'Loyaal aan de Statenvertaling'

[Maanenschijn]

Ik ben nog steeds benieuwd naar een onderbouwing van de stelling dat er met de HSV ‘subtiel van een andere geloofsbeleving sprake is’.

Het is wat mij betreft bijna het belangrijkste zinnetje wat ik heb onthouden uit het artikel. Het sentiment, mogelijk hang naar het oude, herinnering aan een sprake Gods, de waardering voor de kanttekeningen (terecht!), BMU en al het andere is interessant voor bij de koffie, maar raakt niet de geloofsleer.

Juist daar zou ik graag wat meer over weten.

Op CIP geeft prof. Huijgen ook zijn visie. Ik vind het wel jammer dat hij de kanttekeningen in het 17e eeuwse taalkleed plaatst, zonder te vermelden dat er (bij mijn weten) initiatieven zijn die in hedendaags taalgebruik om te zetten.

Ik herken die stelling wel al is het moeilijk om die stelling met duidelijke voorbeelden te staven (en ik er nu ook de tijd niet voor heb). Wat wel met voorbeelden te bewijzen is, is dat de HSV toch verder van de grondtekst af staat dan de meer letterlijke Statenvertaling. Alleen al om die reden meen ik dat de SV duidelijk te verkiezen is boven de HSV, waarbij ik eveneens hoop of een taalkundige revisie.

Een nieuwe vertaling strikt volgens de beginselen van de SV - die náást de SV gelezen kan worden - is zeker ook mogelijk, alleen denk ik dat de verdeeldheid zodanig groot is, dat deze niet gemakkelijk tot stand komt. Ook houdt de SV met kanttekeningen blijvend zijn waarde.

Ik ben niet mij machte om de vergelijking te maken met de brontekst. Ik neem jouw deskundigheid hier direct in aan. Ook ben ik vertrouwd met de tekst van de SV, waarbij het lezen van de HSV soms wat ‘plat’ overkomt. Ik ben oprecht bezorgd over die vermeende subtiele verschillen in geloofsleer. Waar hebben we het dan over, is het enkel gevoel, is er een studie van, welke onderdelen van onze geloofsleer worden er geweld aangedaan?

Of eigenlijk mijn grootste zorg: kan ik mijn kinderen stimuleren de HSV te lezen, of gaat dat ten koste van het zaligmakend geloof?

Ik stel deze vraag niet specifiek aan jou @Valcke, maar meer aan mij zelf en ons allen. Ik zou wensen dat deze klacht (de verandering van de geloofsleer in de HSV) graag zou worden onderbouwd en niet alleen maar van kansels wordt benoemd, in interviews geschreven en in blaadjes geponeerd. Het geeft verwarring, het is als een septiemakkoord wat niet wordt ‘opgelost’.

[Herman]

Je weet me toch vaak te verrassen met je hersenspinsels . Ik vind je analyse de moeite waard om te overdenken.

Hersenspinsels die in dezelfde orde van grote als complotdenkers vallen. Laat dat duidelijk zijn.

[DDD]

Nee hoor. Als je het GBS-blaadje leest, dan staat er soms dat het woord Zaligmaker veel meer in zich heeft dan Redder. Dat is taalkundig gewoon niet waar, maar het is een subtiele afwijking in de geloofsbeleving. Dat is een bewuste keuze. De predikanten in het bestuur van de GBS weten in meerderheid heel goed dat dit zo niet klopt, als je het over de grondtekst hebt.

En dit is maar één voorbeeld. Het is met vele te vermenigvuldigen.

[HersteldHervormd]

HSV wappies, bestaan die ook al?

[DDD]

Laat ik daar maar geen antwoord op geven, want dat is al treurig genoeg.

Maar ik neem aan dat je doelt op GBS-wappies. Ik zie mijzelf niet zo.

[Ambtenaar]

Of eigenlijk mijn grootste zorg: kan ik mijn kinderen stimuleren de HSV te lezen, of gaat dat ten koste van het zaligmakend geloof?

Het antwoord op die vraag is eenvoudig: nee.

