Oorspronkelijk gepost door Orckie
mag dat uberhaupt wel als het om copyright e.d. gaat; en moet je de auteur of Saambinder-redactie geen toestemming vragen?
De artikelen in de Saambinder worden toch ook in het RD weergegeven op zaterdag?
Volgens mij is overnemen met bronvermelding gewoon toegestaan.
En trouwens, Adrianus vraagt ook wel eens om een scan van een artikel als we het over een artileltje uit de SB hebben, en die kan het weten zeg maar.
Hartelijke groet,
Pim.
Het is vandaag een dag van Goede Boodschap. PrekenWeb.nl
Oorspronkelijk gepost door Orckie
mag dat uberhaupt wel als het om copyright e.d. gaat; en moet je de auteur of Saambinder-redactie geen toestemming vragen?
De artikelen in de Saambinder worden toch ook in het RD weergegeven op zaterdag?
Volgens mij is overnemen met bronvermelding gewoon toegestaan.
En trouwens, Adrianus vraagt ook wel eens om een scan van een artikel als we het over een artileltje uit de SB hebben, en die kan het weten zeg maar.
jah, dan zal het ook wel via de kerkelijke weg in orde zijn...
De prediking van het Evangelie
Sommige gebeurtenissen grijpen zeer diep in binnen het kerkelijke leven en blij-ven de gemoederen lang bezig houden. Wat ons kerkverband aangaat denken we daar-bij vooral aan de beslissingen die op onze Generale Synoden van 1950 en 1953 zijn gevallen. Ds. C. Harinck schreef over deze dingen een boek met als titel 'De prediking van het Evangelie'. Mede omdat de redactie eerst twee predikanten-conferenties - in september 2003 en januari 2004 - wilde laten passeren, heeft een bespreking van het boek van ds. Harinck lang op zich laten wachten. De redactie vond ds. W Visscher bereid in een zestal artikelen een bespreking van het betreffende boek te geven. Wij verzoeken de lezer vriendelijk de recensent eerst uit te laten spreken, alvorens zich een oordeel over het boek en over de recensie te vormen. (de redactie)
(1) Een belangwekkend boek
Op 12 januari 1950, nu ruim 54 jaar geleden, schorste de Generale Synode van de Gereformeerde Gemeenten ds. R. Kok. Drie jaar later, op 3 juni 1953, ontsloeg de synode dr. C. Steenblok als docent van de Theologische School. Beide gebeurtenissen en de vragen die daarbij van belang zijn, hebben diep ingegrepen in het kerkelijke leven van onze gemeenten. In De Saambinder van 25 december 2003 wees ook ds. A. Moerkerken op het ernstige karakter van de zaken die hier in het geding zijn. Over deze dingen schreef ds. C. Harinck een belangwekkend en leerzaam boek: De prediking van het Evangelie (uitg. Den Hertog - Houten). De ondertitel luidt: Het aanbod van de genade. Over dit boek, waarin gepoogd wordt te laten zien dat 'de belijdenis van Gods soevereiniteit niet in strijd is met de algeme-ne nodiging van het Evangelie, willen we proberen iets te schrijven.
opmerkingen vooraf
Ds. Harinck heeft verschillende boeken geschreven. Naast prekenboeken en meditatiebundels heeft hij ook diverse boeken geschreven op het terrein van de geloofsleer. Doordenking van de vragen op dit terrein is voortdurend nodig. Steeds immers zijn er nieuwe vragen; steeds moeten we rekenschap afleggen van wat ons ten diepste drijft. Daarom zijn boeken over de geloofsleer (ook over moeilijke en eigentijdse vragen) belangrijk en nodig. In dat opzicht willen we dus beginnen met onze waardering over dit boek met ruim, 300 bladzijden uit te spreken. De eerlijkheid immers gebiedt wel te zeggen dat er vanuit de kring der predikanten helaas niet zoveel doorwrochte studies verschijnen, overigens vaak om begrijpelijke redenen. In dat opzicht vormt broeder Harinck een gunstige uitzondering. Het boek van ds. Harinck gaat in op een moeilijk probleem dat veel gemoederen in beweging heeft gebracht en nog brengt. De namen van ds. R. Kok en dr. C. Steenblok roepen allerlei herinneringen, beelden en emoties op. Schorsingen en scheuringen in het kerkelijke leven zijn heel erg ingrijpend. Er ontstaan wonden en er komt soms levenslange verwijdering. Een boek over dergelijke zaken zal dus altijd emoties en mogelijk weerstanden oproepen. In deze bespreking willen we trachten eerlijk de inhoud van het boek broeder Harinck weer te geven en ook enkele opmerkingen te maken. Dat is geen kleinigheid gelet op de zaken waarover het gaat! Mag ik vooraf van iedereen die deze bespreking leest begrip en geduld vragen om ook deze bespreking rustig te lezen en naar argumenten te luisteren en om zaken eerlijk te wegen? Mag ik ook vragen om bij het noemen van de namen van ds. Kok en dr. Steenblok alle vooroordelen, soms