Kritiek op de HSV inhoudelijk gewogen
Geplaatst: 30 nov 2010, 12:26
In dit topic wil ik een inhoudelijke bespreking voeren van Bijbelteksten waarin de HSV van de SV afwijkt. Graag daar de discussie op richten. Ieder is vrij voorbeelden van afwijkende teksten aan te dragen, om hier besproken te worden. Ik roep alle talenkenners op, aan deze discussie mee te doen. Er is al genoeg op basis van onderbuikgevoelens geroepen, laten we het hier puur op de taaltechnische argumenten houden.
Verzwakte weergave
Op http://www.getrouwevertaling.nl/herzien ... gaven.html worden 9 voorbeelden van een verzwakte weergave genoemd. Laten we die voorbeelden even langslopen. Eerst even wat algemene kritiek:
1. Alleen de vertalingen worden genoemd, die de lezing van de SV ondersteunen. Volledigerheidshalve had het m.i. beter geweest als de vertalingen die de HSV steunen ook genoemd zouden worden. Nu ontstaat het beeld dat altijd de meeste vertalingen de SV steunen, terwijl soms de HSV evenveel of zelfs meer vertalingen heeft die hem ondersteunen dan de SV. Zo heeft de NASB, die de tendens heeft zéér letterlijk te vertalen (zelfs letterlijker dan de SV) de neiging om puur te vertalen wat er staat, los van vertaaltradities, en je ziet dat deze vaak met de HSV overeenstemt.
2. De taalkundige onderbouwing van de SV-vertaling is m.i. te subjectief. Soms is de HSV evenzeer taalkundig te onderbouwen, soms zelfs beter dan de SV-keuze.
Laten we nu naar de afzonderlijke teksten kijken:
Genesis 15:7: De HSV vertaald "om in bezit te hebben" (met steun van de NASB en NBG51), waar de SV vertaald "om erfelijk te bezitten". De betekenis van het woord betekend in de meeste gevallen "land bezitten". Omdat land in het oude Oosten altijd een bezit was wat van vader op zoon overging, is bezitten van land ook altijd "erfelijk bezitten". Erfelijk bezitten is echter een afgeleide betekenis. Het woord zelf betekend bezitten. Je ziet dat de SV de toevoeging "erfgelijk" ook weglaat in niet-Qal vormen. Zie bv Genesis 45:11, waar de SV dit woord vertaald met "veramt" in plaats van "erfelijk veramt". Wel pleit ik voor de vertaling van de toevoeging van "erfelijk". Het grondwoord is zwaarder, dan alleen maar iets tijdelijk bezitten.
Exodus 23:22: De HSV vertaald "luisterd" (met steun van de NBG51, zonder steun van de NASB) in plaats van "gehoorzaamd". Het woord wat hier gebruikt wordt heeft als basisbetekenis "horen naar een stem", en betekend iets als horen, luisteren, een verzoek accepteren, gehoorzamen, etc. De vertaling is dus afhankelijk van de context. Ook de SV vertaald soms met "horen" in plaats van "gehoorzamen" (Genesis 35:22). Hoewel taaltechnisch de keuze van de HSV te begrijpen is en ook te verdedigen is, is denk ik de keuze van de SV (en het overgrote merendeel van de vertalingen) beter, gezien de context. De verdubbeling is (volgens hedendaagse grammatica's) slechts een teken van nadruk op het "indien"-karakter van beloften, en kan dus niet aangegrepen worden om het "horen" zodanig te versterken dat het "gehoorzamen" wordt.
Psalm 119:5: De HSV heeft "vast zijn" in plaats van "gericht zijn". De HSV vertaald hier volgens het woordenboek, de SV-betekenis is hier minder goed. Het woord betekend "vast zijn", gericht zijn kan een afgeleide betekenis zijn, maar dan nog altijd in de betekenis van "gericht zijn om vast te zijn". De HSV vertaald hier een actieve vorm "waren mijn wegen zo vast", in plaats van een passieve vorm zoals in de grondtekst staat. Persoonlijk vind ik dit soort details erg belangrijk, omdat in Bijbelse taal vaak de passieve vorm gebruikt wordt om Gods werk aan te duiden. Dus als er staat "opdat mijn wegen vastgemaakt zouden worden" (passieve vorm) kan je vaak aanvullen "door God". Dat valt weg als je een actieve vorm vertaald. Dit soort onnauwkeurigheden zie ik daarom als zeer kwalijk.
