Petrus schreef:Ik heb een stuk vertaling uit de HSV gelezen (meerdere delen van de Schrift omvattende), en ik kan niet anders zeggen dat het bij mij het gevoel oproept dat een deel van de schatten van de Bijbel niet meer zichtbaar/leesbaar is.
Ik hou mij maar bij de SV van 1773, dan is de volle rijkdom verzekerd. (voor mij dan althans)
De SV van 1773? :shock: Ik denk dat je 1637 bedoelt
En grappig, ik heb juist het tegenovergestelde idee, dat de schatten van de Bijbel voor sommigen in de SV niet meer zichtbaar zijn. Maar ja, dat zal wel de generatiekloof zijn he
Do not waste time bothering whether you ‘love’ your neighbor; act as if you did. As soon as we do this we find one of the great secrets. When you are behaving as if you loved someone, you will presently come to love him."
en hier, vers van de pers -want gisteren verschenen- het tweede deel van het artikel van dr. R. de Blois
De windhond wordt een haan
Bij het herzien van de Statenvertaling speelt de grondtekst een belangrijke rol. Maar dat is niet zo eenvoudig als het lijkt. De statenvertalers weken zelf soms af van de Hebreeuwse en Griekse tekst.
Als het gaat over de grondtekst, is het verstandig onderscheid te maken tussen het Oude en het Nieuwe Testament. Wat het Oude Testament betreft zijn er geen grote problemen. De vondst van de Dode Zeerollen kort na de Tweede Wereldoorlog was weliswaar een gebeuren van groot belang, maar dit heeft betrekkelijk weinig gevolgen voor de keus van de grondtekst voor het Oude Testament gehad.
De vondst van deze rollen heeft immers bewezen dat de Hebreeuwse tekst die de statenvertalers voor zich hadden op zich van een uitstekende kwaliteit was. Er zijn een paar plaatsen in het Oude Testament waar we nu een betere grondtekst hebben, bijvoorbeeld in Jesaja 53:11. De Statenvertaling heeft daar 'Om den arbeid Zijner ziel zal Hij het zien, [en] verzadigd worden.' Inmiddels hebben de Dode Zeerollen aangetoond dat daar moet staan: 'Om den arbeid Zijner ziel zal Hij het lichtzien, [en] verzadigd worden.' De uitdrukking 'het licht zien' kan uitgelegd worden als 'weer tot leven komen'. Hier wordt de voorzegging van de opstanding van de Messias uit de dood nog duidelijk door. Hier zal de herziene Statenvertaling (HSV) de gecorrigeerde grondtekst gebruiken.
Op een ander punt zal er ook hier en daar in de oudtestamentische grondtekst van de Statenvertaling ingegrepen moeten worden. De statenvertalers hebben op verscheidene plaatsen hun eigen Hebreeuwse tekst niet gevolgd maar zijn uitgeweken naar de Septuaginta. Op plaatsen waar het Hebreeuws wat moeilijk was en waar de Septuaginta een duidelijkere tekst had hebben zij vrij kritiekloos gebruik gemaakt van deze oude Griekse vertaling van het Oude Testament. Door onder andere de vondst van de Dode Zeerollen is echter gebleken dat de vertalers van de Septuaginta op veel plaatsen een andere, enigszins gepopulariseerde versie van de Hebreeuwse tekst voor zich hadden. Op grond daarvan is het gebruik van de Septuaginta niet altijd aan te raden. De herzieners zijn dan ook op sommige plaatsen waar de statenvertalers de Septuaginta volgden teruggekeerd naar de Hebreeuwse tekst. Een voorbeeld is Psalm 69:23. De Statenvertaling zegt daar: 'Hun tafel worde voor hun aangezicht tot een strik, en tot volle vergelding tot een valstrik.' De woorden 'tot volle vergelding' zijn ontleend aan de Septuaginta. De HSV volgt hier de Hebreeuwse tekst: 'Laat hun tafel voor hen een strik worden en voor hun gasten een val.'