gebaseerd op persoonlijke wellicht pijnlijke en schokkende ervaringen of doorvertelde verhalen, zoveel mogelijk te voorkomen? Misschien ziet u zaken iets anders. Mogelijk weegt u zaken ook anders. Dat kan, maar laten we daarover dan rustig en eerlijk, op grond van Schrift en belijdenis en op grond van beschikbare feiten en teksten, spreken en denken. Laten we in ieder geval proberen om elke vorm van verdachtmaking te vermijden. Tenslotte is behoedzaamheid nodig. De zaken rond ds. R. Kok en dr. C. Steenblok en het aanbod van de genade hebben in onze gemeenten gespeeld en zijn nog steeds indringend aan de orde. De oudere mensen zullen zich mogelijk deze knechten van God nog wel herinneren. Er kunnen echter ook allerlei verhalen en gedachten in omloop raken die niet op de feiten zijn gestoeid. Er kunnen door de loop der tijden en door de ingrijpendheid van de zaken karikaturen ontstaan. Daar moeten we voor oppassen. Het zou verdrietig zijn als we deze ingrijpende zaken op basis van karikaturen zouden gaan beoordelen. Ook wil ik vooraf opmerken dat we zaken en personen moeten (leren) scheiden. De vraag mag niet zijn of ds. Kok en dr. Steenblok wel kinderen van God waren. Dat is niet aan de orde. Wij geloven dat voor deze beide knechten van God. Het gaat om wat geleerd en wat gezegd is. En de toetsing daarvan aan de Schrift, de belijdenis en de feiten. Met andere woorden: laten we de moed opbrengen om het gesprek over deze zaken op een eerlijke en open wijze te voeren! Daar kan de kerk wel bij varen. Zo alleen komen we als gemeenten met deze moeilijke bladzijden uit ons kerkelijk leven in het reine. En zo ook kunnen we leren voor de toekomst! Overigens is het natuurlijk wel de vraag hoe en op welke wijze we deze dingen bespreekbaar willen maken. Binnen de kerk is daarvoor de kerkelijke weg geopend. In beginsel behoren dergelijke zaken op de kerkelijke vergaderingen en niet in de kerkelijke pers behandeld te worden.
Inhoud
Het boek van broeder Harinck gaat, zo lezen we op de achterkant, over het feit dat de 'belijdenis van Gods soevereiniteit niet in strijd is met de algemene nodiging van het Evangelie'. In het 'Woord vooraf' onderstreept ds. Harinck dit ook. 'Deze studie houdt zich bezig met de aanbieding van de genade van God in de prediking van het Evangelie'. (pag. 9). Hij wijst erop dat een 'grondige, theo-logische doordenking van de zaken die in het geding waren' (pag. 10) beslist niet overbodig is. In het licht van deze doelstelling is de inhoudsopgave van het boek opmerkelijk! Ruim 100 pagina's gaan over de aanbieding van de genade in het algemeen. Ruim 200 pagina's van het boek gaan over de droevige gebeurtenissen in de Gereformeerde Gemeenten in 1950 en 1953. Het boek biedt dus voor een belangrijk deel meer dan vanuit de doelstelling in eerste aanleg blijkt. Dat is op zichzelf uiteraard niet verkeerd, maar wel opmerkelijk. De nadruk valt in dit boek op gebeurtenissen in ons kerkelijk leven. Vooral de Synode van 1950 en de schorsing van ds. R. Kok krijgen veel aandacht (148 pagina's; ongeveer de helft van het boek). Schrijven over dergelijke gebeurtenissen is natuurlijk niet verboden. Het is ook niet verkeerd. Integendeel! Maar het zal wel heel wat inspanning, geduid, wijsheid, voorzichtigheid en kennis van zaken vereisen. Het is wel moeilijk om over deze zaken een eerlijk en afgewogen oordeel te hebben. Dat is een zaak van wikken en wegen. Dat kost in de woorden van ds. Harinck vele jaren. Onwillekeurig immers ervaren we allemaal wel op een of andere manier een emotionele band met de betrokken personen en de gebeurtenissen die plaatsvonden. In een steekhoudend betoog zullen we echter moeten proberen enige afstand te bewa-ren. Anders gaan we bevooroordeeld aan het werk en komen we alleen maar tot conclusies die we vooraf reeds hadden gemaakt. Met andere woorden: het is lastig voor min of meer direct betrokkenen om een objectief en eerlijk beeld van de gebeurtenissen te geven. Ds. Harinck merkt in dit verband het volgende op: 'Toch voel ik mij, ondanks deze bezwaren, gedrongen om het onderzoek dat ik in de loop der jaren voor mij zelf naar deze zaak gedaan heb, in een ordelijke studie door te geven voor het nageslacht' (pag. 10). In deze bespreking wil ik mij eerst richten op het eerste deel van het boek (hoofdstuk 1-7). Daarna ga ik dan in op het tweede deel (hoofdstuk 8-22): de zaken rond 1950 en 1953, respectievelijk de schorsing van ds. R. Kok en de afzetting van dr. C. Steenblok als docent van de Theologische School.