Prediker 1:2: Eens met het commentaar van getrouwevertaling.nl.
Jesaja 27:5: De HSV vertaald als een aansporing (met steun van de NASB en NBG51), de SV als belofte. Beide vertalingen zijn mogelijk. De grammatica's zwijgen hierover, of spreken erkaar tegen (Gesenius vs Davidson). Gezien de context verdient de keuze van de SV mijn voorkeur, maar de keuze van de HSV is niet echt fout, het is slechts een andere keuze.
Filippenzen 4:2: De HSV heeft "ik roep ertoe op" in plaats van "ik vermaan". Het Griekse woord drukt hier een sterke aansporing uit. "Ik verzoek u dringend" zou ik vertalen (met de Engelse vertalingen). Het "vermanen" van de SV mist denk ik net de betekenis van het Griekse woord (vermanen is in het NL met name terechtwijzen, terwijl het Griekse woord juist meer over aansporen gaat). M.i. is dus de vertaling van de SV even slecht als van de HSV, beiden missen net de betekenis van het grondwoord.
Hebreeën 11:3: De HSV heeft "zien" in plaats van "verstaan". Het Griekse woord betekend begrijpen, inzicht krijgen in. Zowel het "vertaan" van de SV als het "zien" van de HSV drukken m.i. net niet helemaal uit wat het Griekse woord wil zeggen. Zien heeft de associatie met ogen, verstaan de associatie met de oren, terwijl het woord een associatie heeft met het hart en het verstand. Inhoudelijk raakt de vertaling van de SV meer de kern dan die van de HSV (ik vraag me af hoe ze op de vertaling "zien", die niets met het grondwoord te doen heeft, gekomen zijn). Zelf zou ik de vertaling "inzicht hebben in" bepleiten, omdat die veel meer de lading dekt dan het "verstaan" van de SV.
Hebreeën 11:7: De HSV heeft "aanwijzing van God ontvangen" in plaats van "door Goddelijke aanspraak vermaand". Beide zinsdelen zijn de vertaling van één Grieks woord, wat betekend "een goddelijke aansporing of waarschuwing ontvangen". De vertaling van de HSV is dus te zwak. De SV vertaling is mij te vaag, hoewel inhoudelijk beter. Zelf zou ik iets voorstellen als "aansporing van God ontvangen".
Hebreeën 12:7: De HSV heeft "bestraffen" waar de SV "kastijden" heeft. Het gebruikte werkwoord betekend "onderwijzen". De SV vertaald bv in Hand. 7:22 ditzelfde woord met "onderwijzen" in plaats van "kastijden". Het hier gebruikte zelfstandige naamwoord betekend "the act of providing guidance for responsible living, upbringing, training, instruction". Hoewel opvoeden in die tijd nogal hardhandig ging, is niet elk gebruik van dit woord daarmee beïnvloed. De vertaling met "kastijden" of "bestraffen" is hier dus afgeleid uit het vorige vers, waarin een woord als "geselen" gebruikt wordt. Het woord onderwijzen moet dus hier vertaald worden met een woord wat zowel het straf-element als de basisbetekenis van onderwijzen uitdrukt. Welk woord van de 2 dat het beste doet, dat is een twist die de Neerlandici mogen uitvechten. Persoonlijk drukken beide woorden voor mij (anno 2010) teveel het straf-element uit en te weinig de eigenlijke betekenis van onderwijzen.
Ik heb me in bovenstaande beoordelingen gebaseerd op de volgende wetenschappelijke standaardwerken:
Arndt, W., Danker, F. W., & Bauer, W. (2000). A Greek-English lexicon of the New Testament and other early Christian literature (3rd ed.) (748). Chicago: University of Chicago Press.
Koehler, L., Baumgartner, W., Richardson, M., & Stamm, J. J. (1999). The Hebrew and Aramaic lexicon of the Old Testament (electronic ed.). Leiden; New York: E.J. Brill.
VanGemeren, W. (1998). New international dictionary of Old Testament theology & exegesis. Grand Rapids, MI: Zondervan Publishing House.
Arndt, W., Danker, F. W., & Bauer, W. (2000). A Greek-English lexicon of the New Testament and other early Christian literature (3rd ed.). Chicago: University of Chicago Press.
Jou¨on, P., & Muraoka, T. (2006). A grammar of biblical Hebrew. Roma: Pontificio istituto biblico.
