Plagiaat in preken

[boontje]

Een bericht op de website van de Telegraaf vanmorgen:
(volgens het bericht is het nieuwtje eigenlijk afkomstig van het ND, maar voor die site moet je betalen)

Theoloog waarschuwt voor plagiaat in preken

ELSPEET -
Predikanten downloaden of kopiëren soms grote delen van hun preken van het internet. Dat zegt theoloog en bijzonder hoogleraar gereformeerde godgeleerdheid Henk van den Belt dinsdag in het Nederlands Dagblad.

„Ik hoorde onlangs dat in een gemeente kort na elkaar dezelfde preek werd gehouden. Niet door een ouderling die zich bij het preeklezen vergiste, maar door twee predikanten die dezelfde preek van internet hadden gedownload”, zegt de theoloog.

„Ik weet dat tijdnood je wanhopig kan maken. Ik weet dat de leegte in je hart het je soms zelfs onmogelijk maakt om een tekst te vinden. Ik weet wat het is om tot in de zaterdagnacht met een hart vol zelfverwijt te zwoegen en te worstelen en dan vaak op zondagmorgen onverdiend verrast te worden”, stelt de theoloog.

„Maar broeders, plagiaat - ook van een halve preek of van een paragraaf - is diefstal. Voorspelbaarheid en plagiaat zijn symptomen, niet alleen van luiheid, maar ook van geestelijke armoede, van onvermogen om de stem van God te horen”, voegt hij daaraan toe.

[Johann Gottfried Walther]

We kunnen ons beter houden aan het RD, dan de Telegraaf.

Hij hoorde van nabij hoe predikanten elkaars preken via internet kopieerden. Een teken van geesteloosheid en ingezonkenheid, aldus prof. dr. H. van den Belt tijdens de Haamstedeconferentie in Elspeet. „We moeten weer verbroken worden voor God.”

Op de eerste dag van de driedaagse bijeenkomst voor predikanten, theologiestudenten en docenten godsdienst In conferentieoord Mennorode in Elspeet, spraken maandag ds. W. Visscher, prof. dr. H. van den Belt en dr. W. van Vlastuin.

Prof. Van den Belt, bijzonder hoogleraar gereformeerde godgeleerdheid namens de Gereformeerde Bond, hield een lezing over het luisteren naar de Schrift. Hij nam als uitgangspunt hoe Samuel leerde zeggen: Spreek, Uw knecht hoort. „In een eerste intuïtieve reactie zegt hij tegen God: Hineni, zie hier ben ik, het oudtestamentische grondwoord voor de geloofsovergave. Ik ben beschikbaar.”

De Groninger hoogleraar zette naar aanleiding van deze reactie het belang uiteen van het leren luisteren naar het spreken van God vanuit de Bijbel. „Aarzeling in de verkondiging en in de toepassing van Gods Woord zijn een teken dat de prediker zelf niet meer voor het Woord van God beeft.”

Met enige onthutstheid werd door de ruim 200 aanwezigen gereageerd op een recent voorbeeld waarover de hoogleraar vertelde, waarbij twee predikanten kort na elkaar vrijwel dezelfde preek hielden in dezelfde gemeente. Prof. Van den Belt. „Ik krijg signalen dat predikanten soms grote delen van hun preken van internet downloaden en dus werk van anderen kopiëren. Voorspelbaarheid en plagiaat zijn symptomen, niet alleen van luiheid, maar ook van geestelijke armoede, van onvermogen om de stem van God te horen.”

Wat zijn oorzaken van geesteloosheid in het algemeen, maar ook onder predikanten? Volgens prof. Van den Belt is er sprake van een objectivering van de Schrift. Hij verwees naar de dissertatie ”Viva vox Deï”, waarin missioloog Jan van Doleweerd concludeert dat „reformatorische christenen de noodzaak van het werk van de Heilige Geest en van het gebed wel belijden, maar dat bij de uitleg van de Bijbel er vooral sprake is van eenrichtingsverkeer: van de lezer naar de tekst.”

De oorzaak daarvan ligt in drie zaken, denkt prof. Van den Belt: In de moderne cultuur, die twijfel en onzekerheid tot norm verheft, de manier waarop de kerk daarop reageert en het eigen ingezonken geestelijke leven.