Overzicht
We geven nu eerst een summier overzicht van de eerste zeven hoofdstukken van het boek. Ds. Harinck begint met de kenmerken van de bijbelse prediking. In de verkondiging van het Evangelie komt een 'aanbieding van Gods genade' (pag. 15). 'Op grond van de schriftgegevens belijden de rechtzinnige theologen dat de evangelieprediking een algemeen, onvoorwaardelijk en welmenend aanbod van genade bevat' (pag. 17). Vervolgens wordt een spanning gesignaleerd tussen Gods verborgen besluit (de uitverkorenen worden zalig) en Gods geopenbaarde wil (de bekering van alle zondaren zonder onderscheid). Ds. Harinck citeert hier Calvijn op Ezechiël 18:23 en stelt dat we van deze dingen 'geen kloppend systeem' (pag. 22) mogen maken. Daarna gaat hij summier in op de Synode van Dordrecht (1618-1619) en wijst op artikel 2.5 van de Dordtse Leerregels, waar we lezen dat het Evangelie 'zonder onderscheid moet verkondigd en voorgesteld worden, met bevel van bekering en geloof' (DL, 11, 5). Daarna wordt het zgn. hyper-calvinisme besproken. Het hyper-calvinisme ontkent de aanbieding van Gods genade aan allen die onder het Woord verkeren. Mannen als J.C. Philpot, W. Huntington, en anderen zagen het 'niet als hun opdracht het Evangelie aan onbekeerden te prediken' (pag. 4 l). In hoofdstuk vier wordt het 'Marrow-conflict' in Schotland besproken. Thomas Boston en de gebroeders Erskine hebben in dit conflict de onvoorwaardelijke aanbieding van Christus aan zondaren sterk benadrukt. 'De algemene évangelieprediking zegt niet: Christus is voor u gestorven, maar zegt: "Er is een Zaligmaker voor u beschikbaar!"' (pag.50). In hoofdstuk 5 komen de mannen van de Nadere Reformatie aan het woord. Br. Harinck geeft verschillende citaten waaruit blijkt dat zij het Evangelie aan allen hebben aangeboden. De aanbieding van Christus in het Evangelie is een voluit gereformeerde gedachte die breed en diep verankerd ligt in de belijdenis en de preken en geschriften van de Nederlandse en Schotse oud-vaders. In de 18e eeuw treedt volgens de schrijver verstarring op. Er was echter ook een 'evangelische stroming'. Volgens de kerkhistoricus A. Ypey (1760-1837) kreeg het evangelisch prediken steeds meer ingang. (pag. 61). Ook Comrie, Appelius en anderen zouden, volgens ds. Harinck, via een zekere heer C. Brem tot deze stroming gerekend kunnen worden (pag. 60). Er was ook bezwaar tegen deze evangelische richting. De bezwaren kwamen van een zekere J. van Woensel, lidmaat van de gemeente van Amsterdam. Deze man heeft bezwaren tegen een algemeen aanbod van genade (pag. 62-70) omdat dit niet zou sporen met Gods verborgen besluit van verkiezing. Br. Harinck wijst er in dit deel van zijn boek reeds op dat dr. C. Steenblok zich 'voor een groot deel' (pag. 62) op Van Woensel 'oriënteerde' (pag. 62). In hoofdstuk 6 wordt vrij uitvoerig stilgestaan bij de Afscheiding van 1834 en haar gevolgen voor de prediking. Het blijkt dat in de Kruiskerken een groot verzet was tegen een zogeheten 'algemene aanbieding'. Vooral ds. E. Fransen was hier sterk tegen gekant. Overigens moet daarbij wel worden bedacht dat de kruispredikanten zich vooral richten tegen een remon-strants getint aanbod van genade ('Jezus is voor u gestorven' ). In de preken van bijvoorbeeld ds. Fransen zijn heel nodigende passages te vinden. Bij de Ledeboerianen lagen de accenten anders. 'Zo verklaarde Ledeboer zich vrij radicaal en in tegenstelling tot de Kruisgemeenten en de Drentse richting voor het algemeen welmenend aanbod van genade' (pag. 92-93). Er is in de 19e eeuw heel wat over het algemeen aanbod van genade te doen geweest. In hoofdstuk 7 gaat ds. Harinck summier in op ontwikkelingen in Amerika. Tot zover een korte samenvatting van de eerste zeven algemene hoofdstukken. Graag wil ik in de volgende artikelen enkele opmerkingen maken en overwegingen geven.
(wordt vervolgd)
Amersfoort ds. W Visscher
O ja bronvermelding, bijna vergeten.
De Saambinder Donderdag 13 mei 2004
Oorspronkelijk gepost door Orckie
Alle Forumleden die in dit soort dingen geïnteresseerd zijn moeten zich gewoon op de Saambinder abonneren. Zo duur is dat niet, en je krijgt waar voor je geld.
Ook goede geestelijke leiding.
Er zijn ook forumleden die hun abonnement hebben opgezegd uit verdriet over de manier waarop de Saambinder is omgegaan met het boek van Van der Zwaag. Ik vermoed althans dat ik niet de enige zal zijn geweest... Hoe het ook zij, ik volg de boekbesprekingen sindsdien met enige terughoudendheid, want over die "leiding" ben ik nou niet erg enthousiast meer. Fijn dat de recensie over het boek van ds. Harinck hier dan verschijnt!
