Psalmen en/of gezangen?

entiteitxx
Berichten: 324
Lid geworden op: 13 okt 2007, 13:30
Locatie: Dordrecht (NL)

Bericht door entiteitxx »

een stuk van ds van de Peppel over de psalmenberijming van Datheen en die van 1773

De gezongen psalmen hebben voor de protestanten een belangrijke rol gespeeld in hun geloofsbeleving. Daarom ging het er vaak zo fel aan toe als er een nieuwe berijming werd ingevoerd.

Kritiek op Datheen
Na invoering in 1578 heeft de psalmberijming van Petrus Datheen het twee eeuwen volgehouden. Dat is opmerkelijk, omdat er vanaf het begin veel kritiek was. Datheen had de psalmen vanuit de Franse berijming in het Nederlands vertaald in ruim een jaar. Dat het haastwerk was bleek op verschillende punten. Het rijm was soms van slecht niveau, melodie- en tekstaccenten harmonieerden vaak niet en hij had moeite met het ritme. Wie psalm 42 vers 1 uit zijn berijming zingt merkt dat het bij de tweede regel wringt.

Maar er waren ook sterke punten. Datheen gebruikte de volkstaal en zijn werk was doorgloeid van de hartstocht van een sterke geloofsovertuiging. Zo werden zijn psalmen tot geuzeliederen in de strijd tegen de Spanjaarden.

Vele initiatieven waren er om tot een verbeterde versie van Datheens psalmen te komen of daar alternatief voor te bieden. Marnix van St. Adegonde was met zijn berijming uit 1580 een van de eerste. De waardering voor poëtisch gehalte van zijn werk was algemeen, maar toch haalde zijn berijming het niet. Boze tongen beweren dat het mede te wijten was aan boekhandelaren, die niet wilden blijven zitten met een voorraad onverkoopbare psalmboeken van Datheen. Overigens kwam via de berijmingen van de dichter Martinus Nijhoff vele eeuwen later toch nog een beetje uit het werk van Marnix in de berijming van 1968 terecht.

Drie bronnen
Het meest opmerkelijke aan de berijming van 1773 is dat het een staatsberijming was. Stadhouder Willem V schijnt zich persoonlijk met dat initiatief te hebben bemoeid en dat kunnen wij ons in deze tijd niet meer voorstellen, ondanks de toetreding van de ChristenUnie tot het kabinet.

Voor de samenstelling van de nieuwe berijming begon men niet bij het nulpunt. Er werd uit drie bronnen geput. Uit de berijming van de arts Joannes Eusebius Voet nam men 82 berijmingen over en uit die van het dichterscollectief Laus Deo Salus Populo (tot eer van God en heil van de mensen) 58 berijmingen.

De derde bron was het curieuze boek De Hooning-raat der psalm-dichten uit 1686 van een Amsterdamse zilversmid. Deze Hendrick Ghysen was ooit voorzanger geweest in de Amstelkerk en had uit zeventien berijmingen de beste regels gehaald en zodoende een nieuwe berijming samengesteld. Dat deze knip- en plaktechniek tot goede resultaten kon leiden, bewees het feit dat men uit zijn boek tien berijmingen overnam.

Psalmenoproer bij invoering
De invoering van de psalmberijming ging letterlijk niet zonder slag of stoot. Er wordt melding gemaakt van relletjes en plunderingen. Het feit dat het een staatsberijming was, zal dat voor een deel verklaren. Sluimerend ongenoegen tegen de staat kwam bij de invoer naar buiten. Maarten ’t Hart schrijft dat er vooral in zijn geboorteplaats Maassluis flinke tegenstand was.
‘Er werd geroofd, geplunderd en gemarteld, en een van mijn voorouders heeft in de Kleine Kerk twee voorstanders van de nieuwe berijming van de gaanderij gegooid!’ In zijn boek Het psalmenoproer doet hij uitgebreid verslag van de onlusten. Het feit dat de nieuwigheden in het psalmgezang veelal door de hogere kringen werden gepropageerd maakte er ook nog een klassenstrijd van.

Nieuwe manier van zingen
Bij de invoering in 1773 wilde men ook de gemeentezang veranderen in de zogenaamde ‘korte zingtrant’. Het psalmzingen was in de loop van de tijd zeer traag geworden. Het leidde tot wat we tegenwoordig het niet-ritmisch zingen noemen. Daarin was mede de invloed van de volkszang te horen. Het was vooral het opleggen van de nieuwe manier van zingen, die bij velen in het verkeerde keelgat schoot.