Nieuwe Testament
Wat het Nieuwe Testament betreft ligt de zaak gecompliceerd. Zoals de meesten van u wel weten zijn er aan het einde van de negentiende eeuw en daarna verscheidene nieuwtestamentische geschriften gevonden die ouder lijken te zijn dan de door de statenvertalers gebruikte Byzantijnse tekst. Als gevolg hiervan is er naast de Textus Receptus nu dus een andere, zogenaamd kritische tekst die op belangrijke punten afwijktvan de tekst die de statenvertalers voor zich hadden. De meeste moderne vertalingen van het Nieuwe Testament zijn op deze kritische tekst gebaseerd.
Binnen de achterban van de HSV ligt deze kwestie echter gevoelig. Velen zijn er niet van overtuigd dat de kritische tekst inderdaad beter is dan de Textus Receptus. Anderen zijn bovendien van mening dat een herziening van de Statenvertaling gebaseerd moet zijn op dezelfde tekst als die waarvan de statenvertalers gebruik maakten. Daarom is de HSV gebaseerd op de Byzantijnse tekst, en wel de editie van Scrivener, uitgegeven door de Trinitarian Bible Society, de zusterorganisatie van de GBS.
Dit zou de tekst moeten zijn die de statenvertalers gebruikten. Of dit voor de voile honderd procent opgaat, is echter de vraag. Er zijn verscheidene passages in het Nieuwe Testament waar de herzieners zich achter het oor moesten krabben omdat de Statenvertaling afweek van de Griekse tekst. Een voorbeeld is Mattheus 7:24, waar de Statenvertaling spreekt over een voorzichtig man die zijn huis op 'een steenrots' gebouwd heeft. De Griekse tekst spreekt duidelijk over 'de steenrots'. De kritische tekst overigens ook. Op zo'n moment kun je je afvragen wat er precies aan de hand is. Hadden de statenvertalers een andere tekst of hebben zij het Griekse lidwoord gelaten voor wat het was? Het staat er niet voor niets en is exegetisch van belang. Het gaat hier niet om zomaar een willekeurige rots maar om de rotsbodem als fundament. De herzieners hebben het lidwoord hier wel vertaald. Zo zijn er meer tekstplaatsen te noemen die laten zien dat er ook van de Textus Receptus verschillende versies in omloop waren.
Foutjes
En dan zijn er ook passages waarvan we niet anders kunnen concluderen dan dat de statenvertalers zich vergist hebben. Neem nu Genesis 47:11. Daar lezen we in de Statenvertaling: 'En Jozef bestelde voor Jakob en zijn broederen woningen.' We zullen het woordje 'bestellen', dat tegenwoordig iets heel anders betekent, nu even buiten beschouwing laten. Het gaat nu om de woorden 'Jakob en zijn broederen'. In hetHebreeuws staat er 'zijn vader en zijn broers'. De King James Version heeft dat hier wel correct vertaald. Ook zijn er geen tekstvarianten waar het anders staat. Waarschijnlijk een foutje dus.
Dat geldt ook voor Psalm 22:22. De Statenvertaling leest daar: 'Verlos mij uit des leeuwen muil; en verhoor mij van de hoornen der eenhoornen.' Ik wil het nu niet over de 'eenhoornen' hebben, waarvan we inmiddels wel weten dat die nooit bestaan hebben, maar over de gebiedende wijs van het werkwoord 'verhoren'. Zo staat het namelijk niet in de grondtekst. Daar staat namelijk: 'Verlos mij uit des leeuwen muil en van de hoornen der eenhoornen' (of, beter gezegd: 'de wilde ossen'). Dan staat er als het ware een punt, gevolgd door de woorden: 'U hebt mij verhoord.' Hier is een overduidelijke wending in de Psalm die de statenvertalers niet weergegeven hebben. Zij geven deze lezing overigens wel in de kanttekeningen als alternatief. Het is echter geen alternatief, maar de enige juiste weergave van de grondtekst. Zo zijn er meer plaatsen te noemen waar de herzieners foutjes in de Statenvertaling hebben moeten corrigeren.