Ds. C. Harinck laat in het boek dat wij bespreken, De prediking van het Evangelie, zien dat de aanbieding van het Evangelie aan alle hoorders een voluit bijbelse en gereformeerde gedachte is. De Dordtse Leerregels zeggen 'dat Christus door het Evangelie aangeboden' wordt. Ook onze gemeenten hebben in 1931 uitgesproken dat er een 'ernstige aanbieding van Christus en de verbondsweldaden in het Evangelie' is. Ds. Kersten schrijft daarover in Korte Lessen over Kort Begrip het volgende: 'De uitwendige roeping komt tot allen, die het Woord horen. Zij roept tot bekering; zij nodigt tot de zaligheid; zij biedt verloren zondaren Christus aan. God Zelf nodigt daardoor de zondaar en Hij zendt Zijn knechten, die met heilige ernst en getrouwheid alsof God door hen bade, bidden van Christus' wege: Laat u met God verzoenen (2 Cor. 5:20)'. Het is onmiskenbaar de verdienste van dit boek dat wordt aangetoond hoe de aanbieding van het Evangelie in de Schrift, de belijdenis, bij de reformatoren en de mannen van de Nadere Reformatie en ook bij de oude predikanten van onze gemeenten heeft gefunctioneerd. Laat ik slechts een enkel citaat uit dit boek aanhalen. 'Houdt u aan de geopenbaarde wil van God. God biedt door het Evangelie Zijn Zoon Jezus Christus aan, Hij nodigt allen, die maar willen, dat zij zullen komen; Hij belooft dat allen, die in de Zoon geloven het eeuwige leven
zullen hebben. Hij belooft dat Hij niemand, die tot Hem komt zal uitwerpen' (Wilhelmus á Brakel, Redelijke Godsdienst, deel 1, pag. 199). De aan- bieding van de genade in het Evangelie aan alle hoorders is een voluit schrif- tuurlijke zaak. Laten we de aanbieding van Christus in het Evangelie aan alle hoorders in prediking en pastoraat niet veronachtzamen. De gereformeerde belijdenis dringt daartoe! Uiteraard blijft er wel een wonder van Gods genade nodig om daadwerkelijk zalig te worden. Ds. Harinck wijst daar ook nadrukkelijk op. 'De Heilige Geest alleen is de grote Werkmeester van het geloof De krachtigste en liefelijkste prediking van het Evangelie kan dit niet bewerken' (pag. 300).
Begrippen
Rond het confessioneel zo belangrijke woord 'aanbieding' of 'aanbieden' zijn in de loop van de tijd allerlei toevoegingen gekomen. In de Dordtse Leerregels wordt gesproken over 'ernstiglijk geroepen' (111,1V,8). We zouden ook kunnen zeggen: de aanbieding is ernstig. Daarnaast worden ook wel de woorden 'algemeen', 'onvoorwaardelijk' en 'welmenend' gebruikt. Ds. Harinck zegt daarover het volgende: 'Op grond van de schriftgegevens belijden de rechtzinnige theologen dat de evangelieprediking een algemeen, onvoorwaardelijk en welmenend aanbod van genade bevat' (pag. 17). Hij laat ook zien wat deze woorden bijbels gezien inhouden. Er zijn echter over deze woorden, als ook over het woord aanbieden zelf, al heel wat dingen geschreven. In dit boek ontbreekt eigenlijk een nauwkeurige omschrijving van deze begrippen. Ook wordt niet duidelijk waar deze woorden, die zo niet letterlijk in de Bijbel staan, nu precies vandaan komen. Het is een gemis in dit boek dat begrippen zoals bijvoorbeeld 'voorwaardelijk' en 'onvoorwaardelijk' niet duidelijker worden omschreven. Het boek zou zeker aan waarde gewonnen hebben als duidelijk zou worden welke theologen nu precies deze uitdrukkingen voor het eerst hebben gebruikt en wat ze er precies mee bedoeld hebben. Ik maak deze opmerking omdat de woorden aanbieding, welmenend, onvoor- waardelijk en algemeen rond 1950 en 1953 voor zoveel misvattingen hebben gezorgd. Vaak werd niet duidelijk wat ermee bedoeld is en ook verzuimde men duidelijk te maken waar ze vandaan kwamen. Voor het voortgaande gesprek over het aanbod van genade lijkt mij een goede omschrijving van de begrippen belangrijk. Laten we trachten begripsverwarring te voorkomen!
Dordtse Synode
Christus in het Evangelie aanbieden is een gereformeerde gedachte die is opgenomen in de Dordtse Leerregels (111,1V,9). Ook lezen we daar dat Christus verkondigd en voorgesteld moet worden (11,5). De vragen rond de aanbieding van de genade en de predi- king van het Evangelie zijn op de Synode van Dordrecht uitvoerig en uitputtend aan de orde geweest. Het viel me daarom op dat ds. Harinck in het eerste deel van zijn boek slechts heel summier (pag. 27-31) aandacht besteedt aan deze synode. Verderop in het boek komen verschillende elementen wel weer aan de orde, maar een diepergaand overzicht van hetgeen op de synode over het aanbod van de genade is gezegd ontbreekt eigenlijk. Toch liggen daar m.i. heel belangrijke bronnen. Het zou zeker de moeite waard zijn om nog eens na te gaan hoe er over het aanbod van de genade is gedacht op de Haagse Conferentie (de voorloper van de synode) die in 1611 werd gehouden. Ook de Acta van de Synode van Dordrecht, de weergave van de gebeurtenissen op de synode door ds. J. Trigland (1583 -1654) die in zijn Kerkelijke Geschiedenissen uitvoerig ingaat op de vragen die op de Synode aan de orde waren en de Kanttekeningen op de Statenvertaling die voor een belangrijk deel zijn geschreven door de leden van de synode en geheel in de geest van de Dordtse Leerregels zijn geschreven, zijn belangrijke bronnen voor onderzoek naar de historische wortels van de vragen die er zijn rond het aanbod van de genade. Er is na de synode van Dordrecht steeds veel over het aanbod gesproken en geschreven. Het lijkt mij waardevol als vanuit bovengenoemde bronnen kan worden aangetoond hoe onze vaderen een en ander hebben bedoeld. In het boek van br. Harinck zijn hier en daar wel enige aanzetten hiervoor te vinden, maar een meer samenhangend overzicht ontbreekt daarover eigenlijk. In het licht van de voortdurende discussie over het aanbod van genade zou het zonder meer winst zijn als vanuit de bronnen kon worden duidelijk gemaakt wat precies is bedoeld.
