Ik vind 'sinds het begin' eigenlijk juist sterker dan 'in het begin'. Het geeft namelijk aan dat Gods schepping in feite een doorlopend proces is vanaf het begin. En ds. Oussoren kennende geloof ik ook dat hij dit ermee bedoelt.Zonderling schreef:Ik ben het toch niet eens met de geponeerde stelling.Josephus schreef:Wat ik bedoelde is dat de NB van alle Nederlandse vertalingen het meest letterlijk is vertaald. En natuurlijk kun je op detailniveau best van mening verschillen met de vertaler, maar dat is toch ook juist het leuke van vertalingen? Vertalen is in feite een doorlopend proces, dat niet ophoudt op het moment dat het in gedrukte vorm bestaat.
Verder is het voorbeeld dat ik noemde uit Genesis 1:1 geen 'detailniveau'.
Er staat gewoon in het Hebreeuws (woord-voor-woord): 'In het begin schiep God de hemel en de aarde'. (Of eventueel zo je wilt: 'In een begin...'.)
Wanneer iemand kennelijk de behoefte heeft om dat heel anders weer te geven, kan ik niet zeggen dat hij überhaupt bezig is met een letterlijke vertaling.
Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
Ik wantrouw iedereen die een theologie heeft. Ware theologie ademt en loopt. (Willem Barnard)
-
Zonderling
- Berichten: 4330
- Lid geworden op: 19 nov 2005, 12:31
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
Kan zijn, maar het staat er niet.Josephus schreef:Ik vind 'sinds het begin' eigenlijk juist sterker dan 'in het begin'. Het geeft namelijk aan dat Gods schepping in feite een doorlopend proces is vanaf het begin. En ds. Oussoren kennende geloof ik ook dat hij dit ermee bedoelt.
Evenals als in het Grieks staat (met verwijzing naar het begin van Genesis): 'In het begin was het Woord, en het Woord was God, en Gód was het Woord'.
Niemand gaat dan toch vertalen: 'Sinds het begin was het Woord'.
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
Zelfs op refoforum meer dan de helft uitgesproken Ja stemmers.
Ziet er veelbelovend uit
Ziet er veelbelovend uit
Hedendaagse bijbelstudie is voor een belangrijk deel het elimineren van theologische contradicties.
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
Ziet er ernstig uit.Gian schreef:Zelfs op refoforum meer dan de helft uitgesproken Ja stemmers.
Gewetensbezwaarde trouwambtenaar - 'De totalitaire staat werpt het geweten van haar burgers weg als een waardeloos vod'
Dr. J.H. Bavinck
Dr. J.H. Bavinck
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
Sommige mensen zien alleen maar gevaren en geen kansen... 
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
Ja, straks verliezen mensen nog hun geloof omdat ze uit die verderfelijke HSV lezen...caprice schreef:Ziet er ernstig uit.Gian schreef:Zelfs op refoforum meer dan de helft uitgesproken Ja stemmers.
Do not waste time bothering whether you ‘love’ your neighbor; act as if you did. As soon as we do this we find one of the great secrets. When you are behaving as if you loved someone, you will presently come to love him."
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
O ja??!! Je vind ook dat de Bijbel niet voor leken bedoeld is? Hmm.. 'k dacht dat we het Roomse afgewezen hadden.caprice schreef:Ziet er ernstig uit.Gian schreef:Zelfs op refoforum meer dan de helft uitgesproken Ja stemmers.
-
jakobmarin
- Berichten: 3523
- Lid geworden op: 04 aug 2004, 13:42
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
De Stichting Herziening Statenvertaling (HSV) werkt sinds 2000 op initiatief van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond aan een herziening van de Statenvertaling. De deeluitgave uit december 2006 bevat inmiddels het complete Nieuwe Testament en vier boeken van het Oude Testament. De Stichting beoogt de complete herziening eind 2010 gereed te hebben.
Uit de herziene vertalingen blijkt dat sprake is van een ingrijpende revisie die zich niet beperkt tot het vervangen van verouderd Nederlands. Gedeeltelijk komt dat voort uit het streven om de taal begrijpelijker te maken. Om dit te bereiken past men de door de Statenvertalers gehanteerde vertaalmethode minder strikt toe, waardoor de vertaling vrijer wordt en minder nauwgezet de zinsbouw en woordkeus volgt van de oorspronkelijke tekst. Hierdoor krijgt de herziene tekst het karakter van een nieuwe vertaling. Hier blijft het echter niet bij, want de herzieners voeren ook inhoudelijke wijzigingen door, niet alleen op basis van zogenoemde nieuwe inzichten, maar ook op grond van subjectieve voorkeuren van de herzieners. Vele wijzigingen zijn willekeurig en ongegrond. Het bovenstaande betekent dat de HSV niets anders is dan een nieuwe vertaling die gebaseerd is op andere uitgangspunten en andere keuzes dan die ten grondslag liggen aan de Statenvertaling.
In dit artikel wil ik ingaan op diverse wijzigingen die zijn aangebracht in Psalm 2. Deze voorbeelden illustreren wat hierboven is opgemerkt. Aan voorbeelden in de Psalmen is overigens geen gebrek, dit Bijbelboek is in de herziening namelijk ingrijpend gereviseerd.
