Re: Orgelmuziek in de eredienst
Geplaatst: 14 mei 2022, 15:08
Mooie vraag over wat kerkmuziek is en wat niet. In Bachs tijd waren de preludiums (=voorspel) en fuga's de kerkmuziek van toen. Voor de dienst speelde je dan wat je die week had gecomponeerd of wat je graag wilde laten horen aan de kerkgangers. Organisten waren betaalde krachten, in dienst van de stad en de kerk. Daarnaast waren het opgeleide professionals die echt goed konden spelen, al gaat dit voornamelijk over de grote steden. Momenteel zie je nog steeds dat de professionals in de grote stad actief zijn in plaats van de dorpen. Daar moet je het nog steeds doen met de plaatselijke onderwijzer, al zit daar momenteel vooruitgang in.
In onze kerken, en ik neem aan dat je in de Gereformeerde Gezindte kerkt, heerst er een andere visie op kerkmuziek. Allereerst is het orgel het enige instrument wat doorgaans geaccepteerd wordt. Ik heb daar geen moeite mee, want vanuit de traditie begrijp ik dat standpunt goed. Men had geen geluidsversterkers of dergelijke producten in de 17e eeuw (de opkomst van de orgels in Nederland als instrument tijdens de eredienst) en alleen het orgel was in staat om een grote gemeente duidelijk te leiden. Toch mag je ook wel kijken naar de muziek in de eredienst tijdens de Reformatie. Je ziet dan dat men daar ruimer mee omsprong dan wat we nu doen.
Nu even over onze praktijk. Er wordt verwacht van jou als organist dat je een psalm speelt of een geestelijk lied (dit lied verschilt per kerk). Je mag een bewerking spelen over die psalmen en geestelijke liederen, maar daar zitten weer een heleboel mitsen en maren aan. Herkenbaar, eenvoudig, 'naar het hart van Jeruzalem' etc. allemaal kreten die doorgaans de lading niet dekken omdat ze multi-interpretabel zijn.
Ik heb wel wat tips voor kerkmuziek voor en tijdens de dienst:
1. Begin met een koraal
2. Zorg dat de melodie duidelijk te horen is (mensen luisteren uiteindelijk naar een melodie)
3. Zorg dat je tonaal blijft óf speel niet te lang atonaal (atonaal is voor de gemiddelde kerkganger niet te volgen)
4. Zorg dat het stijlvol is (de meeste ger. gezindte organisten zijn vuilnisbakkenrasjes)
5. Wissel met vormen, maar houd je volume beperkt.
6. Als je de punten 3 t/m 5 lastig vindt, ga op les bij een deskundige!
7. Tijdens de dienst moet je vooral functioneel zijn, dus geen lange voor- en naspelen
8. Probeer een tekst uit te beelden (met mate) door harmonisaties en registraties.
9. Een tremulant is geen register en zeker geen basisvoorwaarde. Als je in een droge ruimte speelt, accepteer dat dan.
10. In je naspel kun je naar de preek verwijzen, maar dat is niet altijd mogelijk. Probeer altijd een psalm te nemen die de lading dekt.
Een uitspraak van Klaas Bolt houdt mij altijd bezig als ik in de kerk speel: "Moeilijke composities zijn allemaal vioolmuziek. Een koraal mooi spelen, dát is de kunst!" Ik moet hier altijd om grinniken, want het doet mij denken aan Cruijffs uitspraak over voetbal: "Voetbal is simpel. Maar simpel voetballen blijkt vaak het moeilijkste wat er is!"
In onze kerken, en ik neem aan dat je in de Gereformeerde Gezindte kerkt, heerst er een andere visie op kerkmuziek. Allereerst is het orgel het enige instrument wat doorgaans geaccepteerd wordt. Ik heb daar geen moeite mee, want vanuit de traditie begrijp ik dat standpunt goed. Men had geen geluidsversterkers of dergelijke producten in de 17e eeuw (de opkomst van de orgels in Nederland als instrument tijdens de eredienst) en alleen het orgel was in staat om een grote gemeente duidelijk te leiden. Toch mag je ook wel kijken naar de muziek in de eredienst tijdens de Reformatie. Je ziet dan dat men daar ruimer mee omsprong dan wat we nu doen.
Nu even over onze praktijk. Er wordt verwacht van jou als organist dat je een psalm speelt of een geestelijk lied (dit lied verschilt per kerk). Je mag een bewerking spelen over die psalmen en geestelijke liederen, maar daar zitten weer een heleboel mitsen en maren aan. Herkenbaar, eenvoudig, 'naar het hart van Jeruzalem' etc. allemaal kreten die doorgaans de lading niet dekken omdat ze multi-interpretabel zijn.
Ik heb wel wat tips voor kerkmuziek voor en tijdens de dienst:
1. Begin met een koraal
2. Zorg dat de melodie duidelijk te horen is (mensen luisteren uiteindelijk naar een melodie)
3. Zorg dat je tonaal blijft óf speel niet te lang atonaal (atonaal is voor de gemiddelde kerkganger niet te volgen)
4. Zorg dat het stijlvol is (de meeste ger. gezindte organisten zijn vuilnisbakkenrasjes)
5. Wissel met vormen, maar houd je volume beperkt.
6. Als je de punten 3 t/m 5 lastig vindt, ga op les bij een deskundige!
7. Tijdens de dienst moet je vooral functioneel zijn, dus geen lange voor- en naspelen
8. Probeer een tekst uit te beelden (met mate) door harmonisaties en registraties.
9. Een tremulant is geen register en zeker geen basisvoorwaarde. Als je in een droge ruimte speelt, accepteer dat dan.
10. In je naspel kun je naar de preek verwijzen, maar dat is niet altijd mogelijk. Probeer altijd een psalm te nemen die de lading dekt.
Een uitspraak van Klaas Bolt houdt mij altijd bezig als ik in de kerk speel: "Moeilijke composities zijn allemaal vioolmuziek. Een koraal mooi spelen, dát is de kunst!" Ik moet hier altijd om grinniken, want het doet mij denken aan Cruijffs uitspraak over voetbal: "Voetbal is simpel. Maar simpel voetballen blijkt vaak het moeilijkste wat er is!"