Beeldvorming
In de 18e eeuw heeft J. van Woensel geschreven tegen het algemeen aanbod van genade. Br Harinck merkt op dat dr. Steenblok zich 'voor een groot deel' op deze man heeft georiënteerd. Ook verder in het boek komen we deze gedachte tegen. Op pag. 284 lezen we dat dr. Steenblok zich 'voor zijn bestrijding van de leer van het alge- meen aanbod van genade' vooral bediend heeft van 'de argumenten van Van Woensel, Engelberts, WW Smitt en H. Hoeksema'. Het is ongetwijfeld juist dat Steenblok het werk van deze mensen goed heeft gekend. Drs. PL. Rouwendal maakt in zijn boek Het aanbod van genade (Uitgave van De Rots, Apeldoorn 2002) echter duidelijk dat de invloed van Van Woensel op dr. Steenblok pas dateert van 1953 (pag. 111- 112). Op dat moment ligt de visie van dr. Steenblok op het aanbod van de genade eigenlijk al vast. Van beïnvloeding door Van Woensel is derhalve moeilijk te spreken. Wat zijn dan echter vooral de bronnen voor zijn opvattingen? Drs. PL. Rouwendal heeft laten zien dat Steenblok, zoals trou- wens ook dr. H. Bavinck en Charles Hodges, diepgaand beïnvloed is door de invloedrijke gereformeerde theoloog Fransesco Turrettini (1623-1687). 'Steenblok was goed bekend met het genoemde werk van Turrettini, evenals overigens met meerdere dogmatische werken uit de periode van de Gereformeerde Orthodoxie' (Rouwendal, pag. 19-20). Wie de gedachten van Turrettini over het aanbod van de genade legt naast hetgeen dr. Steenblok daarover schrijft, bijvoorbeeld in zijn De Gereformeerde Dogmatiek, zullen de overeenkomsten zonder meer opvallen. Er is hier geen ruimte om dat verder te illustreren, maar zijn gedachten hadden toch wel een diepere veranke- ring dan alleen enkele schrijvers uit de 18e en 19' eeuw. De eerlijkheid gebiedt gewoon om dat te erkennen. Dat brengt mij op een ander punt. Welk beeld vormen we van mensen en gedachten? Het is moeilijk een eerlijk en omvattend beeld te vormen. Laten we proberen om zowel rond ds. Kok als rond dr. Steenblok een waarheidsgetrouw en op de feiten gebaseerd beeld te vormen. Verkeerde beeldvorming verlamt het gesprek over deze moeilijke zaken vaak al bij voorbaat. Uiteraard heeft ds. Harinck ook gepoogd om een eerlijk beeld te geven. Toch denk ik dat een zekere eenzijdigheid af en toe te bespeuren is. Ik zal daar verderop nog wel een paar voorbeelden van geven. Dergelijke accenten zijn denk ik jammer, want ze doen onwillekeurig afbreuk aan de betekenis van dit boek. Er zouden meer zaken te noemen zijn. Op pag. 60 en 61 stelt br. Harinck dat Appelius toch wel positief stond tegen het door Ypey gesignaleerde 'nieuwe licht' inzake de manier van preken. Dit lijkt mij historisch niet geheel juist. Appelius heeft zelfs tegen het nieuwe licht geschreven (Rouwendal, pag. 23- 24). Uiteraard zijn er soms wel meer dingen waarover van gedachten kan worden gewisseld. De eerste zeven hoofdstukken van dit belangwekkende boek geven veel stof tot nadenken en gesprek. Laten we nu in de volgende artikelen eens trachten de hoofdstukken rond de gevoelige zaken van 1950 en 1953 langs te lopen. Ik begin bij de schorsing van ds. R. Kok (hoofdstuk 8- 17). Daarna ga ik in op het ontslag van dr. Steenblok als docent van de Theologische School ( hoofdstuk18- 19).