Psalm 2:7: de plaats van de Naam ‘HEERE’ in de vertaling
SV: “Ik zal van het besluit verhalen: de HEERE heeft tot Mij gezegd: Gij zijt Mijn Zoon, heden heb Ik U gegenereerd.” HSV:3 “Ik zal het besluit van de HEERE bekendmaken: / Hij heeft tegen Mij gezegd: U bent Mijn Zoon, / heden heb Ik U verwekt,”
De wijzigingen in vers 7 beperken zich niet tot taalkundige revisie. Twee wijzigingen zijn duidelijk inhoudelijk van aard, namelijk de plaats van de Naam ‘HEERE’ en de wijziging van ‘verhalen’ in ‘bekendmaken Allereerst bespreken we de plaatsing van de Naam ‘HEERE In de Statenvertaling staat de Naam ‘HEERE’ aan het begin van het tweede zinsdeel: “De HEERE heeft tot Mij gezegd’
In de HSV is de Naam HEERE’ verplaatst naar het eerste zinsdeel: “Ik zal het besluit van de HEERE bekendmaken’ In het tweede zinsdeel staat dan “Hij heeft tegen Mij gezegd” in plaats van “de HEERE heeft tot Mij gezegd”
De Statenvertaling volgt hier de Masoretische tekst, dat wil zeggen de Hebreeuwse tekst inclusief klinker- en accenttekens zoals die door de Joodse rabbijnen is overgeleverd. In de Masoretische tekst vinden we in Psalm 2:7 een accent- teken dat een duidelijke scheiding aanbrengt tussen het Hebreeuwse woord voor ‘besluit’ en de Naam JHWH (HEERE). De rabbijnen gaven daarmee aan dat deze woorden niet met elkaar moeten worden verbonden, dat dus niet gelezen moet worden: “het besluit
van de HEERE, maar dat de Naam ‘HEERE’ gelezen moet worden bij het volgende zinsdeel (“de HEERE heeft tot Mij gezegd”). Het gebruikte accentteken wordt aangeduid als ‘oleh wejored’ en geldt in de boeken Psalmen, Job en Prediker als het sterkst mogelijke scheidingsteken in een vers, in de Statenvertaling meestal weergegeven door een puntkomma of dubbele punt. Dit betekent dat de Statenvertaling hier geheel in overeenstemming is met de Masoretische tekst en dat de Naam ‘HEERE’ terecht gevoegd is bij het tweede zinsdeel van dit vers. Daarentegen plaatst de HSV de Naam ‘HEERE’ wel in het eerste zinsdeel, hetgeen in strijd is met de Masoretische tekst. Of de herzieners de accenttekens onderzocht hebben, is een niet beantwoorde vraag. Mogelijk is dit niet het geval geweest en heeft men slechts de indeling gevolgd die de wetenschappelijke teksteditie van de Hebreeuwse tekst, de Biblia Hebraica Stuttgartensia (BHS), aangeeft. Dat ook in deze editie de accenttekens feitelijk een andere indeling ondersteunen, is wellicht door de herzieners niet opgemerkt. Dat men desondanks meent de Statenvertaling hier te moeten wijzigen, is een kwalijke zaak.
Diverse andere edities en vertalingen stemmen overeen met de Statenvertaling. Allereerst geldt dit de Hebreeuwse teksteditie zoals uitgegeven door de TBS, die gebaseerd is op zestiende-eeuwse Joodse tekstedities die op hun beurt weer teruggaan op middeleeuwse rabbijnse handschriften. Verder lezen en vertalen ook nu de Joden deze passage zoals de Statenvertaling.4 Hoewel vele nieuwe vertalingen de indeling in de BHS volgen, zijn er ook recente vertalingen die net als de Statenvertaling bij de Masoretische tekst zijn gebleven. Behalve de New King James
Jersion (NKJV) kan genoemd worden de Elberfelder vertaling, editie 2003, waarin men terecht is teruggekomen van de vertaling in de vorige editie van 1985/1991. Wanneer we vertalingen uit de tijd van de Reformatie raadplegen, dan is er (voor zover ons bekend) helemaal geen verschil. Al deze vertalingen plaatsen de Naam ‘HEERE’ zoals in de Statenvertaling. Wel kan als bijzonderheid worden vermeld dat de oude Griekse vertaling, de Septuaginta, de Naam ‘HEERE’ tweemaal vertaald heeft en in beide zinsdelen heeft opgenomen. Echter, dit kan geen doorslaggevend argument zijn om hier af te wijken van de Masoretische tekst, zoals onder meer de HSV hier doet.
Psalm 2:7a: verhalen’ of ‘bekendmaken’
SV: “Ik zal van het besluit verhalen:” HSV: “Ik zal het besluit van de HEERE bekendmaken:”
Het tweede inhoudelijke verschil dat in vers 7 opvalt, betreft de wijziging van het woord ‘verhalen’ door ‘bekendmaken In het Hebreeuws staat hier het woord ‘safar'. Enkele van de grondbetekenissen zijn: schrijven, inschrijven en tellen. (Ons woord cijfer is aan dit Hebreeuwse woord verwant.) De van het grondwoord afgeleide pi’el stamformatie die hier gebruikt wordt, laat zich vertalen door ‘optellen’, ‘opsommen’ of ‘vertellen’, dikwijls in een prijzende betekenis. Voorbeelden zijn Psalm 9:2b: “ik zal al Uw wonderen vertellen” en Psalm 19:2a: “De hemelen vertellen Gods eer”. De Statenvertaling vertaalt het woord in verreweg de meeste gevallen met ‘vertellen'. Hier in Psalm 2:7 hebben de vertalers gekozen voor ‘verhalen’: “Ik zal van het besluit verhalen”. In de kanttekening wordt ‘vertellen’ genoemd als andere vertaalmogelijkheid. Echter ook in het woord ‘verhalen’ komt de eigenlijke betekenis van ‘opsommen’ of ‘optellen’ zoals die in dit woord besloten ligt, goed tot uitdrukking.
De vertaling die de HSV hier kiest, is: “Ik zal het besluit van de HEERE bekendmaken”. Hoewel sommige woordenboeken de vertaling ‘bekendmaken’ wel toestaan, valt op te merken dat de Statenvertalers een woord gekozen hebben dat dichter staat bij de eigenlijke betekenis van het Hebreeuwse woord zoals hierboven is aangegeven. Juist als het gaat om kleine nuances blijkt de Statenvertaling (naar ik meen vooral in het Oude Testament) vaak uiterst nauwkeurig. De vertaling lijkt hier ook nauwkeuriger dan de King James Version die hier vertaalt met ‘declare’ (verklaren, bekendmaken). De Engelsman Ainsworth, wiens vertaling en uitlegging van de Pentateuch, de Psalmen en het Hooglied uit het begin van de zeventiende eeuw zeer geroemd is, vertaalde echter met ‘tell’ (vertellen). Vele oude en nieuwe vertalingen in diverse talen kiezen dezelfde betekenis. Behalve dat ‘bekendmaken’ in de HSV minder nauwkeurig is, kan als bezwaar worden genoemd dat deze woordkeus lijkt aan te geven dat hier een bekendmaking is van iets dat eerder verborgen is geweest. Dat ligt echter niet opgesloten in het Hebreeuwse werkwoord. Zoals gezegd gaat het om verhalen of vertellen, dikwijls in een prijzende betekenis, zoals ook in deze tekst het geval is.