Windhond
Ook komen we in de Statenvertaling nog regelmatig gevallen tegen waar de vertalers het Hebreeuwse grondwoord hebben laten staan omdat zij niet wisten wat het betekende. Zo lezen we in Leviticus 11:22 van de solham, de hargol en de hagab. In de kanttekeningen bij Leviticus 11 geven de statenvertalers aan niet te weten wat deze woorden betekenen, alleen dat het waarschijnlijk insecten zijn. Het eigenaardige is echter dat het woordje hagab ook in andere delen van het Oude Testament voorkomt, maar daar wel specifiek met 'sprinkhaan' vertaald is. En dan zijn er de tekstgedeelten waar de statenvertalers een grondwoord wel hebben vertaald, maar waar nieuw onderzoek heeft aangetoond dat die keuze niet juist was. De HSV maakt dankbaar gebruik van die nieuwe inzichten. Zo worden de konijntjes (Psalm 104:18 ) klipdassen, de spinnenkop (Spreuken 30:28 ) een hagedis, de eenhoornen (Psalm 22:22) wilde ossen en de windhond (Spreuken 30:31) een haan. Het blijft overigens niet bij dieren. De 'opgerichte beelden' en de 'bossen' van Deuteronomium 7:5 worden achtereenvolgens 'gewijde stenen' en 'gewijde palen'.
Kanttekeningen of voetnoten
De eerste deeluitgave van de HSV bevatte geen voetnoten. De tweede deeluitgave hier en daar echter wel. Er zijn verscheidene plaatsen waar een al te letterlijke vertaling de duidelijkheid van de tekst zou schaden. Daar is gekozen voor een ietwat vrijere verwoording en is in een voetnoot aangegeven wat er letterlijk in de grondtekst of in de Statenvertaling staat. Een goed voorbeeld hiervan vinden we in Genesis 6:12. Daar lezen we in de Statenvertaling: 'want al het vlees had zijn weg verdorven op de aarde.' Hoewel de HSV op veel plaatsen -zeker in het Nieuwe Testament- hetwoord 'vlees' heeft laten staan, leek dat hier geen optie. De nieuwe deeluitgave heeft hier nu 'want alle schepselen hadden een verdorven levenswandel op de aarde'. Bij 'schepselen' staat er nu een noot die aangeeft wat er letterlijk staat. Een enkele keer is er ook een voetnoot gebruikt ter uitleg van een wat minder duidelijke passage. Zo moet Eliezer in Genesis 24:1 zijn hand onder de heup van Abraham leggen. In een noot wordt uitgelegd dat het hier om een plechtige wijze van eedzweren gaat.
Vaak is gevraagd of er ook een herziene editie van de kanttekeningen komt. Of dat ooit zal gebeuren is niet aan mij om te bepalen. Voorlopig hebben de hertalers hun handen meer dan vol aan de tekst van de Bijbel zelf. Een ding is zeker: de kanttekeningen hebben bij de hertaling een belangrijke rol gespeeld. Wie bij het lezen van de HSV een passage tegenkomt die naar zijn mening al te zeer van de Statenvertaling afwijkt, die heeft een goede kans in de kanttekeningen de reden daarvan te ontdekken.