PS> Binnenkort een weging van de 20 voorbeelden uit Genesis (http://www.getrouwevertaling.nl/hsv-201010-genesis.html). Een ieder wordt uitgenodigd om in tussentijd teksten aan te dragen die hier besproken kunnen worden.
Verzwakte weergave
Op http://www.getrouwevertaling.nl/herzien ... gaven.html worden 9 voorbeelden van een verzwakte weergave genoemd. Laten we die voorbeelden even langslopen. Eerst even wat algemene kritiek:
1. Alleen de vertalingen worden genoemd, die de lezing van de SV ondersteunen. Volledigerheidshalve had het m.i. beter geweest als de vertalingen die de HSV steunen ook genoemd zouden worden. Nu ontstaat het beeld dat altijd de meeste vertalingen de SV steunen, terwijl soms de HSV evenveel of zelfs meer vertalingen heeft die hem ondersteunen dan de SV. Zo heeft de NASB, die de tendens heeft zéér letterlijk te vertalen (zelfs letterlijker dan de SV) de neiging om puur te vertalen wat er staat, los van vertaaltradities, en je ziet dat deze vaak met de HSV overeenstemt.
2. De taalkundige onderbouwing van de SV-vertaling is m.i. te subjectief. Soms is de HSV evenzeer taalkundig te onderbouwen, soms zelfs beter dan de SV-keuze.
Laten we nu naar de afzonderlijke teksten kijken:
Genesis 15:7: De HSV vertaald "om in bezit te hebben" (met steun van de NASB en NBG51), waar de SV vertaald "om erfelijk te bezitten". De betekenis van het woord betekend in de meeste gevallen "land bezitten". Omdat land in het oude Oosten altijd een bezit was wat van vader op zoon overging, is bezitten van land ook altijd "erfelijk bezitten". Erfelijk bezitten is echter een afgeleide betekenis. Het woord zelf betekend bezitten. Je ziet dat de SV de toevoeging "erfgelijk" ook weglaat in niet-Qal vormen. Zie bv Genesis 45:11, waar de SV dit woord vertaald met "veramt" in plaats van "erfelijk veramt". Wel pleit ik voor de vertaling van de toevoeging van "erfelijk". Het grondwoord is zwaarder, dan alleen maar iets tijdelijk bezitten.
Exodus 23:22: De HSV vertaald "luisterd" (met steun van de NBG51, zonder steun van de NASB) in plaats van "gehoorzaamd". Het woord wat hier gebruikt wordt heeft als basisbetekenis "horen naar een stem", en betekend iets als horen, luisteren, een verzoek accepteren, gehoorzamen, etc. De vertaling is dus afhankelijk van de context. Ook de SV vertaald soms met "horen" in plaats van "gehoorzamen" (Genesis 35:22). Hoewel taaltechnisch de keuze van de HSV te begrijpen is en ook te verdedigen is, is denk ik de keuze van de SV (en het overgrote merendeel van de vertalingen) beter, gezien de context. De verdubbeling is (volgens hedendaagse grammatica's) slechts een teken van nadruk op het "indien"-karakter van beloften, en kan dus niet aangegrepen worden om het "horen" zodanig te versterken dat het "gehoorzamen" wordt.
Psalm 119:5: De HSV heeft "vast zijn" in plaats van "gericht zijn". De HSV vertaald hier volgens het woordenboek, de SV-betekenis is hier minder goed. Het woord betekend "vast zijn", gericht zijn kan een afgeleide betekenis zijn, maar dan nog altijd in de betekenis van "gericht zijn om vast te zijn". De HSV vertaald hier een actieve vorm "waren mijn wegen zo vast", in plaats van een passieve vorm zoals in de grondtekst staat. Persoonlijk vind ik dit soort details erg belangrijk, omdat in Bijbelse taal vaak de passieve vorm gebruikt wordt om Gods werk aan te duiden. Dus als er staat "opdat mijn wegen vastgemaakt zouden worden" (passieve vorm) kan je vaak aanvullen "door God". Dat valt weg als je een actieve vorm vertaald. Dit soort onnauwkeurigheden zie ik daarom als zeer kwalijk.
Prediker 1:2: Eens met het commentaar van getrouwevertaling.nl.