Op grond van het bovenstaande moeten we concluderen dat er geen enkele reden is om ‘verhalen’ hier te wijzigen in ‘bekendmaken De wijziging in de HSV is geheel ongegrond en bovendien minder nauwkeurig.
Psalm 2:5: ‘verschrikken’ of ‘schrik aanjagen’
SV: “Dan zal Hij tot hen spreken in Zijn toom, en in Zijn grimmigheid zal Hij hen verschrikken.”
HSV: “Dan zal Hij tot hen spreken in Zijn toom, / in Zijn grimmigheid hun schrik aa nja gen:”
De wijziging van ‘verschrikken’ in ‘schrik aanjagen’ in de HSV is wellicht slechts bedoeld geweest als taalkundige aanpassing, omdat het woord ‘verschrikken’ in het Nederlands niet heel gebruikelijk is. Deze aanpassing is echter geen verbetering, aangezien de betekenis van het oorspronkelijke woord hiermee verzwakt wordt. Iemand schrik aanjagen betekent vaak niet meer dan iemand laten schrikken, dat wil zeggen, iemand een schrik bezorgen die meestal slechts kortstondig is en vaak alleen uitwendig. Het woord ‘verschrikken’ heeft hier echter een veel ernstiger betekenis, wat uit de samenhang met het voorgaande vers en vers 9 duidelijk blijkt. Het woord is de vertaling van het Hebreeuwse werkwoord ‘bahal’ in pi’el stamformatie. In het Hebreeuws-Engels woordenboek van Gesenius-Tregelles wordt als eerste betekenis genoemd ‘to strike with terror, to terrify’ (met verschrikking slaan, verschrikken). Het woord ‘terrify’ vinden we ook in sommige Engelse vertalingen, waaronder ook recente vertalingen, evenals ‘schrecken’ in Duitse vertalingen. Hoewel ‘schrik aanjagen’ taaltechnisch niet fout is, verdient ‘verschrikken’ hier toch de voorkeur.
Verder valt op dat in de herziene tekst een dubbele punt geplaatst is aan het eind van dit vers. Daarmee wordt gesuggereerd dat vers 6 de inhoud is van het Goddelijk spreken in vers 5. Het is de vraag of deze exegese wel juist is. In veel (klassieke) Bijbelverklaringen wordt dit verband tussen vers 5 en vers 6 niet gelegd, althans niet op deze wijze. Matthew Poole bijvoorbeeld verklaart het ‘spreken in Zijn toom’ als een spreken niet zozeer door woorden, maar werkelijk, door oordelen. De Statenvertalers verklaarden dit op overeenkomstige wijze, zie de kanttekeningen bij vers 5. Een dubbele punt aan het slot van vers 5 past hier niet bij.
Psalm 2:9: ‘ijzeren scepter’ of ‘ijzeren staaf’
SV: “Gij zult hen verpletteren met een ijzeren scepter, Gij zult hen in stukken slaan als een pottenbakkersvat.”
HSV: “U zult hen verpletteren met een ijzeren staaf, / U zult hen in stukken slaan als de kruik van een pottenbakker.”
Bij het woord ‘scepter’ heeft de Staten- vertaling de volgende kanttekening: “Of:
staf, dat is, met Uw Goddelijke macht en rechtvaardige oordelen zult Gij de ongehoorzamen en wederspannigen verdoen”
Psalm 2 bevat een profetie van het Koninkrijk van de Messias, de Heere Jezus Christus. In vers 6 wordt Hij nadrukkelijk Koning genoemd, Die gezaifd is over Sion, de berg van Gods heiligheid. In vers 9 wordt vervolgens gesproken over de gerichten die Christus over Zijn vijanden uitvoert. Het woord scepter’ of ‘staf past geheel bij de benaming ‘Koning’ in vers 6. Duidelijk is dat de ‘ijzeren scepter’ waarvan hier gesproken wordt, figuurlijk moet worden opgevat. Het drukt de strengheid uit van Christus’ oordelen over de ongehoorzamen.
Hierbij vergeleken is het woord ‘staaf in de HSV in plaats van ‘scepter’ of ‘staf uitermate plat. Bovendien past deze vertaling niet bij de gebruikte beeldspraak. De HSV volgt hier de NBG-vertaling van 1951 die dit woord eveneens gebruikt. Het Hebreeuwse woord wordt echter dikwijls gebruikt voor een heersersstaf of scepter, zoals in Psalm 45:7: “Uw troon, o God, is eeuwiglijk en altoos; de scepter Uws Koninkrijks is een scepter der rechtmatigheid.” Idem in Genesis 49:10, Numeri 24:17, Jesaja 14:5, en andere plaatsen. Het is waar dat het Hebreeuwse woord ook ‘roede’ betekent, bijvoorbeeld in Job 9:34 en 21:9 en Spreuken 10:13 en 13:24. En ook hier in Psalm 2 zou eventueel met het woord ‘roede’ kunnen worden vertaald. Toch is hier geen enkel bezwaar te noemen tegen de vertaling met ‘scepter Integendeel, deze vertaling ligt het meest voor de hand in deze Konings-psalm. Het is dan ook onbegrijpelijk dat de HSV hier de vertaling heeft aangepast en gekozen heeft voor de platte weergave ‘ijzeren staaf. Dat in deze tekst niet alleen Christus’ oordelen, maar ook Zijn macht en heerschappij over Zijn vijanden wordt afgebeeld, komt met het woord ‘staaf’ niet tot uitdrukking.
Behalve deze wijziging is ook de verandering van ‘een pottenbakkersvat’ in ‘de kruik van een pottenbakker’ moeilijk een verbetering te noemen. Een pottenbakker maakt vele soorten vaten, het is onduidelijk waarom hier specifiek sprake zou zijn van een ‘kruik Het Hebreeuwse woord geeft voor deze wijziging geen aanleiding.
Psalm 2:6: ‘de berg Mijner heiligheid’
SV: “Ik toch heb Mijn Koning gezalfd over Sion, den berg Mijner heiligheid.” HSV: “Ik toch heb Mijn Koning gezaifd / over Sion, Mijn heilige berg.”