Reacties
Na de publicatie van de eerste deeluitgave zijn er zeer veel reacties binnengekomen. Verreweg de meesten daarvan waren positief getoonzet. Ook zijn er veel punten van opbouwende kritiek aangedragen. Daar is heel serieus mee omgegaan en een groot deel is al in de nieuwe deeluitgave verwerkt. Dat geldt overigens ook voor de minder opbouwende kritiek, die we ten dele uit publicaties en via anderen te horen kregen. Veel van de kritiek, uit welke hoek dan ook, is gehonoreerd voor zover dit binnen de vertaalprincipes van de HSV mogelijk was. Er zijn ook verbeteringen voorgesteld die ofwel te vrij waren ofwel in een minder heldere tekst zouden resulteren. Ook zijn er opmerkingen binnengekomen die uit tijdgebrek nog niet aan de orde zijn gekomen. Ook aan de tweede deeluitgave valt ongetwijfeld nog wel iets te verbeteren. Dit werk wordt voor het grootste deel door vrijwilligers in hun vrije tijd gedaan. U begrijpt de beperkingen die dat met zich meebrengt.
De laatste fase, die tot de definitieve uitgave van de hele Bijbel moet leiden, is inmiddels begonnen. We hopen en bidden dat dit monument van de Nederlandse taal over een paar jaar volledig gerestaureerd zal zijn, met hetzelfde karakter en dezelfde uitstraling als het oorspronkelijke gebouw. Niet alleen ter bezichtiging, maar vooral ook ter bewoning. Zou dat ook niet altijd de bedoeling van de statenvertalers zelf geweest zijn?
R. de Blois
Dit artikel is het tweede en laatste deel van de inleiding die dr. R. de Blois uitsprak tijdens de presentatie van de tweede deeluitgave van de herziene Statenvertaling.
Tja, de Geest woont in alle kinderen van God en inspireert ze.
Ik ben het met helemaal mee eens. En hetzelfde geldt voor de HSV en de NBV.
Do not waste time bothering whether you ‘love’ your neighbor; act as if you did. As soon as we do this we find one of the great secrets. When you are behaving as if you loved someone, you will presently come to love him."
Maar het geeft in elk geval wel aan dat ook in de aloude SV een aantal vertaalfoutjes zitten, die in de HSV gecorrigeerd zijn. En tevens dat de herziening nog niet af is en er dus nog best verbeteringen kunnen worden aangedragen.
Laatst gewijzigd door elbert op 16 feb 2007, 10:02, 1 keer totaal gewijzigd.
Marnix schreef:Tja, de Geest woont in alle kinderen van God en inspireert ze.
Ik ben het met helemaal mee eens. En hetzelfde geldt voor de HSV en de NBV.
Of de Geest de vertalers van de NBV 'geïnspireerd' heeft, waag ik te betwijfelen...
Overigens hebben de artikelen van De Bloois mij wel nieuwsgierig gemaakt. Maar ik wacht tot de hele vertaling klaar is, zodat ik hem in één keer kan aanschaffen.
Tip voor Hendrikus: kijk na het inscannen nog even je tekst na; kennis werd nu kermis en kunnen werd leunnen en nog zo wat van die dingen.
tja, ik kan die twijfel niet wegnemen maar weet wel dat je ongelijk hebt
Do not waste time bothering whether you ‘love’ your neighbor; act as if you did. As soon as we do this we find one of the great secrets. When you are behaving as if you loved someone, you will presently come to love him."
rekcor schreef: Desnoods heeft de SV 'voorrang' boven andere vertalingen.
Deze opmerking doet geen recht aan een vertaling die al ruim 350 jaar fungeert.
Hoezo niet? Dat een vertaling x jaar fungeert wil in principe niets zeggen over de kwaliteit van die vertaling. Als je ziet hoe men nu - en dit zal in het verleden niet anders geweest zijn - 'emotioneel' reageert op nieuwe vertalingen, weet ik wel andere redenen te verzinnen waarom we nog steeds met een 350 jaar oude vertaling zitten.
jvdg schreef:Een bijbelvertaling heeft niets met bekering te make, maar ik ben het met deze kreet volledig eens. (...)
(...) geen vertaling dan ook kan tussen (of tegen) mensen en jeugd instaan. (...)