(wordt vervolgd)
Amersfoort, ds. W Visscher
Bron Saambinder 82e jaargang nr 34
Donderdag 20 mei 2004
Schorsing
We zijn bezig met een bespreking van het boek van ds. C. Harinck, De predi- king van het Evangelie, en toegekomen aan de passages over de schorsing van ds. R. Kok in 1950. In hoofdstuk 8 beschrijft de auteur het begin van de strijd over het aanbod van de genade. Br. Harinck geeft een summiere tekening van het ontstaan van de Gereformeerde Gemeenten, de besluitvorming van 1931 (de bekende synodale uitspraken over het genadeverbond) en de besluitvorming van de synode in 1945 over de algemene genade. In 1931 sprak de synode uit dat het genadeverbond 'staat onder de beheersing van de verkiezing' (pag. 117). De verantwoordelijkheid van de hoorders van het Evangelie wordt 'groter door de ernstige aanbieding van Christus en de verbondsweldaden in het Evangelie'. De besluiten van 1931 zijn vooral gericht tegen de zgn. 'drie verbonden leer' van de Christelijke Gereformeerde Kerken. Op pag. 116 (voetnoot 144) zegt ds. Harinck dat 'verschillende oudvaders en ook ons doopsformulier' op de wijze van de drie verbonden leer over het genadeverbond zouden spreken. Ds. Harinck stelt verder vast dat de Gereformeerde Gemeenten tot 1943 gekenmerkt werden 'door eenheid en geestelijke verbondenheid' (pag. 123). Daarna gaat het mis. 'De onrust en de verdeeldheid in de Gereformeerde Gemeenten ontstaan eerst door het optreden van dr. C. Steenblok (1894- 1966)' (pag. 123). Vooral de visie van dr. Steenblok op de algemene genade wekt grote beroering en is volgens br. Harinck het begin van een heftige strijd. Op de Generale Synode van 1945 wordt een leeruitspraak gedaan over de algemene genade. Ds. R. Kok stemt, als enige, tegen het voorgestelde besluit daarover. In hoofdstuk 9 gaat ds. Harinck in op de publicaties van dr. Steenblok in De Saambinder van 1945 tot 1948. Dr. Steenblok probeerde duidelijk te maken dat in de eerste plaats het Evangelie uitsluitend aan boetvaardigen mag worden gepreekt. De Wet moet aan allen worden gepreekt. 'De Wet moet tot allen gepredikt worden, maar het Evangelie alleen aan de boetvaardigen' (pag. 140). In de tweede plaats probeert dr. Steenblok een gelijkstelling te maken tussen de evangeliebeloften en de verbondsbeloften. 'Er vindt in zijn (dr. C. Steenblok, WV) redenering een gelijkstelling plaats van de verbondsbeloften en de evangeliebeloften. Je zou kunnen spre- ken van een vereenzelviging van de speciale beloften van het genadever- bond met de verkondigde beloften van het Evangelie' (pag. 150). Volgens ds. Harinck wilde dr. Steenblok de orde 'die God meestal gaat in de bekering van een zondaar' toepassen 'op de manier waarop gepreekt moet worden' (pag. 151). Uiteindelijk is er voor de onbekeerden wel een aanbod (predi- king) maar geen belofte. In hoofdstuk 10 laat ds. Harinck zien dat ds. R. Kok zich geroepen voelde om in zijn preken tegen de opvatting van dr. Steenblok te ageren. 'Uit de gegevens die wij aantreffen in de kleine bundels preken uit 1947, kunnen we concluderen, dat er met name bij ds. Kok verzet leefde tegen de wijze waarop dr. Steenblok en anderen over de verkondiging van het Evangelie spraken'. Br. Harinck besluit hoofdstuk 10 met de opmerking dat ds. Kok in veel opzichten de tegenpool van dr. Steenblok was. 'Bij hem (ds. R. Kok, WV) overheerst niet de predestinatie, maar de verantwoordelijkheid voor het gehoorde Evangelie' (pag. 169). In de hoofdstukken 11-14 wordt weergegeven hoe er op de tegenstelling tussen ds. Kok en dr. Steenblok is gereageerd. Br. Harinck noemt o.a. de reactie van H. Geluk, de opvatting van ds. G.H. Kersten, een vergadering van de classis Barneveld op 1 juni 1948 en de uitgave van een boekje over het verbond der genade van J. Fisher en de Erskines. Dit boekje is uitgegeven door ds. G.H. Kersten. In deze hoofdstukken uit het boek van ds. Harinck worden verschillende dingen gezegd. Slechts één sprekend citaat: 'Kersten heeft Kok het meest aangevallen op zijn spreken over de beloften. Wat Kok over de beloften leerde, riekte te veel naar de gedachten van ds. Jongeleen. De gedachte dat het heil in de belofte reeds aan de gedoopten is geschonken en zij daar nu werkzaam mee moeten worden om de vervulling van de beloften te verkrijgen, wilde Kersten te vuur en te zwaar bestrijden' (pag. 194). In hoofdstuk 15 geeft br. Harinck de visie weer van ds. Kok op het aanbod van de genade. 