In dit vers is de letterlijk uit het Hebreeuws vertaalde uitdrukking ‘de berg Mijner heiligheid’ gewijzigd in ‘Mijn heilige bergt De uitdrukking in de Statenvertaling was in de zeventiende eeuw net zulk ongebruikelijk Nederlands als het nu is. Het hertalen hiervan is dan ook geen aanpassing van oud Nederlands, maar een gevolg van een andere vertaalmethode. De Statenvertalers streefden ernaar om de manier van uitdrukken in de oorspronkelijke talen zoveel mogelijk te behouden. Al op de Synode van Dordrecht in 1618 en 1619 was tot deze strikte manier van vertalen besloten. Een toelichting op de uitdrukking ‘de berg Mijner heiligheid’ is te vinden in kanttekening 14: “Dat is, Mijn heiligen berg, of: waar Ik (Die de Heiligheid Zelve ben) woon; te weten Mijn kerk, afgebeeld door den berg Sion”, enzovoort. We zien hieruit dat de Statenvertalers verklaarden dat de heiligheid van de berg Sion ontleend s aan de Heiligheid van God Zelf, Die gezegd wordt daar te wonen. Vergelijk in dit verband ook kanttekening 17 bij Psalm 20:7. Al is het waar dat de uitdrukking ‘de berg Mijner heiligheid’ in beginsel hetzelfde betekent als ‘Mijn heilige berg’, toch is het ongepast om in een revisie voorbij te gaan aan de bewuste keuze van de Statenvertalers om hier letterlijk te vertalen.
Psalm 2:1: ‘ijdelheid’ of ‘wat zinloos is’
SV: “Waarom woeden de heidenen, en bedenken de volken ijdelheid?” HSV: “Waarom woeden de heidenen / en bedenken de volken wat zinloos is?”
In deze tekst is het woord ‘ijdelheid’ hertaald in ‘wat zinloos is Het Hebreeuwse woord betekent eigenlijk ‘leeg’ of ‘tevergeefs De kanttekening verklaart het woord in de context van dit vers als ‘vergeefse aanslagen'. Hetzelfde Hebreeuwse woord vinden we in de betekenis ‘tevergeefs’ bijvoorbeeld ook in Leviticus 26:16 en Jeremia 51:58. Ook het overeenkomstige Hebreeuwse bijwoord betekent leeg’ of ‘tevergeefs’, bijvoorbeeld in de tekst Jesaja 55:11: Mijn woord... zal niet ledig (of: tevergeefs) tot Mij wederkeren’ Ook het Nederlandse woord ‘ijdel’ betekent oorspronkelijk ‘tevergeefs’, denk bijvoorbeeld aan de uitdrukking ‘een ijdele poging’, dat is een vergeefse poging. Ook in het woord verijdelen’ (tevergeefs maken) zien we deze betekenis terug. In deze tekst, en ook in Psalm 4:3, heeft het Hebreeuwse woord (en ook het Nederlandse woord ‘ijdelheid’) echter een ongunstige betekenis. Het gaat niet alleen om iets dat tevergeefs is, maar ook wat verkeerd en slecht is. Zo wordt hetzelfde Hebreeuwse woord ook gebruikt voor ijdele, lege ofwel slechte mannen in Richteren 9:4 en 2 Samuël 6:20. De gekozen hertaling ‘wat zinloos is’ lijkt minder juist. Iets wat tevergeefs is, is achteraf bezien inderdaad zinloos, echter dat is meer een gevolgtrekking dan de eigenlijke betekenis van het woord. Daarnaast ontbreekt in de woorden ‘wat zinloos is’ de negatieve duiding die het Hebreeuwse woord hier wel degelijk heeft. Dan is de vertaling ‘vergeefse [aanslagen]’ beter, al past dit niet in een herziening, maar alleen in een nieuwe vertaling. Het woord ‘ijdelheid’ laat zich hier dan ook moeilijk vervangen.
Andere wijzigingen
Hoewel in deze Psalm nog diverse andere taalkundige én inhoudelijke wijzigingen zijn aangebracht, blijven deze hier verder onbesproken. Wel valt op te merken dat ook in de andere verzen diverse woorden vervangen zijn die niet verouderd zijn.
Bovendien hebben de woorden die daarvoor in de plaats zijn gekomen soms een enigszins andere betekenis. Bijvoorbeeld de wijziging van ‘beraadslagen tezamen’ naar ‘spannen samen’ in vers 2 en van ‘banden verscheuren’ naar ‘boeien verbreken’ in vers 3. Ook deze aanpassingen maken heel duidelijk dat sprake is van een nieuwe vertaling en niet slechts van een taalkundige revisie. Ook de aanpassingen in vers 8 en vers 12 zijn niet louter van taalkundige aard. Geen van de aanpassingen betreft een werkelijke verbetering die gefundeerd kan worden op de grondtekst.
Besluit
Hoewel over de herziene tekst van Psalm 2 nog diverse andere opmerkingen te maken zijn, wil ik hiermee dit artikel afsluiten. Aangetoond is dat de HSV in deze Psalm zeer duidelijk het karakter heeft van een nieuwe vertaling. De vertaalmethode van de Statenvertaling is bij de herziening van deze Psalm niet onverkort gehanteerd. Bovendien zijn diverse inhoudelijke wijzigingen aangebracht die bij nadere beschouwing beslist geen verbeteringen blijken te zijn, integendeel. Het karakter van de Statenvertaling is door de wijzigingen in methode en vertaalkeuzes wezenlijk aangetast. Bovendien blijkt de Herziene vertaling door de aangebrachte wijzigingen duidelijk minder nauwkeurig en van mindere kwaliteit te zijn dan de Statenvertaling. Deze conclusies voor Psalm 2 staan niet op zichzelf, maar gelden in meerdere of mindere mate ook voor andere hoofdstukken en Bijbelboeken. Er is dan ook alle reden om de Herziene vertaling (HSV) af te wijzen en de Statenvertaling te blijven gebruiken.