[Henk J]

Zowel in de stichting HSV als bij de GBS werken gewaardeerde predikanten en ambtsdragers. Zullen we de termen wappies voor wat betreft deze discussie buiten de deur houden? Verder vind ik het ook nogal wat om te insinueren dat de GBS de kerkgangers bewust onwetend willen houden. Ik neem bij de GBS een zekere verstarring waar maar waardeer nog altijd hun uitgaves van de SV.

[eilander]

Nee hoor. Als je het GBS-blaadje leest, dan staat er soms dat het woord Zaligmaker veel meer in zich heeft dan Redder. Dat is taalkundig gewoon niet waar, maar het is een subtiele afwijking in de geloofsbeleving. Dat is een bewuste keuze. De predikanten in het bestuur van de GBS weten in meerderheid heel goed dat dit zo niet klopt, als je het over de grondtekst hebt.

En dit is maar één voorbeeld. Het is met vele te vermenigvuldigen.

Ik vind het wel een wonderlijk voorbeeld. Ik heb altijd geleerd dat 'zaligmaken' betekent: brengen van de grootste ellende naar het grootste goed.
Als ik iemand uit het water redt, kan er in de krant wel staan dat ik een 'redder' ben. Maar dan zal ik niet snel een zaligmaker genoemd worden. Dat alleen al geeft aan dat het woord Zaligmaker wel degelijk meer inhoudt dan Redder.
Maar gelukkig staat het woord Zaligmaker nog in de HSV.

[DDD]

Precies. Maar dat staat nergens in de bijbel. Het woord Zaligmaker zoals dat in de bijbel staat, betekent redder. Niets minder, maar ook niets meer.

Daarom is die andere geloofsbeleving ook zo gevaarlijk. Die is niet op de bijbel gegrond. Je kunt als dominee de mensen van alles wijsmaken, maar dat verandert niets aan Gods onfeilbaar Woord.

De HSV heeft het gebruik van Zaligmaker als ik het mij goed herinner verantwoord met een verwijzing naar de liturgische betekenis. Ze bedoelen als ik het goed begrijp dat de GBS al jaren strijdt tegen een letterlijke vertaling van de bijbeltekst en dat ze daar geen strijd over willen. Maar dat doet er niets aan af dat het Griekse grondwoord op geen enkele manier de connotatie heeft die het woord Zaligmaker wel heeft. En als je dan in hedendaags Nederlands vertaalt, dan krijg je inderdaad een andere, meer bijbelse, geloofsbeleving.

[Valcke]

De website getrouwevertaling.nl geeft diverse voorbeelden waarin de HSV leidt tot vervlakking van de betekenis.
M.i. raken kwesties als hieronder beschreven, ook het geloofsleven c.q. de diepte daarvan.
Bv. in Exodus 14:14 waar een belofte gewijzigd is in een gebod. Maar ook in de andere voorbeelden. En zo zijn er (veel) meer.

Bv.

Psalm 119:5: ‘dat mijn wegen gericht werden’ of ‘waren mijn wegen zo vast’
Psalm 119:5 luidt in de Statenvertaling: ‘Och, dat mijn wegen gericht werden om Uw inzettingen te bewaren!’ Dit volgt op vers 4: ‘HEERE, Gij hebt geboden dat men Uw bevelen zeer bewaren zal.’ De psalmdichter ziet dus op de grootheid van het gebod en bidt daarop of zijn wegen gericht mochten worden om Gods inzettingen te bewaren. Zie onder meer de verklaring van Johannes Calvijn. In de Herziene Statenvertaling is vers 5 geworden: ‘Och, waren mijn wegen zo vast / om Uw verordeningen in acht te nemen!’ Het is niet meer duidelijk of dit een gebed is om hulp of een verzuchting die de psalmdichter tot zichzelf doet. Dit is een aanzienlijke verzwakking, die op basis van het Hebreeuws helemaal niet nodig is. Er staat hier een werkwoordsvorm die prima met een passieve tijd (de lijdende vorm ofwel een vorm met ‘worden’) kan worden vertaald.

