Binnen korte tijd hoorde ik twee preken waarin de twee dominees groot belang hechtten aan de volgorde van woorden in een tekst.

De eerste was over de vrouw van Pinehas. In 1 Samuel 4 zegt zij: de eer is weggenomen, en dat zegt zij omdat ten eerste de ark is meegenomen, en ten tweede haar man en haar schoonvader zijn omgekomen. De predikant zei: een ware moeder in Israel, want de ark is voor haar belangrijker dan haar man en haar schoonvader, want zij noemt de ark het eerste.
De tweede was over Kajafas. Hij ondervraagt Jezus ten eerste over zijn discipelen en ten tweede over zijn onderricht. De Hogepriester vond het dus belangrijker wie en hoeveel de volgelingen van Jezus waren, dan wat Hij verkondigde.

Is het inderdaad zo dat wat het eerste genoemd wordt ook het belangrijkste is? Of is dat in de Joodse traditie niet zo sterk gerangschikt?

Het gaat hier om Gods eer. Dat is belangrijk, boven vrouw of kind

Ik weet niet of het eerste element in een opsomming per definitie het belangrijkste is in het Hebreeuws, maar de zinsvolgorde is wel veel losser (zowel in het Hebreeuws als in het Grieks). Hierdoor komt het regelmatig voor dat het belangrijkste woord in een zin vooraan wordt geplaatst om het nadruk te geven. Dit zie je bijvoorbeeld in Deuteronomium 10:20: De HEERE, uw God, zult gij vrezen. Door "De HEERE, uw God" vooraan te zetten wordt daar nadruk aan gegeven. Ik kan mij voorstellen dat hierdoor ze dat in opsommingen ook sneller zouden doen.

Geeske_1991 schreef: ↑14 apr 2025, 17:46 Het gaat hier om Gods eer. Dat is belangrijk, boven vrouw of kind

Het ging om haar man. Maar dat terzijde.

Ik zou zeggen: ook in het Nederlands is het volstrekt helder dat het eerste punt het zwaarst weegt. Los daarvan blijkt het nogmaals uit vers 22.

Zita schreef: ↑14 apr 2025, 17:28 Is het inderdaad zo dat wat het eerste genoemd wordt ook het belangrijkste is?

Ik kan daar weinig mee.

Predikant die nogal van de volgorde van de drie stukken was, keerde ooit de te behandelen tekst volgorde om, om keurig netjes de juiste volgorde ellende, verlossing, dankbaarheid te kunnen preken. Sindsdien ben ik niet meer voor dit inzicht te vangen.

Dat neemt niet weg overigens dat je de tekst die de predikant over Ikabod houdt prima naast de uitspraak van Jezus kunt leggen, dat als de liefde tot de familie de liefde tot God te boven gaat, dat je dan niet waardig bent Hem te volgen (Matth. 10:34-39).

Geeske_1991 schreef: ↑14 apr 2025, 17:46 Het gaat hier om Gods eer. Dat is belangrijk, boven vrouw of kind

Uiteraard mee eens. Maar bedoelde de spreker in die tekst dat ook? Bedoelde de vrouw van Pinehas door haar woordvolgorde inderdaad te zeggen dat de ark voor haar het allerbelangrijkste was, belangrijker dan haar man en en haar schoonvader? Bedoelde Kajafas door zijn woordvolgorde inderdaad te zeggen dat hij de discipelen van Jezus belangrijker vond dan Zijn leer?

Het gaat er trouwens niet zozeer om wat Kajafas of de vrouw van Pinehas bedoelden, maar wat de verteller wil benadrukken.

Tiberius schreef: ↑14 apr 2025, 20:50 Het gaat er trouwens niet zozeer om wat Kajafas of de vrouw van Pinehas bedoelden, maar wat de verteller wil benadrukken.

In 1 Samuël 4 is toch wel duidelijk dat de vrouw van Pinehas dat zelf ook bedoelde hoor, dat is niet alleen de verteller die hier iets benadrukt.
21 En zij noemde het jongsken Ikabod, zeggende: De eer is weggevoerd uit Israël! Omdat de ark Gods gevankelijk weggevoerd was, en om haars schoonvaders en haars mans wil.
22 En zij zeide: De eer is gevankelijk weggevoerd uit Israël, want de ark Gods is genomen.

Zita schreef: ↑14 apr 2025, 20:43

Geeske_1991 schreef: ↑14 apr 2025, 17:46 Het gaat hier om Gods eer. Dat is belangrijk, boven vrouw of kind

Uiteraard mee eens. Maar bedoelde de spreker in die tekst dat ook? Bedoelde de vrouw van Pinehas door haar woordvolgorde inderdaad te zeggen dat de ark voor haar het allerbelangrijkste was, belangrijker dan haar man en en haar schoonvader? Bedoelde Kajafas door zijn woordvolgorde inderdaad te zeggen dat hij de discipelen van Jezus belangrijker vond dan Zijn leer?

Het belang van de volgorde wordt bepaald door de manier van uitdrukken plus de context.
Het is niet automatisch zo dat wat het eerst in een opsomming genoemd wordt het belangrijkst is.
In de geschiedenis van de vrouw van Pinehas is het echter volstrekt helder dat het verlies van de ark voor haar op de eerste en zelfs bijna enige plaats kwam.
Dat blijkt niet alleen uit de volgorde en nog duidelijker uit het volgende vs. 22 waar alleen de ark genoemd wordt en niet haar man, maar ook uit de woorden zelf: 'De eer is weggevoerd':

a) 'weggevoerd' slaat op de ark, niet op de dood van haar man. Zo wordt het ook verklaard in vs. 21.

b) De 'eer': een benaming die ook voor de heerlijkheid van God gebruikt wordt en zijn tegenwoordigheid in relatie tot de ark en de cherubim.

c) Ps. 78:61 spreekt over deze geschiedenis met dezelfde bewoordingen: 'En Hij gaf Zijn sterkte in de gevangenis, en Zijn heerlijkheid in de hand des wederpartijders.'
Zie ook de kt. bij dit vers (bij 'sterkte' en 'heerlijkheid'), waarbij ook naar 1 Sam. 4:21 verwezen wordt: 'Dat is, de ark des verbonds, bij dewelke God Zijn hulp en macht voor Zijn volk betoonde. Zie 2 Kron. 6:41. Ps. 132:5, 8. Deze wordt hier ook genoemd de heerlijkheid of eerlijkheid, sierlijkheid Gods, als 1 Sam. 4:21.

d) Ps. 78:64 geeft nog een duidelijke aanwijzing: 'Hun priesters vielen door het zwaard, en hun weduwen weenden niet.' Dit gaat over dezelfde geschiedenis. M.i. is het vrij duidelijk dat dit mede een toespeling is op de weduwe van Pinehas die niet weende om haar man - maar wel over de ark. In de kt. wordt dit niet opgemerkt, maar diverse verklaarders passen dit terecht op de weduwe van Pinehas toe, zoals John Gill: 'and their widows made no lamentation; for their husbands the priests, who fell by the sword; particularly the widow of Phinehas, who upon the news fell into labour, and as soon as she brought forth her child died, and while she lived took no notice of the death of her husband, nor lamented that, only that the ark of the Lord was taken, 1 Samuel 4:19, and which might be the case of others; nor could they attend their funerals, or follow them to the grave with lamentations, they falling in battle; and such was their concern for the public loss, that their private sorrow was swallowed up in it.'

Kortom: In deze geschiedenis is de volgorde wel degelijk bepalend voor wat het belangrijkste is, maar dat blijkt niet alleen uit de volgorde, maar ook uit de woorden en de context zelf, op allerlei manieren.