C. Valk
Bron: Standvastig, 43 jaargang, nummer 2, juni 2008
Zie laatste regel: dat dit de conclusie zou zijn, daar had ik al zo'n donkerbruin vermoeden van
Uit de herziene vertalingen blijkt dat sprake is van een ingrijpende revisie die zich niet beperkt tot het vervangen van verouderd Nederlands. Gedeeltelijk komt dat voort uit het streven om de taal begrijpelijker te maken. Om dit te bereiken past men de door de Statenvertalers gehanteerde vertaalmethode minder strikt toe, waardoor de vertaling vrijer wordt en minder nauwgezet de zinsbouw en woordkeus volgt van de oorspronkelijke tekst. Hierdoor krijgt de herziene tekst het karakter van een nieuwe vertaling. Hier blijft het echter niet bij, want de herzieners voeren ook inhoudelijke wijzigingen door, niet alleen op basis van zogenoemde nieuwe inzichten, maar ook op grond van subjectieve voorkeuren van de herzieners. Vele wijzigingen zijn willekeurig en ongegrond. Het bovenstaande betekent dat de HSV niets anders is dan een nieuwe vertaling die gebaseerd is op andere uitgangspunten en andere keuzes dan die ten grondslag liggen aan de Statenvertaling.
In dit artikel wil ik ingaan op diverse wijzigingen die zijn aangebracht in Psalm 2. Deze voorbeelden illustreren wat hierboven is opgemerkt. Aan voorbeelden in de Psalmen is overigens geen gebrek, dit Bijbelboek is in de herziening namelijk ingrijpend gereviseerd.
Psalm 2:7: de plaats van de Naam ‘HEERE’ in de vertaling
SV: “Ik zal van het besluit verhalen: de HEERE heeft tot Mij gezegd: Gij zijt Mijn Zoon, heden heb Ik U gegenereerd.” HSV:3 “Ik zal het besluit van de HEERE bekendmaken: / Hij heeft tegen Mij gezegd: U bent Mijn Zoon, / heden heb Ik U verwekt,”
De wijzigingen in vers 7 beperken zich niet tot taalkundige revisie. Twee wijzigingen zijn duidelijk inhoudelijk van aard, namelijk de plaats van de Naam ‘HEERE’ en de wijziging van ‘verhalen’ in ‘bekendmaken Allereerst bespreken we de plaatsing van de Naam ‘HEERE In de Statenvertaling staat de Naam ‘HEERE’ aan het begin van het tweede zinsdeel: “De HEERE heeft tot Mij gezegd’
In de HSV is de Naam HEERE’ verplaatst naar het eerste zinsdeel: “Ik zal het besluit van de HEERE bekendmaken’ In het tweede zinsdeel staat dan “Hij heeft tegen Mij gezegd” in plaats van “de HEERE heeft tot Mij gezegd”
De Statenvertaling volgt hier de Masoretische tekst, dat wil zeggen de Hebreeuwse tekst inclusief klinker- en accenttekens zoals die door de Joodse rabbijnen is overgeleverd. In de Masoretische tekst vinden we in Psalm 2:7 een accent- teken dat een duidelijke scheiding aanbrengt tussen het Hebreeuwse woord voor ‘besluit’ en de Naam JHWH (HEERE). De rabbijnen gaven daarmee aan dat deze woorden niet met elkaar moeten worden verbonden, dat dus niet gelezen moet worden: “het besluit
van de HEERE, maar dat de Naam ‘HEERE’ gelezen moet worden bij het volgende zinsdeel (“de HEERE heeft tot Mij gezegd”). Het gebruikte accentteken wordt aangeduid als ‘oleh wejored’ en geldt in de boeken Psalmen, Job en Prediker als het sterkst mogelijke scheidingsteken in een vers, in de Statenvertaling meestal weergegeven door een puntkomma of dubbele punt. Dit betekent dat de Statenvertaling hier geheel in overeenstemming is met de Masoretische tekst en dat de Naam ‘HEERE’ terecht gevoegd is bij het tweede zinsdeel van dit vers. Daarentegen plaatst de HSV de Naam ‘HEERE’ wel in het eerste zinsdeel, hetgeen in strijd is met de Masoretische tekst. Of de herzieners de accenttekens onderzocht hebben, is een niet beantwoorde vraag. Mogelijk is dit niet het geval geweest en heeft men slechts de indeling gevolgd die de wetenschappelijke teksteditie van de Hebreeuwse tekst, de Biblia Hebraica Stuttgartensia (BHS), aangeeft. Dat ook in deze editie de accenttekens feitelijk een andere indeling ondersteunen, is wellicht door de herzieners niet opgemerkt. Dat men desondanks meent de Statenvertaling hier te moeten wijzigen, is een kwalijke zaak.
Diverse andere edities en vertalingen stemmen overeen met de Statenvertaling. Allereerst geldt dit de Hebreeuwse teksteditie zoals uitgegeven door de TBS, die gebaseerd is op zestiende-eeuwse Joodse tekstedities die op hun beurt weer teruggaan op middeleeuwse rabbijnse handschriften. Verder lezen en vertalen ook nu de Joden deze passage zoals de Statenvertaling.4 Hoewel vele nieuwe vertalingen de indeling in de BHS volgen, zijn er ook recente vertalingen die net als de Statenvertaling bij de Masoretische tekst zijn gebleven. Behalve de New King James
Jersion (NKJV) kan genoemd worden de Elberfelder vertaling, editie 2003, waarin men terecht is teruggekomen van de vertaling in de vorige editie van 1985/1991. Wanneer we vertalingen uit de tijd van de Reformatie raadplegen, dan is er (voor zover ons bekend) helemaal geen verschil. Al deze vertalingen plaatsen de Naam ‘HEERE’ zoals in de Statenvertaling. Wel kan als bijzonderheid worden vermeld dat de oude Griekse vertaling, de Septuaginta, de Naam ‘HEERE’ tweemaal vertaald heeft en in beide zinsdelen heeft opgenomen. Echter, dit kan geen doorslaggevend argument zijn om hier af te wijken van de Masoretische tekst, zoals onder meer de HSV hier doet.
Psalm 2:7a: verhalen’ of ‘bekendmaken’
SV: “Ik zal van het besluit verhalen:” HSV: “Ik zal het besluit van de HEERE bekendmaken:”
Het tweede inhoudelijke verschil dat in vers 7 opvalt, betreft de wijziging van het woord ‘verhalen’ door ‘bekendmaken In het Hebreeuws staat hier het woord ‘safar'. Enkele van de grondbetekenissen zijn: schrijven, inschrijven en tellen. (Ons woord cijfer is aan dit Hebreeuwse woord verwant.) De van het grondwoord afgeleide pi’el stamformatie die hier gebruikt wordt, laat zich vertalen door ‘optellen’, ‘opsommen’ of ‘vertellen’, dikwijls in een prijzende betekenis. Voorbeelden zijn Psalm 9:2b: “ik zal al Uw wonderen vertellen” en Psalm 19:2a: “De hemelen vertellen Gods eer”. De Statenvertaling vertaalt het woord in verreweg de meeste gevallen met ‘vertellen'. Hier in Psalm 2:7 hebben de vertalers gekozen voor ‘verhalen’: “Ik zal van het besluit verhalen”. In de kanttekening wordt ‘vertellen’ genoemd als andere vertaalmogelijkheid. Echter ook in het woord ‘verhalen’ komt de eigenlijke betekenis van ‘opsommen’ of ‘optellen’ zoals die in dit woord besloten ligt, goed tot uitdrukking.