Voor het besef van veel kerkgangers werd hen zo iets afgenomen dat direct met hun geloofsbeleving had te maken. De dames Wolff en Deken vertellen in hun roman Sara Burgerhart over Klaas, een visser uit Maassluis. Hij wil met zijn blote handen knokken voor ‘Davis Zalmen’, die heeft hij immers samen met zijn ‘wijf’ Neeltje Gerrits ‘al zestig jaar lang met stichting ezongen, dat et over den diek dreunde’.

Controle
De berijmingen uit de drie genoemde bronnen werden overigens niet zomaar overgenomen. Ieder werk werd gecontroleerd op taal en stijl en ook op dogmatische aanvaardbaarheid. Een commissie van negen predikanten kon verklaren dat er niets in de berijmingen stond dat strijdig was met de gereformeerde leer, zoals die was vastgelegd in de Synode van Dordrecht.
"............................................................."
Marco
Berichten: 3742
Lid geworden op: 31 jul 2007, 13:55
Locatie: Waddinxveen

Bericht door Marco »

Misschien dan toch maar een soort klein-oecomenisch psalmboek? Kunnen wij vrijgemaakten weer een nieuw bundeltje kopen :mrgreen:
Gebruikersavatar
Marnix
Berichten: 13464
Lid geworden op: 21 jul 2005, 13:18
Locatie: Hilversum

Bericht door Marnix »

Leuk om te zien, hoe dingen die nu voor sommigen supergereformeerd zijn, vroeger juist heel kritisch werden onthaald. Ik vraag me wel eens af of de mensen die nu het felst tegen een nieuwe psalmberijming zijn en daar de meeste kritiek op hebben omdat ze de oude vertaling zo geweldig vinden, als ze in die tijd geleefd hadden ook niet de meeste kritiek op het invoeren van de berijming van 1773 gehad zouden hebben :)

En fijn dat ik ook nog ff in het artikel genoemd wordt :)
Do not waste time bothering whether you ‘love’ your neighbor; act as if you did. As soon as we do this we find one of the great secrets. When you are behaving as if you loved someone, you will presently come to love him."
Gebruikersavatar
Hendrikus
Berichten: 17073
Lid geworden op: 10 apr 2004, 09:37

Bericht door Hendrikus »

Marnix schreef:En fijn dat ik ook nog ff in het artikel genoemd wordt :)
Ja, jij was die nieuwlichter die Ghij wilde vervangen door Du, hè?! 8)
Gebruikersavatar
Marnix
Berichten: 13464
Lid geworden op: 21 jul 2005, 13:18
Locatie: Hilversum

Bericht door Marnix »

stimmt!
Do not waste time bothering whether you ‘love’ your neighbor; act as if you did. As soon as we do this we find one of the great secrets. When you are behaving as if you loved someone, you will presently come to love him."
Gebruikersavatar
Hendrikus
Berichten: 17073
Lid geworden op: 10 apr 2004, 09:37

Bericht door Hendrikus »

goed initiatief van het ND:

Congres Muziek in de kerk
Kerkmuziek in een diverse cultuur


Welke kant gaat het op met kerkmuziek en liturgie? Weten kerkmusici het? Kerkenraden? Kerkgangers?
Velen constateren een te grote vrijheid op kerkmuzikaal gebied en spreken zelfs van kerkmuzikale verplatting. Anderen zijn blij met de toegenomen vrijheid. Weer anderen vragen zich af hoe zij met de nieuwe mogelijkheden op een verantwoorde manier om kunnen gaan.

Het Nederlands Dagblad, de Stichting Nieuwe Kerkmuziek en het Steunpunt Liturgie organiseren een congres rond het thema ‘Muziek in de kerk’, zaterdag 26 januari 2008 a.s. in Het Klooster te Amersfoort. Het doel is: een positieve impuls geven aan het gesprek en de bezinning op het gebied van muziek in de kerk. Diverse sprekers en workshopleiders geven aanzetten tot het maken van een helder plaatselijk beleid. Ook worden diverse vormen van kerkmuziek in praktijk gebracht.