'Hij (ds. R. Kok, WV) beschouwt het aanbod van genade als een schenking. Dit is echter niet hetzelfde als in bezit stellen van het heil. De schenking die in het Evangelie geschiedt, moet in het geloof worden aangenomen. Door ongeloof ontvangt men het toegezegde heil niet' (pag. 215). In hoofdstuk 16 beschrijft br. Harinck de visie van dr. Steenblok op het aanbod van de genade. Hij vat de visie van dr. Steenblok als volgt samen: 'Krachtens de schepping naar Gods beeld en de eis van de Wet blijft de mens verantwoordelijk voor het gehoorde Woord van God. Dit betekent echter niet dat de onbekeerde mens iets in het Evangelie beloofd of aangeboden wordt' (pag. 227). Ds. Harinck wijst erop dat dr. Steenblok een algemeen aanbod van genade aan alle hoorders afwijst. De schrijver baseert dit op onderzoek van publicaties (artikelen in De Saambinder) van dr. C. Steenblok uit 1948-1950. In hoofdstuk 17 wordt beschreven hoe en waarom ds. R. Kok op 12 januari 1950 door de Generale Synode van de Gereformeerde Gemeenten voor zes maanden in zijn ambt is geschorst. De Synode besloot unaniem om ds. Kok te schorsen omdat hij het aanbod van de genade vereenzelvigde met de beloften. De synode besloot overigens ook het hoofdredacteurschap van De Saambinder aan dr. Steenblok te ontnemen. De hoofdstukken 8-17 vormen mijns inziens de kern van dit boek. Het is daarom belangrijk wat br. Harinck uiteindelijk als centrale conclusie heeft gevonden. 'De Synode heeft ds. Kok echter niet veroordeeld vanwege het aanhangen van een drie verbonden leer of krachtloze schenkingen maar hij vereenzelvigde de beloften met het aanbod van genade. Wij weten dat de vrees voor de leer van de drie verbonden wel meegespeeld heeft, maar ds. Kok is veroordeeld omdat hij aanbod en belofte vereenzelvigde en niet omdat hij een leer van drie verbonden aanhing. Na onderzoek moeten we vaststellen, dat ds. Kok onder vereen- zelviging van belofte en aanbod niet anders verstaan heeft, dan wat hij reeds ter synode verklaard had, namelijk: dat de prediking van het Evangelie de prediking is van Gods beloften' Volgens hem kan het Evangelie niet gepredikt worden zonder de belofte van het Evangelie, dat ieder die in Christus gelooft niet zal verderven maar het eeuwige leven zal hebben. Dit heeft de synode veroordeeld' (pag. 244). Als ik goed lees, dan stelt br. Harinck dat de synode van 1950 ds. Kok heeft verboden het Evangelie (inclusief de beloften die dáárbij horen) te prediken. Dat is een ingrijpende conclusie. We zullen ver- derop nagaan of deze ingrijpende en verstrekkende conclusie terecht is.
Verloop
In de hoofdstukken 8-17 geeft br. Harinck een uitvoerig overzicht van de loop der gebeurtenissen die uiteindelijk tot de schorsing van ds. R. Kok hebben geleid. Weliswaar zijn er enkele bijdragen over deze materie (bijvoorbeeld de bijdrage van ouderling Saarberg in het boek 'k Zal gedenken en de meer theologische bijdrage van ds. A. Vergunst in Neem de wacht des Heeren waar), maar een zo uitvoerig en gedocumenteerd overzicht vanuit onze gemeenten is mij tot op heden niet bekend. Het is de verdienste van dit boek dat br. Harinck de zaken nog eens duidelijk op een rij heeft gezet. Dat kan tot waarschuwing zijn voor de toekomst. Het kan ook tot lering zijn voor het heden. Als we de geschiedenis vergeten, aldus een bekende uitdruk- king, dan zijn we gedoemd haar over te doen. En er zal niemand zijn die deze dingen nog eens terug wenst in de kring van onze gemeenten. Vandaar dat ik dit overzicht heel belangrijk vind, ook voor jonge mensen. Laten we lering trekken uit de zaken die zich voorgedaan hebben. Al lezende moest ik ook denken aan een opmerking van ds. Moerkerken in De Saambinder van 25 december 2003. Br. Moerkerken schrijft daar 'dat zowel in 1950, bij de schorsing van ds. R. Kok, als in 1953, bij het ontslag van dr. C. Steenblok als docent van de Theologische School, woorden zijn gesproken en dingen zijn gebeurd die nooit zo hadden mogen worden gezegd of gedaan. Diepgewortelde persoonlijke verwijdering maakte dat men elkaar niet meer verstond of niet meer wilde verstaan. Dan ontstaat groepsvorming en mijdt men onderlinge contacten, dan ontstaan karikaturen over en weer'. Wat is de (strekking van de) kerkorde (DKO) met voeten getreden! Wat was men ver verwijderd van het ordelijke kerkelijke leven waar ds. G.H. Kersten zijn hele ambtsperiode zo op heeft gehamerd. Het lijkt wel alsof men de kerkorde gewoon is vergeten. En als dat gebeurt, dan komen er brokken.... Ook in het kerkelijke leven. Ook in 1953. Welke brokken? Zomaar een paar vragen. Was het de taak en de bevoegdheid van een synode om ds. Kok te schorsen? Had de synode niet beter een inhoudelijke uitspraak over de leer kunnen doen en daarna de zaak qua procedure terugverwijzen naar de classis? Waarom behandelde men de zaak min of meer onvoorbereid op de Synode? Waarom heeft de Synode geen commissie van onderzoek ingesteld die met partijen had kunnen praten, hoor en wederhoor had kunnen toepassen en daarna verslag had kunnen uitbrengen aan de Synode? Is het de taak van het Curatorium om een Synode bij elkaar te roepen? Waarom heeft men niet gewoon via de kerkelijke vergaderingen (classis en PS) een Synode bij elkaar geroepen? Waarom hebben dr. Steenblok en ds. Aangeenbrug in de pastorie van Dordrecht van te voren een strategie voor de Synode uitgestippeld? Laten we toch altijd proberen, ook bij moeilijke zaken omtrent de leer, steeds naar de regels van het gereformeerde kerkrecht te handelen. Dat is naar de Schrift. Daar alleen kunnen we Gods zegen over verwachten! Ik weet wel dat de emoties soms hoog kunnen oplaaien. Zeker als het gaat over zaken met betrekking tot de leer. Maar kerkrecht is kerkrecht en daar moeten we elkaar aan houden. Laat alle dingen met orde geschieden.