De vertaling die de HSV hier kiest, is: “Ik zal het besluit van de HEERE bekendmaken”. Hoewel sommige woordenboeken de vertaling ‘bekendmaken’ wel toestaan, valt op te merken dat de Statenvertalers een woord gekozen hebben dat dichter staat bij de eigenlijke betekenis van het Hebreeuwse woord zoals hierboven is aangegeven. Juist als het gaat om kleine nuances blijkt de Statenvertaling (naar ik meen vooral in het Oude Testament) vaak uiterst nauwkeurig. De vertaling lijkt hier ook nauwkeuriger dan de King James Version die hier vertaalt met ‘declare’ (verklaren, bekendmaken). De Engelsman Ainsworth, wiens vertaling en uitlegging van de Pentateuch, de Psalmen en het Hooglied uit het begin van de zeventiende eeuw zeer geroemd is, vertaalde echter met ‘tell’ (vertellen). Vele oude en nieuwe vertalingen in diverse talen kiezen dezelfde betekenis. Behalve dat ‘bekendmaken’ in de HSV minder nauwkeurig is, kan als bezwaar worden genoemd dat deze woordkeus lijkt aan te geven dat hier een bekendmaking is van iets dat eerder verborgen is geweest. Dat ligt echter niet opgesloten in het Hebreeuwse werkwoord. Zoals gezegd gaat het om verhalen of vertellen, dikwijls in een prijzende betekenis, zoals ook in deze tekst het geval is.
Op grond van het bovenstaande moeten we concluderen dat er geen enkele reden is om ‘verhalen’ hier te wijzigen in ‘bekendmaken De wijziging in de HSV is geheel ongegrond en bovendien minder nauwkeurig.
Psalm 2:5: ‘verschrikken’ of ‘schrik aanjagen’
SV: “Dan zal Hij tot hen spreken in Zijn toom, en in Zijn grimmigheid zal Hij hen verschrikken.”
HSV: “Dan zal Hij tot hen spreken in Zijn toom, / in Zijn grimmigheid hun schrik aa nja gen:”
De wijziging van ‘verschrikken’ in ‘schrik aanjagen’ in de HSV is wellicht slechts bedoeld geweest als taalkundige aanpassing, omdat het woord ‘verschrikken’ in het Nederlands niet heel gebruikelijk is. Deze aanpassing is echter geen verbetering, aangezien de betekenis van het oorspronkelijke woord hiermee verzwakt wordt. Iemand schrik aanjagen betekent vaak niet meer dan iemand laten schrikken, dat wil zeggen, iemand een schrik bezorgen die meestal slechts kortstondig is en vaak alleen uitwendig. Het woord ‘verschrikken’ heeft hier echter een veel ernstiger betekenis, wat uit de samenhang met het voorgaande vers en vers 9 duidelijk blijkt. Het woord is de vertaling van het Hebreeuwse werkwoord ‘bahal’ in pi’el stamformatie. In het Hebreeuws-Engels woordenboek van Gesenius-Tregelles wordt als eerste betekenis genoemd ‘to strike with terror, to terrify’ (met verschrikking slaan, verschrikken). Het woord ‘terrify’ vinden we ook in sommige Engelse vertalingen, waaronder ook recente vertalingen, evenals ‘schrecken’ in Duitse vertalingen. Hoewel ‘schrik aanjagen’ taaltechnisch niet fout is, verdient ‘verschrikken’ hier toch de voorkeur.
Verder valt op dat in de herziene tekst een dubbele punt geplaatst is aan het eind van dit vers. Daarmee wordt gesuggereerd dat vers 6 de inhoud is van het Goddelijk spreken in vers 5. Het is de vraag of deze exegese wel juist is. In veel (klassieke) Bijbelverklaringen wordt dit verband tussen vers 5 en vers 6 niet gelegd, althans niet op deze wijze. Matthew Poole bijvoorbeeld verklaart het ‘spreken in Zijn toom’ als een spreken niet zozeer door woorden, maar werkelijk, door oordelen. De Statenvertalers verklaarden dit op overeenkomstige wijze, zie de kanttekeningen bij vers 5. Een dubbele punt aan het slot van vers 5 past hier niet bij.
Psalm 2:9: ‘ijzeren scepter’ of ‘ijzeren staaf’
SV: “Gij zult hen verpletteren met een ijzeren scepter, Gij zult hen in stukken slaan als een pottenbakkersvat.”
HSV: “U zult hen verpletteren met een ijzeren staaf, / U zult hen in stukken slaan als de kruik van een pottenbakker.”
Bij het woord ‘scepter’ heeft de Staten- vertaling de volgende kanttekening: “Of:
staf, dat is, met Uw Goddelijke macht en rechtvaardige oordelen zult Gij de ongehoorzamen en wederspannigen verdoen”
Psalm 2 bevat een profetie van het Koninkrijk van de Messias, de Heere Jezus Christus. In vers 6 wordt Hij nadrukkelijk Koning genoemd, Die gezaifd is over Sion, de berg van Gods heiligheid. In vers 9 wordt vervolgens gesproken over de gerichten die Christus over Zijn vijanden uitvoert. Het woord scepter’ of ‘staf past geheel bij de benaming ‘Koning’ in vers 6. Duidelijk is dat de ‘ijzeren scepter’ waarvan hier gesproken wordt, figuurlijk moet worden opgevat. Het drukt de strengheid uit van Christus’ oordelen over de ongehoorzamen.