Jesaja 27:5: De HSV vertaald als een aansporing (met steun van de NASB en NBG51), de SV als belofte. Beide vertalingen zijn mogelijk. De grammatica's zwijgen hierover, of spreken erkaar tegen (Gesenius vs Davidson). Gezien de context verdient de keuze van de SV mijn voorkeur, maar de keuze van de HSV is niet echt fout, het is slechts een andere keuze.
Filippenzen 4:2: De HSV heeft "ik roep ertoe op" in plaats van "ik vermaan". Het Griekse woord drukt hier een sterke aansporing uit. "Ik verzoek u dringend" zou ik vertalen (met de Engelse vertalingen). Het "vermanen" van de SV mist denk ik net de betekenis van het Griekse woord (vermanen is in het NL met name terechtwijzen, terwijl het Griekse woord juist meer over aansporen gaat). M.i. is dus de vertaling van de SV even slecht als van de HSV, beiden missen net de betekenis van het grondwoord.
Hebreeën 11:3: De HSV heeft "zien" in plaats van "verstaan". Het Griekse woord betekend begrijpen, inzicht krijgen in. Zowel het "vertaan" van de SV als het "zien" van de HSV drukken m.i. net niet helemaal uit wat het Griekse woord wil zeggen. Zien heeft de associatie met ogen, verstaan de associatie met de oren, terwijl het woord een associatie heeft met het hart en het verstand. Inhoudelijk raakt de vertaling van de SV meer de kern dan die van de HSV (ik vraag me af hoe ze op de vertaling "zien", die niets met het grondwoord te doen heeft, gekomen zijn). Zelf zou ik de vertaling "inzicht hebben in" bepleiten, omdat die veel meer de lading dekt dan het "verstaan" van de SV.
Hebreeën 11:7: De HSV heeft "aanwijzing van God ontvangen" in plaats van "door Goddelijke aanspraak vermaand". Beide zinsdelen zijn de vertaling van één Grieks woord, wat betekend "een goddelijke aansporing of waarschuwing ontvangen". De vertaling van de HSV is dus te zwak. De SV vertaling is mij te vaag, hoewel inhoudelijk beter. Zelf zou ik iets voorstellen als "aansporing van God ontvangen".
Hebreeën 12:7: De HSV heeft "bestraffen" waar de SV "kastijden" heeft. Het gebruikte werkwoord betekend "onderwijzen". De SV vertaald bv in Hand. 7:22 ditzelfde woord met "onderwijzen" in plaats van "kastijden". Het hier gebruikte zelfstandige naamwoord betekend "the act of providing guidance for responsible living, upbringing, training, instruction". Hoewel opvoeden in die tijd nogal hardhandig ging, is niet elk gebruik van dit woord daarmee beïnvloed. De vertaling met "kastijden" of "bestraffen" is hier dus afgeleid uit het vorige vers, waarin een woord als "geselen" gebruikt wordt. Het woord onderwijzen moet dus hier vertaald worden met een woord wat zowel het straf-element als de basisbetekenis van onderwijzen uitdrukt. Welk woord van de 2 dat het beste doet, dat is een twist die de Neerlandici mogen uitvechten. Persoonlijk drukken beide woorden voor mij (anno 2010) teveel het straf-element uit en te weinig de eigenlijke betekenis van onderwijzen.
Ik heb me in bovenstaande beoordelingen gebaseerd op de volgende wetenschappelijke standaardwerken:
Arndt, W., Danker, F. W., & Bauer, W. (2000). A Greek-English lexicon of the New Testament and other early Christian literature (3rd ed.) (748). Chicago: University of Chicago Press.
Koehler, L., Baumgartner, W., Richardson, M., & Stamm, J. J. (1999). The Hebrew and Aramaic lexicon of the Old Testament (electronic ed.). Leiden; New York: E.J. Brill.
VanGemeren, W. (1998). New international dictionary of Old Testament theology & exegesis. Grand Rapids, MI: Zondervan Publishing House.
Arndt, W., Danker, F. W., & Bauer, W. (2000). A Greek-English lexicon of the New Testament and other early Christian literature (3rd ed.). Chicago: University of Chicago Press.
Jou¨on, P., & Muraoka, T. (2006). A grammar of biblical Hebrew. Roma: Pontificio istituto biblico.
PS> Binnenkort een weging van de 20 voorbeelden uit Genesis (http://www.getrouwevertaling.nl/hsv-201010-genesis.html). Een ieder wordt uitgenodigd om in tussentijd teksten aan te dragen die hier besproken kunnen worden.