Ik ben bang dat ik het met ds. Visscher eens ben, dat het er in 1950 ten diepste ging over de vraag of je het genadeverbond (en de beloften die erbij horen) los mag maken van de verkiezing. Dat wordt idd door ds. C. Harinck te weinig belicht.
Ik denk dat dit toch echt een heel helderen en evenwichtige bespreking aan het worden is, niet zomaar over een boek, maar om ook eens het hoofdstuk Kok en Steenblok af te kunnen sluiten.
Met als voornaamste conclusies dat er
a) veel procedurele en kerkrechtelijke fouten zijn gemaakt
b) er veel spraakverwarring was omdat men begrippen (zoals belofte en verbond) niet definieerde
c) ds. Kok in de praktijk er sterk toe neigde om het verbond van de verkiezing los te maken (in uitdrukkingen die hij in zijn preken gebruikte, niet in zijn officiële leer, want dan stond hij wel achter de nauwe band tussen verbond en verkiezing)
Het lijkt mij heel belangrijk, wat ds. Visscher aanstipt, dat men er over nadenkt hoe het kon zijn dat de synode unaniem stelling nam tegen ds. Kok, terwijl er veel geestverwanten en vrienden van hem in de synode zaten. Zou het toch niet zo zijn dat ds. Kok steeds radicalere uitdrukkingen ging gebruiken om 's mensen verantwoordelijkheid te benadrukken? Op zich natuurlijk een goed zaak, maar het mag uiteraard niet ten koste gaan van belangrijke bijbelse noties als dat het genadeverbond krachten Gods eeuwige verkiezing is opgericht en wordt uigewerkt in de tijd.
...maar het mag uiteraard niet ten koste gaan van belangrijke bijbelse noties als dat het genadeverbond krachten Gods eeuwige verkiezing is opgericht en wordt uigewerkt in de tijd.
Als ik het nu eens anders formuleer Orckie:
Dat men best de verkiezing mag benadrukken, maar dat niet ten koste mag gaan van de belangrijke bijbelse notie dat God zijn verkiezing uitwerkt in het genadeverbond, zoals Hij dat deed ten tijde van het volk Israël onder het volk Israël, maar nu nóg in het laatste der dagen in de gehele wereld waar Gods Woord gepredikt wordt.
In necessariis unitatem custodiant, in non necessariis libertatem, in utrisque prudentiam et charitatem, in omnibus conscientiam inoffensam in diem Domini
Oorspronkelijk gepost door ndonselaar ...maar het mag uiteraard niet ten koste gaan van belangrijke bijbelse noties als dat het genadeverbond krachten Gods eeuwige verkiezing is opgericht en wordt uigewerkt in de tijd.
Als ik het nu eens anders formuleer Orckie:
Dat men best de verkiezing mag benadrukken, maar dat niet ten koste mag gaan van de belangrijke bijbelse notie dat God zijn verkiezing uitwerkt in het genadeverbond, zoals Hij dat deed ten tijde van het volk Israël onder het volk Israël, maar nu nóg in het laatste der dagen in de gehele wereld waar Gods Woord gepredikt wordt.
DAt mag je van mij ook wel zeggen, maar waar het om gaat, ik hoop dat je dat scherp hebt, is dat mensen zoals VanderSchuit en Jongeleen (CGK) waar ds. Kersten zo tegen ageerde, tegen mensen die gedoopt waren zeiden dat ze in het genadeverbond waren, en de goederen daarvan deelachtig in de schenking.
Levensgevaarlijk om dit tegen mensen te zeggen als je geen vruchten gezien hebt van geloof en bekering. Laten we toch niet pleisteren met loze kalk.
Oorspronkelijk gepost door ndonselaar ...maar het mag uiteraard niet ten koste gaan van belangrijke bijbelse noties als dat het genadeverbond krachten Gods eeuwige verkiezing is opgericht en wordt uigewerkt in de tijd.
Als ik het nu eens anders formuleer Orckie:
Dat men best de verkiezing mag benadrukken, maar dat niet ten koste mag gaan van de belangrijke bijbelse notie dat God zijn verkiezing uitwerkt in het genadeverbond, zoals Hij dat deed ten tijde van het volk Israël onder het volk Israël, maar nu nóg in het laatste der dagen in de gehele wereld waar Gods Woord gepredikt wordt.
DAt mag je van mij ook wel zeggen, maar waar het om gaat, ik hoop dat je dat scherp hebt, is dat mensen zoals VanderSchuit en Jongeleen (CGK) waar ds. Kersten zo tegen ageerde, tegen mensen die gedoopt waren zeiden dat ze in het genadeverbond waren, en de goederen daarvan deelachtig in de schenking.
Levensgevaarlijk om dit tegen mensen te zeggen als je geen vruchten gezien hebt van geloof en bekering. Laten we toch niet pleisteren met loze kalk.
Ik vraag me af of Jongeleen dat zo formuleerde. Was het niet zo dat de beloften van het genadeverbond verzegeld zijn? Misschien kan Zeeuw hier helpen.
In necessariis unitatem custodiant, in non necessariis libertatem, in utrisque prudentiam et charitatem, in omnibus conscientiam inoffensam in diem Domini