De moderne cultuur en de daaruit voortkomende gezagscrisis beïnvloedt volgens prof. Van den Belt de manier van Bijbellezen. „Het antwoord op de vraag hoe je zeker weet dat iets waar is, vindt je niet meer in iets buiten jezelf – in het gezag van de kerk of van de Bijbel – maar in jezelf. Vroeger wentelde de mens om God, maar nu wentelt God om de mens.” Daarnaast signaleert de hoogleraar dat de moderne wijze van geschiedschrijving maatgevend is geworden. „Het om een objectieve en verifieerbare weergave van de historische feiten in hun onderlinge verbanden. Daarbij is God een overbodige hypothese geworden.”

De manier waarop de kerk zich aanpast op de veranderende cultuur kent traditioneel twee richtingen: Of de kerk past zich aan, of ze houdt onverkort vast aan wat altijd geleerd is. In het eerste geval wordt de Bijbel onderworpen aan het gezag van de rede. Maar in het tweede geval, aldus prof. Van den Belt, „wordt de Schrift ook meer en meer tot voorwerp van het geloof. Ik heb diep respect voor de puriteinse preken, maar het zijn te vaak verhandelingen over een aan de tekst ontleende doctrine, waarbij de tekst nauwelijks uitgelegd wordt.”

Het is volgens prof. Van den Belt „opvallend” dat de gereformeerde orthodoxie zich toch heeft laten beïnvloeden door het denkschema van de wereld. „De geloofszekerheid wordt subjectiever, steeds meer afhankelijk van de kenmerken van de innerlijke vernieuwing van het hart. Die zijn er altijd geweest als bevestiging van de geloofszekerheid, maar niet als fundament. In de objectieve lijn van prediking worden soms hoofd en hart gescheiden en mist de geloofszekerheid haar bevindelijke gloed. In de subjectieve lijn worden hoofd en hart verward en mist de geloofszekerheid haar grond in de beloften.”

De derde oorzaak van geesteloosheid ligt bij het eigen ingezonken geestelijke leven, aldus de Groninger hoogleraar. Een predikant volgens hem bij de exegese van een tekst snel geneigd bezig te zijn met zijnsvragen als: Wat is dit? Wat betekent dit? Wat staat hier? Niet: Waarin raakt dit mij? Wat heeft het mij te zeggen? Wat stoort mij in deze tekst? „Deze objectieve leeshouding blokkeert de verrassing, de overrompelende Godsspaak, de ervaring: spreek Heere, uw knecht hoort.”

Het „medicijn” tegen deze ingezonkenheid is volgens prof. Van den Belt een „dubbele bekering”. „De Bijbel moet ons gaan lezen, in plaats dat wij de Bijbel lezen. Als je er op vertrouwt dat het Woord het doet, dan mag je het Woord ook de ruimte geven om Gods werk te doen. Fundamentele twijfel is niet te bestrijden door die te ontkennen. Je kunt wel oefenen om de Bijbel te lezen met een door de geloofscrisis gelouterd, kinderlijk vertrouwen.”

Het middel tegen voorspelbaarheid noemt hij de verwondering, „die bij dat naïeve luisteren naar de Schrift hoort.” Het gebedsleven is daarbij van belang. „Laat steeds tot ons doordringen tot Wie wij naderen. De Heere spreekt. Als de Heere zijn oren neigt om ons te horen, zouden wij de oren dan niet spitsen om Hem te horen? Een wending weg van het eigen innerlijk en weg van de splitsing tussen objectieve en subjectieve werkelijkheid, maar terug naar de Schrift.”

Een andere noodzakelijke wending in de gereformeerde gezindte is die naar de toekomst, aldus prof. Van den Belt. „Er is teveel gerichtheid op het verleden. Te weinig leeft het verlangen naar de uitbreiding en de komst van Gods Koninkrijk. De hele geschiedenis is betrekkelijk in het licht daarvan.” Het aanpassen aan de gewijzigde omstandigheden of het vasthouden aan orthodoxie kenschetst hij als „misleidende pseudo-alternatieven. Het christendom staat per definitie haaks op elke cultuur; het Koninkrijk van Christus is niet van deze wereld.”

Tegelijk maakt het christendom steeds gebruik van de cultuur om mensen te bereiken in de taal en in de context waarin zij leven. Prof. Van den Belt: „Vandaar dat zendelingen vaak scherp zien waar de schoen van het zendende christendom wringt. Transformeren en confronteren, dat is de Bijbelse roeping van de christenen in deze wereld.”