(Het werkwoord betekent overigens zowel ‘richten’ als ‘vastmaken’, bovenstaande opmerking gaat niet over dit verschil, maar over het niet meer vertalen in de passieve tijd.)

Prediker 1:2: ‘een en al vluchtigheid, zegt Prediker’
Het hoofdthema van Prediker vinden we in het tweede vers van het eerste hoofdstuk: ‘IJdelheid der ijdelheden, zegt de Prediker; ijdelheid der ijdelheden, het is al ijdelheid.’ In de Herziene Statenvertaling is dit geworden: ‘Een en al vluchtigheid, zegt Prediker, / een en al vluchtigheid, alles is [even] vluchtig.’

In het woord ‘ijdelheid’, zoals dat in Prediker diverse malen voorkomt, komen diverse betekenissen samen. Het is de combinatie van leegte, nietigheid, vergeefsheid, zinloosheid en vergankelijkheid. Vervanging van dit woord ‘ijdelheid’ is nauwelijks mogelijk zonder dat de essentie van de betekenis verloren gaat. Het woord ‘nietigheid’ komt er wellicht nog het dichtste bij. De Herziene Statenvertaling kiest voor ‘vluchtigheid’. Dat is echter maar één zijde van dit woord ‘ijdelheid’. De leegte, het nietige en vergeefse van alle dingen, en daar gaat het hoofdzakelijk om in Prediker, komt met dit woord onvoldoende tot uitdrukking. Bovendien heeft het woord ‘ijdelheid’ in Prediker beslist een negatieve duiding. Ook dit komt in het woord ‘vluchtigheid’ niet tot uitdrukking. Hier is sprake van een ernstige verarming, ja zelfs verminking van de Statenvertaling.

De Herziene vertaling breekt hier met een lange vertaaltraditie in vele talen. In de King James vertaling en diverse andere, ook nieuwe Engelse vertalingen vinden we ‘Vanity of vanities’ (IJdelheid der ijdelheden). En in Duitse vertalingen inclusief de recente editie 2003 van de Elberfelder vertaling: ‘Eitelkeit der eitelkeiten’. Ook de NBG-vertaling van 1951 had nog ‘IJdelheid der ijdelheden’. Opmerkelijk is dat zelfs de (verder moderne) Willibrord vertaling 1995 hier veel beter vertaald heeft dan de herzieners: ‘IJl en ijdel, zegt Prediker, / ijl en ijdel, alles is ijdel.’

Het argument dat het woord ‘ijdel’ tegenwoordig iets anders betekent, gaat maar ten dele op. Het woord heeft meerdere betekenissen en ieder begrijpt heel goed dat het woord ‘ijdelheid’ in Prediker niets te maken heeft met pronkzucht. Bovendien gebruiken we in onze taal nog regelmatig ‘een ijdele poging’ (een vergeefse poging), ‘verijdelen’ en dergelijke.

Zullen, moeten en mogen
Ook heeft de taalvernieuwing gevolgen gehad voor het weergeven van geboden. In de Tien geboden is weliswaar het ‘zullen’ gehandhaafd, maar in andere gevallen is ‘zullen’ gewijzigd in ‘moeten’ en bij ontkenningen door ‘mogen’ (‘gij zult niet’ is dan geworden: ‘u mag niet’). Door dit ‘moeten’ en ‘mogen’ worden de geboden minder krachtig uitgedrukt dan door ‘zullen’. Bovendien brengt deze werkwijze met zich mee dat de herzieners dienden de kiezen tussen het ‘zullen’ van een gebod (in de HSV ‘moeten’) en het ‘zullen’ van een profetie of belofte. Daarbij kiezen zij enkele malen anders dan (de eerste keus van) de statenvertalers. Bijvoorbeeld in Exodus 14:14 waar Mozes tot het volk zegt: ‘De HEERE zal voor ulieden strijden, en gij zult stil zijn.’ Dit ‘gij zult stil zijn’ was in de eerste plaats een belofte. Het volk hoefde niets te doen, de HEERE alleen zou het voor hen doen. In de herziening is vertaald als een bevel: ‘De HEERE zal voor u strijden, en ú moet stil zijn.’ Hoeveel rijker is de keus in de Statenvertaling!