PROGRAMMA
9.30 u ontvangst/koffie
10.00 opening
10.15 korte lezing Wim H. Dekker: ‘I want to feel Him.’ Zingend geloven of zingen van mijn God?
10.30 lezing dr. Gerben Heitink: Keuzes in de kerk
11.00 koffiepauze
11.30 workshops:
- kerkmuziek in ‘De Brug’ (dr. A.J. Plaisier)
- (klassieke) instrumenten in de kerk (Harry van Wijk)
- gemeentezangbegeleiding met een praiseband (Frank den Bakker)
12.15 lunchpauze
13.30 voorbeelden van kerkmuziek, uitgevoerd door

- Pauluscantorij uit Baarn o.l.v. Richard Vos,
- het Gemeentekoor Rotterdam-Centrum o.l.v. Dirk Zwart en
instrumentalisten o.l.v. Harry van Wijk.
14.30 workshops:
- liturgisch ABC (Anje de Heer)
- organisatie en beleid rond kerkmuziek (Els Dijkerman)
- gemeentezangbegeleiding op piano (Jaap Zwart)
15.15 pauze
15.30 forumdebat
- Gerben Heitink, Arjan Plaisier, Wim H. Dekker, Anje de Heer o.l.v. Koert
van Bekkum
16.15 afsluiting

Het Congres ‘Muziek in de kerk’ vindt plaats op zaterdag 26 januari 2008 in Leerhotel Het Klooster, Daam Fockemalaan 10, Amersfoort. Deelname kost € 29,50. Inclusief koffie/thee en een uitgebreide lunch.

(In de pauzes is het mogelijk diverse stands van muziekuitgevers en relevante organisaties te bezoeken.)

U kunt zich aanmelden voor dit congres door een e-mail te sturen naar lezersaanbieding@nd.nl met uw naam en adresgegevens, het aantal personen en uw bank/gironummer als wij het bedrag voor deelname automatisch mogen incasseren
wim
Berichten: 3776
Lid geworden op: 30 okt 2002, 11:40

Bericht door wim »

Geldt het deelnamebedrag alleen voor ND-lezers?
Gebruikersavatar
Hendrikus
Berichten: 17073
Lid geworden op: 10 apr 2004, 09:37

Bericht door Hendrikus »

wim schreef:Geldt het deelnamebedrag alleen voor ND-lezers?
Jij leest het ND toch ook wel eens?

Er staat niet dat het alleen voor abonnees geldt.

Als je je aanmeldt, krijg je keurig een bevestiging, abonnee of niet :wink:
Gebruikersavatar
Unionist
Berichten: 5738
Lid geworden op: 22 mei 2004, 16:13

Bericht door Unionist »

Mocht het niet lukken: ik ben abonnee. PB'tje is zo geregeld.
Bij 7500 postings kom ik weer terug (en af en toe tussendoor als ik zin heb)
wim
Berichten: 3776
Lid geworden op: 30 okt 2002, 11:40

Bericht door wim »

Jammer genoeg kan ik niet op die dag... Het had me anders heel leuk geleken.
Gebruikersavatar
Hendrikus
Berichten: 17073
Lid geworden op: 10 apr 2004, 09:37

Bericht door Hendrikus »

Uit het RD van vandaag

Nieuw liedboek: kerkenraden aan zet

30-01-2008 10:41 | Jaco van der Knijff

APELDOORN - De Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied werkt in opdracht van onder andere de synode van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) aan een nieuw liedboek, dat in 2012 moet verschijnen. Inmiddels zijn de kerkenraden aan zet.

Unaniem besloot de synode van de Protestantse Kerk in Nederland in april vorig jaar dat er in 2012 een nieuw liedboek moet komen. Reden? Het Liedboek voor de kerken (1973), dat in veel gemeenten wordt gebruikt, is na dertig jaar aan vernieuwing toe. „Niet iedereen kan zich nog vinden in het taalgebruik en het muzikale karakter van het huidige Liedboek. Om die reden worden er ook veel liederen uit andere bundels gebruikt. Een nieuw liedboek is van belang voor de eenheid van de kerk”, aldus de synode.

Naast de Protestantse Kerk doen ook de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, de Remonstrantse Broederschap en de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB mee aan het project, dat is uitbesteed aan de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied (ISK). Ook andere kerkgenootschappen toonden inmiddels belangstelling. Zo hebben de Nederlands Gereformeerde Kerken zich aangemeld om mee te doen, en overwegen ook de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt om te participeren in het ISK-project.

Ds. Pieter Endedijk (1954) uit Didam is per 1 oktober aangesteld als coördinator van het liedboekproject. De predikant, tevens kerkmusicus, is momenteel bezig redactionele werkgroepen samen te stellen die elk een onderdeel van het nieuwe liedboek voor hun rekening gaan nemen. Een oproep aan deskundigen om zich aan te melden voor deelname, heeft een groot aantal belangstellenden opgeleverd, aldus Endedijk. Zo’n vijftig mensen gaan straks in de werkgroepen aan de slag.