Het grootste probleem is echter niet de geesteloosheid, maar de menselijke trots, aldus prof. Van den Belt. „We willen niet verbroken zijn voor God.” Wie God kwijt is, is daarmee alles kwijt, heeft geen houvast en zekerheid meer, zo stelde hij. „De diepste vraag is of ik bereid ben om met Christus en om Christus wil aan alles te sterven, omdat Hij voor mij gestorven is. Gebroken om mijn ongerechtigheid. Hij sprak: Hineni, zie hier ben Ik, Ik ben beschikbaar. Spreek Heere, uw Knecht hoort. Vader, niet mijn wil, maar Uw wil geschiede. Omdat Hij het gezegd heeft, zeggen wij het ook: Hineni. Zie, hier ben Ik. Ik ben beschikbaar. Heere breek ook mij.”

[boontje]

Dank voor de aanvulling! Het artikel in ND zal ongetwijfeld te zware kost zijn voor veel lezers van de Telegraaf.
Toch ben ik wel benieuwd wat de forummers vinden van het bericht dat (sommige) predikanten plagiaat zouden plegen door preken van anderen te 'hergebruiken'. Voor zover zij daarbij geen bron vermelden denk ik dat er inderdaad sprake is van plagiaat.
Anderzijds: het lijkt mij ook bijna ondoenlijk om elke week minstens twee nieuwe preken te schrijven, en daarbij zowel intellectueel als geestelijk authentiek en fris te blijven. Misschien is het wel een te zware opgave, naast alle andere taken die er ook nog bij horen. Misschien is het een mogelijkheid dat een dominee per zondag één preek houdt in eigen gemeente en van de andere dienst een leesdienst te maken. Dan kan de dominee zijn eigen preek op dezelfde zondag ook nog elders houden.

[Hendrikus]

Dank voor de aanvulling! Het artikel in ND zal ongetwijfeld te zware kost zijn voor veel lezers van de Telegraaf.
Toch ben ik wel benieuwd wat de forummers vinden van het bericht dat (sommige) predikanten plagiaat zouden plegen door preken van anderen te 'hergebruiken'. Voor zover zij daarbij geen bron vermelden denk ik dat er inderdaad sprake is van plagiaat.
Anderzijds: het lijkt mij ook bijna ondoenlijk om elke week minstens twee nieuwe preken te schrijven, en daarbij zowel intellectueel als geestelijk authentiek en fris te blijven. Misschien is het wel een te zware opgave, naast alle andere taken die er ook nog bij horen. Misschien is het een mogelijkheid dat een dominee per zondag één preek houdt in eigen gemeente en van de andere dienst een leesdienst te maken. Dan kan de dominee zijn eigen preek op dezelfde zondag ook nog elders houden.

Voor een beginnend predikant zal het wel lastiger zijn, maar een predikant die al wat langer in het ambt staat bouwt toch wel een voorraad preken op. Wat is er mis mee om een preek die je tien jaar geleden in plaats A hebt gehouden nog eens weer te herhalen in plaats B? Het Woord veroudert niet.

Het komt inderdaad voor dat er "geleend" wordt van collega's. Mijn vrouw hoorde onlangs een preek die haar erg bekend in de oren klonk: was duidelijk de uitwerking van een meditatie van ds. Paul Visser die op internet staat.

Maar ach, er zijn ook predikanten die elke week min of meer dezelfde preek houden, alleen de tekst is elke week een andere. Dan hoor ik liever een goede preek waarin een stukje van een collega is verwerkt.

[Afgewezen]

Zo hoorde mijn moeder ooit een preek die ze herkende uit de twaalftallen van Kohlbrugge. Kennelijk hadden de predikant en mijn ouders in dezelfde tijd deze boeken aangeschaft.

[Mara]

Volgens mij is dit wel na te gaan, als dominee een geheel uitgeschreven preek voor zijn neus heeft (tegenwoordig ook op de I pad).
Als dominee grotendeels uit het hoofd staat te preken en soms ter plaatse iets toevoegt of bedenkt, lijkt mij de kans heel klein dat hij de preek gepikt heeft.
Anderzijds hoeft dominee echt niet elke week 2 preken te schrijven, hij gebruikt één preek vaker, wanneer hij elders een preekbeurt heeft en daar is natuurlijk niets op tegen. Het is nooit 100% hetzelfde heb ik (bij toeval) ontdekt.