Bron: https://getrouwevertaling.nl/herzienest ... aling.html

[DDD]

Ik ben het met deze kanttekeningen deels eens. Maar dat vluchtig geen negatieve connotatie heeft, klopt volgens mij niet. Vluchtig is echt geen compliment.

Los daarvan: gegeven de huidige tekst van de Statenvertaling, zijn dit maar mineure problemen. Zolang kernteksten over bijvoorbeeld een enge poort gaan, is het verschil in de vertaling in Prediker een kleinigheid. Ik weet dat jij een voorstander bent van een meer concordante revisie, maar die is nu niet beschikbaar.

[Valcke]

Dit is er wat mij betreft ook één:

Psalm 94:11
SV: ‘De HEERE weet de gedachten des mensen, dat zij ijdelheid zijn.’
HSV: ‘De HEERE kent de gedachten van de mens: vluchtig zijn ze.’

Het woord ‘ijdelheid’ heeft hier duidelijk negatieve betekenis. De gedachten van de mens zijn nietig, van geen betekenis, maar ook: verdorven en zondig.

De HSV blijft steken bij de uitwendige kant (het vluchtige), terwijl het hier om de inhoud van de gedachten gaat.
Dit geldt ook wanneer het hier alleen zou gaan om de goddelozen (vs. 3, 7).

Zie ook het verband met vs. 10 en vs. 12.
Vs. 12: ‘Welgelukzalig is de man, o HEERE, dien Gij tuchtigt, en dien Gij leert uit Uw wet’.
Alle ware wetenschap komt van God. Dat staat in contrast met de ijdele gedachten van de mens in vers 11.

[Panny]

Wat wel met voorbeelden te bewijzen is, is dat de HSV toch verder van de grondtekst af staat dan de meer letterlijke Statenvertaling. Alleen al om die reden meen ik dat de SV duidelijk te verkiezen is boven de HSV, waarbij ik eveneens hoop of een taalkundige revisie.

Een nieuwe vertaling strikt volgens de beginselen van de SV - die náást de SV gelezen kan worden - is zeker ook mogelijk, alleen denk ik dat de verdeeldheid zodanig groot is, dat deze niet gemakkelijk tot stand komt. Ook houdt de SV met kanttekeningen blijvend zijn waarde.

Er is toch inmiddels al heel veel kostbare tijd voorbij gegaan. En zo gaan steeds meer mensen over naar de HSV. Dat lost je niet op door alleen te wijzen op hoe 'slecht' de HSV zou zijn.
Naar mijn idee zou een echte herziening van de SV (die zo dicht mogelijk bij de SV blijft maar up tot date) ook het beste zijn. Maar deze is er niet en er is ook geen zicht op.
Ondertussen denk ik dat we ook niet te hard moeten oordelen over de HSV. Ook de HSV is Gods Woord en een behoorlijk goede vertaling.
Ik durf echt niet te zeggen dat het slecht is om uit de HSV te lezen of dat God er minder door zou spreken dan door de SV.
Als je bepaalde interviews leest is het enorm gevaarlijk als jonge mensen de HSV lezen. Ik geloof daar niet zo in.

[Valcke]

Er is inderdaad tijd verloren gegaan en dat betreur ik ook. Terwijl er toch zeker ook enkele voorbeelden gegeven zijn van hoe het zou kunnen. Maar het dient dan wel opgepakt te worden door predikanten, synoden en een organisatie.

Verder sta ik er tegenover de HSV zo in: Blijf primair bij de SV wanneer je die meegekregen hebt totdat er een verantwoorde herziening beschikbaar komt. Voor anderen kan ik mij voorstellen dat de HSV gebruikt wordt.

Overigens schreef ik voorgaande twee posts als reactie op de vraag van Maanenschijn.

[Johann Gottfried Walther]

Valcke kan en durft u ook positieve punten of verbeteringen van de HSV te noemen? Ik ben het met u eens dat bepaalde zaken beteren en nauwkeuriger kunnen.