Hierbij vergeleken is het woord ‘staaf in de HSV in plaats van ‘scepter’ of ‘staf uitermate plat. Bovendien past deze vertaling niet bij de gebruikte beeldspraak. De HSV volgt hier de NBG-vertaling van 1951 die dit woord eveneens gebruikt. Het Hebreeuwse woord wordt echter dikwijls gebruikt voor een heersersstaf of scepter, zoals in Psalm 45:7: “Uw troon, o God, is eeuwiglijk en altoos; de scepter Uws Koninkrijks is een scepter der rechtmatigheid.” Idem in Genesis 49:10, Numeri 24:17, Jesaja 14:5, en andere plaatsen. Het is waar dat het Hebreeuwse woord ook ‘roede’ betekent, bijvoorbeeld in Job 9:34 en 21:9 en Spreuken 10:13 en 13:24. En ook hier in Psalm 2 zou eventueel met het woord ‘roede’ kunnen worden vertaald. Toch is hier geen enkel bezwaar te noemen tegen de vertaling met ‘scepter Integendeel, deze vertaling ligt het meest voor de hand in deze Konings-psalm. Het is dan ook onbegrijpelijk dat de HSV hier de vertaling heeft aangepast en gekozen heeft voor de platte weergave ‘ijzeren staaf. Dat in deze tekst niet alleen Christus’ oordelen, maar ook Zijn macht en heerschappij over Zijn vijanden wordt afgebeeld, komt met het woord ‘staaf’ niet tot uitdrukking.
Behalve deze wijziging is ook de verandering van ‘een pottenbakkersvat’ in ‘de kruik van een pottenbakker’ moeilijk een verbetering te noemen. Een pottenbakker maakt vele soorten vaten, het is onduidelijk waarom hier specifiek sprake zou zijn van een ‘kruik Het Hebreeuwse woord geeft voor deze wijziging geen aanleiding.
Psalm 2:6: ‘de berg Mijner heiligheid’
SV: “Ik toch heb Mijn Koning gezalfd over Sion, den berg Mijner heiligheid.” HSV: “Ik toch heb Mijn Koning gezaifd / over Sion, Mijn heilige berg.”
In dit vers is de letterlijk uit het Hebreeuws vertaalde uitdrukking ‘de berg Mijner heiligheid’ gewijzigd in ‘Mijn heilige bergt De uitdrukking in de Statenvertaling was in de zeventiende eeuw net zulk ongebruikelijk Nederlands als het nu is. Het hertalen hiervan is dan ook geen aanpassing van oud Nederlands, maar een gevolg van een andere vertaalmethode. De Statenvertalers streefden ernaar om de manier van uitdrukken in de oorspronkelijke talen zoveel mogelijk te behouden. Al op de Synode van Dordrecht in 1618 en 1619 was tot deze strikte manier van vertalen besloten. Een toelichting op de uitdrukking ‘de berg Mijner heiligheid’ is te vinden in kanttekening 14: “Dat is, Mijn heiligen berg, of: waar Ik (Die de Heiligheid Zelve ben) woon; te weten Mijn kerk, afgebeeld door den berg Sion”, enzovoort. We zien hieruit dat de Statenvertalers verklaarden dat de heiligheid van de berg Sion ontleend s aan de Heiligheid van God Zelf, Die gezegd wordt daar te wonen. Vergelijk in dit verband ook kanttekening 17 bij Psalm 20:7. Al is het waar dat de uitdrukking ‘de berg Mijner heiligheid’ in beginsel hetzelfde betekent als ‘Mijn heilige berg’, toch is het ongepast om in een revisie voorbij te gaan aan de bewuste keuze van de Statenvertalers om hier letterlijk te vertalen.
Psalm 2:1: ‘ijdelheid’ of ‘wat zinloos is’
SV: “Waarom woeden de heidenen, en bedenken de volken ijdelheid?” HSV: “Waarom woeden de heidenen / en bedenken de volken wat zinloos is?”
In deze tekst is het woord ‘ijdelheid’ hertaald in ‘wat zinloos is Het Hebreeuwse woord betekent eigenlijk ‘leeg’ of ‘tevergeefs De kanttekening verklaart het woord in de context van dit vers als ‘vergeefse aanslagen'. Hetzelfde Hebreeuwse woord vinden we in de betekenis ‘tevergeefs’ bijvoorbeeld ook in Leviticus 26:16 en Jeremia 51:58. Ook het overeenkomstige Hebreeuwse bijwoord betekent leeg’ of ‘tevergeefs’, bijvoorbeeld in de tekst Jesaja 55:11: Mijn woord... zal niet ledig (of: tevergeefs) tot Mij wederkeren’ Ook het Nederlandse woord ‘ijdel’ betekent oorspronkelijk ‘tevergeefs’, denk bijvoorbeeld aan de uitdrukking ‘een ijdele poging’, dat is een vergeefse poging. Ook in het woord verijdelen’ (tevergeefs maken) zien we deze betekenis terug. In deze tekst, en ook in Psalm 4:3, heeft het Hebreeuwse woord (en ook het Nederlandse woord ‘ijdelheid’) echter een ongunstige betekenis. Het gaat niet alleen om iets dat tevergeefs is, maar ook wat verkeerd en slecht is. Zo wordt hetzelfde Hebreeuwse woord ook gebruikt voor ijdele, lege ofwel slechte mannen in Richteren 9:4 en 2 Samuël 6:20. De gekozen hertaling ‘wat zinloos is’ lijkt minder juist. Iets wat tevergeefs is, is achteraf bezien inderdaad zinloos, echter dat is meer een gevolgtrekking dan de eigenlijke betekenis van het woord. Daarnaast ontbreekt in de woorden ‘wat zinloos is’ de negatieve duiding die het Hebreeuwse woord hier wel degelijk heeft. Dan is de vertaling ‘vergeefse [aanslagen]’ beter, al past dit niet in een herziening, maar alleen in een nieuwe vertaling. Het woord ‘ijdelheid’ laat zich hier dan ook moeilijk vervangen.
Andere wijzigingen
Hoewel in deze Psalm nog diverse andere taalkundige én inhoudelijke wijzigingen zijn aangebracht, blijven deze hier verder onbesproken. Wel valt op te merken dat ook in de andere verzen diverse woorden vervangen zijn die niet verouderd zijn.