[Jongere]

Overigens vind ik de context waarin dit werd gezegd veel belangrijker dan dit ene punt. Van de Belt spreekt over geesteloosheid en ingezonkenheid bij predikanten. Eén van de symptomen daarvan kan luiheid in de voorbereiding zijn. Hij noemde nog een aantal andere symptomen.
Ik vrees dat hij daarin gelijk heeft. Dat is een heel groot gevaar voor de reformatorische kerken op het moment.
Plagiaat - zeker vanuit luiheid - moet natuurlijk afgekeurd worden. Maar ik hoop niet dat dit het hoofdpunt wordt wat mensen uit de lezing oppikken. De hele lezing is te luisteren op refdag.

[sirdanilot]

^Eens. Plagiaat zou niet nodig moeten zijn, plagiaat is het symptoom van armoede en niet het probleem op zichzelf.

Er zijn in de wat 'lichtere kerken' (hervormd) genoeg predikanten die één preek per week maken en meer niet. Wellicht is het ook een idee om dit in de ger. gez. te doen, en dan de preek op twee of drie verschillende plaatsen te houden. Genoeg vacante gemeentes die de predikant graag ontvangen !

[Ad Anker]

Inderdaad heb ik ook eens meegemaakt dat een predikant een preek hield die we onlangs ook gelezen hadden. Zelfde tekst, zelfde voorbeelden, zelfde lijn.
Ik ken ook een boekje van een predikant waarin een letterlijk lang citaat van een preek van internet van een andere predikant is overgenomen.

[Johann Gottfried Walther]

^Eens. Plagiaat zou niet nodig moeten zijn, plagiaat is het symptoom van armoede en niet het probleem op zichzelf.

Er zijn in de wat 'lichtere kerken' (hervormd) genoeg predikanten die één preek per week maken en meer niet. Wellicht is het ook een idee om dit in de ger. gez. te doen, en dan de preek op twee of drie verschillende plaatsen te houden. Genoeg vacante gemeentes die de predikant graag ontvangen !

Het is nogal een verschil of je een preek van 25 minuten of 50 minuten hebt voor te bereiden.
En prediking heeft prioriteit als het goed is, pastoraat is nodig, maar in eerste plaatst is een prediking geroepen Gods woord
te preken, en goede voorbereiding mag dus ook wel tijd kosten.
Als een predikant zich goed voorbereid in gebed, studie van de grondtaal, en bestudering van commentaren, zal dat ook terug te horen zijn in de prediking. De voorbereiding is geen grond voor zegen op de prediking, maar God wil het wel gebruiken.

[sirdanilot]

^ En in sommige gevallen kan het dan nodig zijn om het bij één preek te houden. Beter één goede preek, die vervolgens in verschillende gemeentes mensen tot bemoediging en lering kan zijn, dan twee minder goede preken die mensen maar weinig aanraken.

Ja natuurlijk, het moet van de Geest komen. Maar wat de dominee er als mens instopt, is zéker geen verloren moeite, integendeel.

[refo]

^Eens. Plagiaat zou niet nodig moeten zijn, plagiaat is het symptoom van armoede en niet het probleem op zichzelf.

Er zijn in de wat 'lichtere kerken' (hervormd) genoeg predikanten die één preek per week maken en meer niet. Wellicht is het ook een idee om dit in de ger. gez. te doen, en dan de preek op twee of drie verschillende plaatsen te houden. Genoeg vacante gemeentes die de predikant graag ontvangen !

De meeste predikanten maken maar één preek per week. De Catechismuspreek is meestal een compilatie van mooie dingen die al eerder door anderen gezegd of geschreven zijn.

[-DIA-]

Dank voor de aanvulling! Het artikel in ND zal ongetwijfeld te zware kost zijn voor veel lezers van de Telegraaf.
Toch ben ik wel benieuwd wat de forummers vinden van het bericht dat (sommige) predikanten plagiaat zouden plegen door preken van anderen te 'hergebruiken'. Voor zover zij daarbij geen bron vermelden denk ik dat er inderdaad sprake is van plagiaat.
Anderzijds: het lijkt mij ook bijna ondoenlijk om elke week minstens twee nieuwe preken te schrijven, en daarbij zowel intellectueel als geestelijk authentiek en fris te blijven. Misschien is het wel een te zware opgave, naast alle andere taken die er ook nog bij horen. Misschien is het een mogelijkheid dat een dominee per zondag één preek houdt in eigen gemeente en van de andere dienst een leesdienst te maken. Dan kan de dominee zijn eigen preek op dezelfde zondag ook nog elders houden.