Kijk en hier ben ik het dus niet mee eens. Een bijbelvertaling heeft alles met bekering te maken. Stel dat we alleen de beschikking hadden over een Chinese bijbelvertaling. Wie zou zich dab menselijkerwijs gesproken kunnen bekeren in Nederland? Niemand toch? Wat zouden we in dat geval meteen gaan doen? De bijbel vertalen natuurlijk!
Nu is het gelukkig niet zo erg dat de SV qua taal even ver van 'het Nederlandse volk' afstaat als het Chinees. Maar ik denk dat je er nog versteld van zult raken hoe weinig Nederlanders nog weten van de taal van de bijbel. Echt heel weinig! Stefan Paas noemt Nederland dan ook volkomen terecht 'een zendingsgebied'.
Dan kunnen we wel zeggen: mensen moet zich de taal van de SV eigen maken, maar waarom zouden ze dat doen? Ze kennen Jezus immers nog niet!
Nee, het is onze plicht als christenen om met een goed en duidelijk verhaal te komen. En dat begint met een hedendaagse bijbelvertaling.
Marnix schreef:Tja, de Geest woont in alle kinderen van God en inspireert ze.
Ik ben het met helemaal mee eens. En hetzelfde geldt voor de HSV en de NBV.
Of de Geest de vertalers van de NBV 'geïnspireerd' heeft, waag ik te betwijfelen...
Overigens hebben de artikelen van De Bloois mij wel nieuwsgierig gemaakt. Maar ik wacht tot de hele vertaling klaar is, zodat ik hem in één keer kan aanschaffen.
Tip voor Hendrikus: kijk na het inscannen nog even je tekst na; kennis werd nu kermis en kunnen werd leunnen en nog zo wat van die dingen.
Staat er niet een waarschuwing, dat we de geesten moeten beproeven of ze uit God zijn!
Marnix schreef:tja, ik kan die twijfel niet wegnemen maar weet wel dat je ongelijk hebt
Las toevallig vandaag in het ND in een recensie over een boek van Houtman:
"Verhelderend vond ik de relatie die Houtman legt tussen Bijbelopvatting en Bijbelvertaling. Hij betoogt dat de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) de opvatting dat de Bijbel historisch kritisch benaderd dient te worden, weerspiegelt. Een voorbeeld: in de NVB wordt in Genesis 6:3 Elohim met goden vertaald. Daar zit onder andere achter dat het godsgeloof van Israël zich van een vereren van één God naar het slechts metterdaad erkennen van het bestaan van één God heeft geëvolueerd. De nauwe relatie tussen het historisch kritisch lezen van de SChrift en de NBV maakt het onbegrijpelijk dat ook kerken die Schriftgetrouw willen zijn, deze Bijbelvertaling hebben geaccepteerd."
Dus waarom zou ik ongelijk hebben?
Omdat jij de NVB zo'n prettige vertaling vindt?
Of omdat we moeten aannemen dat mensen die zich op enige wijze met bijbelvertalen bezighouden, wel door de Heilige Geest geleid zullen worden?
Laatst gewijzigd door Afgewezen op 16 feb 2007, 18:39, 1 keer totaal gewijzigd.
Afgewezen schreef:De nauwe relatie tussen het historisch kritisch lezen van de SChrift en de NBV maakt het onbegrijpelijk dat ook kerken die Schriftgetrouw willen zijn, deze Bijbelvertaling hebben geaccepteerd.".........Of omdat we moeten aannemen mensen die zich op enige wijze met bijbelvertalen bezighouden, wel door de Heilige Geest geleid zullen worden?
Afgewezen schreef:Tip voor Hendrikus: kijk na het inscannen nog even je tekst na; kennis werd nu kermis en kunnen werd leunnen en nog zo wat van die dingen.
Excusez-moi. Je moest eens weten hoeveel ik er al uit had gezeefd.