Bovendien hebben de woorden die daarvoor in de plaats zijn gekomen soms een enigszins andere betekenis. Bijvoorbeeld de wijziging van ‘beraadslagen tezamen’ naar ‘spannen samen’ in vers 2 en van ‘banden verscheuren’ naar ‘boeien verbreken’ in vers 3. Ook deze aanpassingen maken heel duidelijk dat sprake is van een nieuwe vertaling en niet slechts van een taalkundige revisie. Ook de aanpassingen in vers 8 en vers 12 zijn niet louter van taalkundige aard. Geen van de aanpassingen betreft een werkelijke verbetering die gefundeerd kan worden op de grondtekst.
Besluit
Hoewel over de herziene tekst van Psalm 2 nog diverse andere opmerkingen te maken zijn, wil ik hiermee dit artikel afsluiten. Aangetoond is dat de HSV in deze Psalm zeer duidelijk het karakter heeft van een nieuwe vertaling. De vertaalmethode van de Statenvertaling is bij de herziening van deze Psalm niet onverkort gehanteerd. Bovendien zijn diverse inhoudelijke wijzigingen aangebracht die bij nadere beschouwing beslist geen verbeteringen blijken te zijn, integendeel. Het karakter van de Statenvertaling is door de wijzigingen in methode en vertaalkeuzes wezenlijk aangetast. Bovendien blijkt de Herziene vertaling door de aangebrachte wijzigingen duidelijk minder nauwkeurig en van mindere kwaliteit te zijn dan de Statenvertaling. Deze conclusies voor Psalm 2 staan niet op zichzelf, maar gelden in meerdere of mindere mate ook voor andere hoofdstukken en Bijbelboeken. Er is dan ook alle reden om de Herziene vertaling (HSV) af te wijzen en de Statenvertaling te blijven gebruiken.
C. Valk
Bron: Standvastig, 43 jaargang, nummer 2, juni 2008
Zie laatste regel: dat dit de conclusie zou zijn, daar had ik al zo'n donkerbruin vermoeden van
Wie zegt 'er is geen waarheid' heeft groot gelijk, want die bestaat wél.
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
poepoe, dat was een eind scrollen zeg, voordat jouw conclusie in beeld kwamjakobmarin schreef:Zie laatste regel: dat dit de conclusie zou zijn, daar had ik al zo'n donkerbruin vermoeden van
maar knap dat je de halve StandVastig hebt overgetypt, wat een werk
~~Soli Deo Gloria~~
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
Ik neem aan dat GBS dit al uitvoerig hebben besproken met de mensen van HSV.
Hedendaagse bijbelstudie is voor een belangrijk deel het elimineren van theologische contradicties.
-
jakobmarin
- Berichten: 3523
- Lid geworden op: 04 aug 2004, 13:42
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
inscannen, kost maar een minuut of 5 met tekstherkenningHendrikus schreef:maar knap dat je de halve StandVastig hebt overgetypt, wat een werk
Wie zegt 'er is geen waarheid' heeft groot gelijk, want die bestaat wél.
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
Precies. En ze hebben nog steeds niets met deze input gedaan (getuige de website van de HSV).Gian schreef:Ik neem aan dat GBS dit al uitvoerig hebben besproken met de mensen van HSV.
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
jakobmarin schreef:inscannen, kost maar een minuut of 5 met tekstherkenningHendrikus schreef:maar knap dat je de halve StandVastig hebt overgetypt, wat een werk
je meent 't dat had ik nou echt niet gesnapt
~~Soli Deo Gloria~~
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
Dit alles brengt ons telkens weer bij de conclusie dat de HSV duidelijk een nieuwe Vertaling is en geen hertaling? Zijn er nog mensen die begrijpen hoe ze desondanks de naam 'Herziene StatenVertaling' durven te misbruiken?
Immers, het is van tweeën één (voor de HSV lezers: het is één van de twee):
- Of de kwaliteit van de nieuwe vertaling is voldoende om zichzelf te verkopen (Laten ze dat dan ook doen en niet de naam van de StatenVertaling misbruiken)
- Of het eindresultaat is slechts verkoopbaar en men probeert dat te repararen door een feitelijke onjuistheid op de kaft te drukken (laat ik het netter uitdrukken dan de vorige keer)
Het heeft alle schijn dat voor de laatste optie wordt gekozen, maar het is toch diep droevig als je zegt dé 'Waarheid' te verkopen, terwij er op de kaft wordt gelogen
Immers, het is van tweeën één (voor de HSV lezers: het is één van de twee):
- Of de kwaliteit van de nieuwe vertaling is voldoende om zichzelf te verkopen (Laten ze dat dan ook doen en niet de naam van de StatenVertaling misbruiken)
- Of het eindresultaat is slechts verkoopbaar en men probeert dat te repararen door een feitelijke onjuistheid op de kaft te drukken (laat ik het netter uitdrukken dan de vorige keer)
Het heeft alle schijn dat voor de laatste optie wordt gekozen, maar het is toch diep droevig als je zegt dé 'Waarheid' te verkopen, terwij er op de kaft wordt gelogen
Re: Ben je blij met de herziene Statenvertaling?
jakobmarin schreef:Besluit
Hoewel over de herziene tekst van Psalm 2 nog diverse andere opmerkingen te maken zijn, wil ik hiermee dit artikel afsluiten. Aangetoond is dat de HSV in deze Psalm zeer duidelijk het karakter heeft van een nieuwe vertaling. De vertaalmethode van de Statenvertaling is bij de herziening van deze Psalm niet onverkort gehanteerd. Bovendien zijn diverse inhoudelijke wijzigingen aangebracht die bij nadere beschouwing beslist geen verbeteringen blijken te zijn, integendeel. Het karakter van de Statenvertaling is door de wijzigingen in methode en vertaalkeuzes wezenlijk aangetast. Bovendien blijkt de Herziene vertaling door de aangebrachte wijzigingen duidelijk minder nauwkeurig en van mindere kwaliteit te zijn dan de Statenvertaling. Deze conclusies voor Psalm 2 staan niet op zichzelf, maar gelden in meerdere of mindere mate ook voor andere hoofdstukken en Bijbelboeken. Er is dan ook alle reden om de Herziene vertaling (HSV) af te wijzen en de Statenvertaling te blijven gebruiken.
C. Valk
Bron: Standvastig, 43 jaargang, nummer 2, juni 2008
Ja hoor, overtuigd.
Alsof zulk soort vertaalveranderingen mij moeten overtuigen om de HSV bij het oud papier te doen...
Het is spijkers op laag water zoeken.