Voor een beginnend predikant zal het wel lastiger zijn, maar een predikant die al wat langer in het ambt staat bouwt toch wel een voorraad preken op. Wat is er mis mee om een preek die je tien jaar geleden in plaats A hebt gehouden nog eens weer te herhalen in plaats B? Het Woord veroudert niet.

Het komt inderdaad voor dat er "geleend" wordt van collega's. Mijn vrouw hoorde onlangs een preek die haar erg bekend in de oren klonk: was duidelijk de uitwerking van een meditatie van ds. Paul Visser die op internet staat.

Maar ach, er zijn ook predikanten die elke week min of meer dezelfde preek houden, alleen de tekst is elke week een andere. Dan hoor ik liever een goede preek waarin een stukje van een collega is verwerkt.

Daar houdt men er geen rekening mee, dat de Heere alle teksten kan
afsnijden. Het is vaak gebeurt dat een prediker geen tekst kon vinden,
of dat alles wat overdacht was kennelijk werd afgesneden. Er moest
over iets anders gepreekt worden wat de prediker zelf niet wist.
Maar ik begrijp het wel, hier houdt men geen rekening mee, en dat kan
vanzelf ook niet. Toch kan het nog wel eens voorkomen. En als er zo'n
preek op de kansel wordt geboren is dat meest toch wel ergens om, of
ergens voor.

[refo]

Dank voor de aanvulling! Het artikel in ND zal ongetwijfeld te zware kost zijn voor veel lezers van de Telegraaf.
Toch ben ik wel benieuwd wat de forummers vinden van het bericht dat (sommige) predikanten plagiaat zouden plegen door preken van anderen te 'hergebruiken'. Voor zover zij daarbij geen bron vermelden denk ik dat er inderdaad sprake is van plagiaat.
Anderzijds: het lijkt mij ook bijna ondoenlijk om elke week minstens twee nieuwe preken te schrijven, en daarbij zowel intellectueel als geestelijk authentiek en fris te blijven. Misschien is het wel een te zware opgave, naast alle andere taken die er ook nog bij horen. Misschien is het een mogelijkheid dat een dominee per zondag één preek houdt in eigen gemeente en van de andere dienst een leesdienst te maken. Dan kan de dominee zijn eigen preek op dezelfde zondag ook nog elders houden.

Voor een beginnend predikant zal het wel lastiger zijn, maar een predikant die al wat langer in het ambt staat bouwt toch wel een voorraad preken op. Wat is er mis mee om een preek die je tien jaar geleden in plaats A hebt gehouden nog eens weer te herhalen in plaats B? Het Woord veroudert niet.

Het komt inderdaad voor dat er "geleend" wordt van collega's. Mijn vrouw hoorde onlangs een preek die haar erg bekend in de oren klonk: was duidelijk de uitwerking van een meditatie van ds. Paul Visser die op internet staat.

Maar ach, er zijn ook predikanten die elke week min of meer dezelfde preek houden, alleen de tekst is elke week een andere. Dan hoor ik liever een goede preek waarin een stukje van een collega is verwerkt.

Daar houdt men er geen rekening mee, dat de Heere alle teksten kan
afsnijden. Het is vaak gebeurt dat een prediker geen tekst kon vinden,
of dat alles wat overdacht was kennelijk werd afgesneden. Er moest
over iets anders gepreekt worden wat de prediker zelf niet wist.
Maar ik begrijp het wel, hier houdt men geen rekening mee, en dat kan
vanzelf ook niet. Toch kan het nog wel eens voorkomen. En als er zo'n
preek op de kansel wordt geboren is dat meest toch wel ergens om, of
ergens voor.

Het gaat niet om het bijzondere. Alles wat jij noemt kan evengoed in de studeerkamer geboren worden.
Ds A Hoogerland maakte voor elke dienst twee preken. Als de eerste af was was hij niet zeker en maakte er nog een.

[Zeemeeuw]

@ Refo. Dat heb ik nooit geweten. Staat dat ergens beschreven? In zijn Krabbendijkse periode 1972-1981 heeft hij altijd 3 x per zondag gepreekt, dus dat was elke week 6 preken maken. En nooit op plagiaat betrapt...