Voorbeeldkatern
Ook de (wijk)kerkenraden en de classicale vergaderingen binnen de Protestantse Kerk worden ingeschakeld. Binnenkort krijgen alle kerkenraden een voorbeeldkatern waarin liederen staan afgedrukt die mogelijk in de verschillende categorieën in het nieuwe liedboek een plaats zullen krijgen. Twee bijgevoegde cd’s geven de ambtsdragers een beeld van hoe een en ander hoort te klinken. Daarnaast wordt iedere kerkenraad gevraagd aan te geven welke bundels momenteel binnen de gemeente in gebruik zijn, welke categorieën uit het voorbeeldkatern als een belangrijke vernieuwing worden gezien, en welke men eventueel mist.

De classicale vergaderingen verzamelen vervolgens de gegevens van alle kerkenraden, waarna het nieuwe liedboek op de agenda van de classis moet komen. Daarbij zou het goed zijn als er niet alleen vergaderd maar ook gezongen wordt, aldus het synodebestuur van de Protestantse Kerk. In oktober inventariseert het synodesecretariaat de uitkomsten van de vergaderingen en belegt het een bezinningsdag voor de classicale vergaderingen en het moderamen. Vervolgens wordt volgend voorjaar de synode geïnformeerd, die de bevindingen aan de ISK doorgeeft.

Endedijk is een voorstander van een zo breed mogelijke aanpak. „Het moet een open proces zijn en blijven.” Daarom mag de eindgebruiker van meet af aan door middel van supervisoren en klankbordgroepen meekijken en meedoen. „We houden een open procedure, die hopelijk de acceptatie bevordert. Ik ben niet bang voor mensen die meepraten.”

Allegaartje
Kritiek op het project bleef niet uit. Al in een vroeg stadium waarschuwden deskundigen dat het gevaar dreigt dat de nieuwe bundel een allegaartje zal worden. Zo schreef hymnoloog dr. Jan Smelik in deze krant: „Het proberen samen te brengen van de PKN-diversiteit in één officiële bundel is een prachtig streven, maar lijkt me meteen ook de achilleshiel van het project. Tenminste, wanneer men niet wil uitkomen bij een karakterloze bundel die vlees noch vis is en waarin te veel liederen staan die talig en muzikaal beneden de maat zijn. Een compromisbundel die een allegaartje is van rijp en groen, waarbij het rijpe volgens de een het groene is volgens de ander.”

Ook de musici Toon Hagen en Ronald van Drunen zijn bezorgd. Zij schreven in oktober het pamflet ”Nieuwe adem”, waarin ze hun bezwaren op een rij zetten. Doordat in de geplande opzet veel verschillende vormen een plaats krijgen, wordt het geheel erg fragmentarisch, denken ze. „Plaats geven aan zo veel mogelijk stijlen komt op ons krampachtig over. Waarom niet het denken in stijlen loslaten en kwaliteit van tekst en muziek als uitgangspunt nemen? Te vrezen valt dat een liedboek voor de breedte van de kerk in de praktijk weinig diepgang krijgt.”

Ds. Endedijk zegt het signaal van de organisten „heel serieus” te nemen. „De vraag of het een kwalitatief goede bundel wordt, is een heel goede. Ook voor de ISK en voor mij is de kwaliteit van de liederen een grote zorg én uitgangspunt. We proberen een zo goed mogelijke bundel voor een zo groot mogelijk gedeelte van de kerk te maken. Dat die breedte ten koste zal gaan van de diepgang, daarmee ben ik het niet eens.”

Gereformeerde Bond
Hier en daar werd met spanning gekeken welke houding de Gereformeerde Bond (GB) binnen de Protestantse Kerk in zou nemen ten aanzien van het nieuwe liedboek. Ds. A. F. Troost bijvoorbeeld riep in het Nederlands Dagblad de GB op mee te doen aan het liedboekproject. Hij schreef te hopen dat „héél de Protestantse Kerk in Nederland met liefde mee zal doen in het voorbereidingstraject, óók die gemeenten die in de zondagse diensten tot op heden alleen de kleine bundel ”Enige Gezangen” gebruiken. Wie weet hoe mooi juist dat liedboek worden kan als óók ’het meest orthodoxe deel’ van de kerk vriendelijk en gelovig zijn geluid laat horen.”

Ook ds. G. de Fijter, preses van de generale synode van de Protestantse Kerk, riep de GB op zich positief op te stellen. Tijdens de ledenvergadering van de GB stelde hij vorig jaar dat de kerk in haar geheel groot belang heeft bij „een liedboek met liederen die de gemeente bepalen bij de Schrift, bij schuldbelijdenis, vergeving, verzoening en vernieuwing.” Het zou volgens ds. De Fijter „tot zegen van de kerk zijn wanneer er straks een liedboek komt dat ook binnen uw kring geestelijk weerklank zou vinden. Een liedboek waarin het inhoudelijk klassieke lied bewaard is. Misschien niet in eerste instantie voor het gebruik in de eredienst, maar wel voor het gebruik thuis, in de huisdienst, op verenigingen en dergelijke.”