En dat je snel iets over 't hoofd ziet, weet jij ook wel
Interresante discussie. Een paar opmerkingen nadat ik de laatste pagina's gelezen heb:
1. Het gaat echt te ver om van vertalers te zeggen dat ze geinspireerd werden door de Heilige Geest. De Heilige Geest inspireerde de Bijbelschrijvers, niet de vertalers. Wat zij doen is de geinspireerde tekst vanuit de brontaal in de doeltaal overzetten. We mogen en moeten waardering hebben voor de Statenvertalers, maar dit gaat echt te ver. Hoe zie je in dit licht dan de vertalingen die bijv. mensen van ZGG gemaakt hebben in de Yalitaal?
Nee, dat is echt ongereformeerd. Wel betekent de inspiratie van de Schrift dat de enige juiste vertaalwijze de letterlijk-concordante methode is, alleen zij doet recht aan de inspiratie. In ons land hebben wij dan alleen de SVV en NBG 51, waarbij de laatste vertaling zich niet gebaseerd heeft op de Textus Receptus, maar op de grondtekst van Nestle-Aland.
2. Dat de Statenvertaling een hele goede vertaling is, staat buiten kijf. Vanuit mijn studie theologie kom ik regelmatig onder de indruk hoeveel kennis zij hadden van de grondtalen, en hoe nauwgezet en letterlijk concordant zij bij de brontaal gebleven zijn. Er is momenteel geen enkele andere vertaling die dat evenaart.
3. Dat neemt niet weg dat van geen enkele vertaling, dus ook niet van de SV gezegd kan worden dat deze volmaakt is, en nooit verandert kan/mag worden. Er zijn geen Bijbels-principele gronden voor aan te voeren.
4. De SV is me lief, en ik zou die niet snel willen ruilen voor een andere vertaling. Tegelijk merk ik zowel voor de klas in het voortgezet onderwijs als op de catechisatie dat er echt een enorme taalkloof is tussen onze jongeren en de SV. Natuurlijk, het veelgehoorde argument dat zij zich ook erin zullen moeten verdiepen en zich inspannen om te lezen en te begrijpen is helemaal waar! Maar daarmee is m.i. niet alles gezegd. Een voorbeeld: vorig jaar moesten Havo 5 leerlingen in het kader van een exegeseopdracht 'hun' Bijbelgedeelte visualiseren. Was onderdeel van een tentamencijfer, en werd dus echt serieus gemaakt. Een groepje had de geschiedenis waarbij Daniel de droom uitlegt van de koning. Wat was er te zien op de visualisatie? Een koning met een zaag in zijn hand, die een groot beeld aan het omzagen was. Mijn verbazing was heel erg groot, hoe komen jullie hier nu toch bij? Antwoord (serieus!!): er staat toch dat Daniel tegen de koning zegt: Gij, o koning, zaagt een beeld...
Ander voorbeeld: een VMBO meisje van 13 die de kerstgeschiedenis leest en echt niet begrijpt wat het betekent als de herders spreken over het Woord 'hetwelk de Heere ons heeft kond gedaan'. Overigens is dit in Jongbloed volgens mij al veranderd in 'verkondigd'. Er zouden meerdere voorbeelden te noemen zijn.
5. Het is echt onmogelijk om neutraal te vertalen. Daarom wijs ik de NBV heel duidelijk af. Vertalen vraagt voortdurend om bepaalde keuzes te maken. Welke keus je maakt is niet altijd helder door grammaticale elementen te bepalen, en hangt dus in bepaalde gevallen heel duidelijk af van iemands theologische en/of dogmatische positie. Dat betekent dat een goede vertaling uitsluitend gemaakt kan worden door zuiver gereformeerde theologen, En dat was ook de eis die de Synode van Dordt stelde voordat de Statenvertalers begonnen.
6. Zowel de Stichting HSV alsook de GBS erkennen de taalkloof.
Wat zou het een zegen zijn wanneer beide organisaties de aanwezige kennis zouden bundelen en rondom de tafel zittend zouden komen tot een gezamenlijk gedragen herziening.
