo kan je ze wel vertellen dat de Heere een vader wil zijn, maar als je dit niet uit kan leggen maak je de verwarring alleen maar groter.

Oorspronkelijk gepost door Rhodé
Bedankt voor jullie tips.
enneh..... welke wijs is dat Nic?

Op deze site zingen ze 'm voor je! (nr. 3)