Inmiddels heeft de GB bij monde van algemeen secretaris drs. P. J. Vergunst de kerkenraden opgeroepen zich positief op te stellen. In de Waarheidsvriend van vorige week stelde Vergunst „dat we nu als leden van de kerk geroepen zijn ons in te zetten voor een liedboek dat een Bijbels-reformatorisch karakter heeft.” Het is daarom volgens hem van groot belang dat er, nu de verschillende werkgroepen worden samengesteld, „deskundige theologen, neerlandici, musici en lieddichters zijn die vanuit een gereformeerde overtuiging hun inbreng willen leveren.” Inmiddels hebben diverse mensen uit GB-kring „hun verantwoordelijkheid genomen en zich voor een werkgroep aangemeld”, weet Vergunst.

Hij benadrukt dat het nu niet de vraag is of het nieuwe liedboek te zijner tijd in de gemeenten gebruikt gaat worden. „Dat laatste is nú geen discussiepunt. Vanuit de doelstellingen van de Gereformeerde Bond om de kerk in gebondenheid aan de gereformeerde belijdenis te dienen, zetten we ons nu in voor een kwalitatief goed, Bijbels, reformatorisch liedboek.”
Marco
Berichten: 3742
Lid geworden op: 31 jul 2007, 13:55
Locatie: Waddinxveen

Bericht door Marco »

Uit een ander topic:
Marco schreef:
Hendrikus schreef:
memento schreef:Kortom, tijd voor een nieuwe berijming! Eentje die ook verstaan gaat worden als je ze bij Achmea gaat zingen...
Er zijn al twee nieuwe, uit 1968 en 1986.
Nu we toch met z'n allen flink off-topic bezig zijn:

Die van 1986 heeft een aantal van 1968 overgenomen. Maar alles bij elkaar is hij redelijk begrijpelijk, zingbaar en tekst-volgend. Wat je van Datheen niet kunt zeggen (af en toe onbegrijpelijk Nederlands, niet ritmisch te zingen), en ook niet altijd van '1773' (af en toe onbegrijpelijk Nederlands, soms niet tekst-volgend, en heel soms niet ritmisch-zingbaar).
Hopelijk zingen we na 2012 allemaal weer dezelfde psalmen. Al vind ik het wel een beetje jammer van de moeite als er nu werk dubbel gedaan gaat worden. Het zou mooi zijn als deze commissie toestemming krijgt, psalmen over te nemen uit de bundels van 1968 en 1986.

Voor de gezangen wordt het een heel ander verhaal, ben ik bang...
Gebruikersavatar
Hendrikus
Berichten: 17073
Lid geworden op: 10 apr 2004, 09:37

Bericht door Hendrikus »

Marco schreef:Het zou mooi zijn als deze commissie toestemming krijgt, psalmen over te nemen uit de bundels van 1968 en 1986.
Voorzover ik weet is het niet de bedoeling een nieuwe psalmberijming te maken, maar gaat 1968 gewoon mee naar 2012.
De vrijgemaakte berijming uit 1986 maakt weinig kans, lijkt me.
Marco
Berichten: 3742
Lid geworden op: 31 jul 2007, 13:55
Locatie: Waddinxveen

Bericht door Marco »

Hendrikus schreef:
Marco schreef:Het zou mooi zijn als deze commissie toestemming krijgt, psalmen over te nemen uit de bundels van 1968 en 1986.
Voorzover ik weet is het niet de bedoeling een nieuwe psalmberijming te maken, maar gaat 1968 gewoon mee naar 2012.
De vrijgemaakte berijming uit 1986 maakt weinig kans, lijkt me.
Dat zou dan een gemiste kans zijn. De berijming van 1968 begint ondertussen ook gedateerd te raken.
Gebruikersavatar
Hendrikus
Berichten: 17073
Lid geworden op: 10 apr 2004, 09:37

Bericht door Hendrikus »

Marco schreef:Dat zou dan een gemiste kans zijn. De berijming van 1968 begint ondertussen ook gedateerd te raken.
Treedt statig binnen door de poort,
Hier staat zijn troon, hier woont zijn Woord.
Heft hier voor God uw lofzang aan:
Gebenedijd zijn grote naam.


Ja, gebenedijd, dat was in 1968 al niet echt up-to-date...
Plaats reactie