[ Dat het niet alleen evangelischen zijn, die de noodzaak tot vernieuwing van kerk en prediking inzien blijkt uit onderstaand artikel ]
uit: Nederlands Dagblad, 6 juli 2004
Bij nul beginnen
door Reina Wiskerke
Gemeentestichting, kerkplanting: opeens hoor je er links en rechts over praten in gevestigde Nederlandse kerken. Vol overtuiging wordt zelfs uitgesproken dat er geen andere optie is, wil de kerk ongelovigen nog bereiken met het evangelie. Voortdurend gemeenten planten, die vooral bestaan uit nieuwe gelovigen, met nieuwe vormen van eredienst, dat is de bedoeling. Wat kerkplanters willen, zal bestaande kerken niet ongemoeid laten. Het is nog maar de vraag of die erop berekend zijn. Wat is er aan de hand?
Gemeentestichting was voor traditionele kerken lange tijd vooral iets van vroeger, toen ons land nog niet gekerstend was. Of iets van ver weg, op de zendingsvelden. In Nederland had elke gemeente in het ideale geval zijn eigen gebied te bewerken. Er bestonden geen witte vlekken, hooguit waren de kerkelijke ressorten heel erg groot in vergelijking met het aantal leden dat er woonde. Natuurlijk werden wel nieuwe gemeenten geïnstitueerd, maar doorgaans omdat interne aanwas splitsing noodzakelijk maakte.
Pleidooien voor gemeentestichting kwamen in de aanloop naar het magische jaar 2000 in golven langs. Ze sloten aan bij de cultuur van evangelischen. Die waren eraan gewend dat een leidersechtpaar ergens 'voor zichzelf begon'.
Dr. C. Peter Wagner, invloedrijk hoogleraar gemeentegroei in de Verenigde Staten, noemde in die tijd gemeentestichting een evangelisatiemethode die alle andere overtreft. Dr. James H. Montgomery, leider van DAWN ministries, vond dat er in elke woonwijk, voor iedere sociale en culturele laag van de bevolking, voor iedere etnische taalgroep van 500 á 1000 mensen, een gemeente aanwezig zou moeten zijn. Ook in Nederland ontstond een afdeling van DAWN, Discipeling a Whole Nation.
De idealen zetten enkelingen in vuur en vlam. Gevestigde kerken reageerden over het algemeen afhoudend. Overal waren toch al kerken? En vanuit die bestaande kerken kon toch geëvangeliseerd worden?
Het zingt rond
Het jaar 2000 passeerde. De Nederlandse natie werd niet herwonnen voor Christus. Inmiddels is zelfs de Nederlandse afdeling van DAWN opgeheven. En toch hoor je in 2004 weer veelvuldig over gemeentestichting praten. ,,Je kunt zonder meer spreken van een trend. Het zingt overal rond'', zegt Wout van Laar van de Nederlandse Zendingsraad, een interkerkelijk platform van zendingsinstanties.
Om wat te noemen: in de hoofdstad werken negen orthodox-gereformeerde kerken (christelijk-gereformeerd, hervormd-gereformeerd, Nederlands-gereformeerd, vrijgemaakt-gereformeerd) samen onder de noemer Amsterdam in Beweging. Ze willen een beweging zijn ,,van groeiende en vermenigvuldigende gemeenten'' die ,,met woord en daad midden in de samenleving staan''. Vier gemeentestichters zijn binnen dit kader aan het werk gegaan. De vanouds hervormde evangelisatiebond IZB is betrokken bij gemeentevorming met nieuwe gelovigen in buurthuizen. De diensten die daar worden belegd, zien er heel anders uit dan die in de grote hervormde kerk even verderop, schetst Dick Looijen, predikant-directeur van de IZB.
Ronald van der Molen, voorganger van een jonge gemeente in Den Haag, leidt de werkgroep gemeentestichting voor de Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten. Hij begeleidt gemeentestichtingsprojecten en netwerkt zowel in de evangelische als de reformatorische wereld. Gemeentestichting leeft weer, is zijn waarneming.
Nederland zendingsland
Valt deze trend te verklaren? Dat veel Nederlanders tegenwoordig niet christelijk zijn, daar kan het niet aan liggen. Twintig, dertig jaar geleden waren er ook heel wat ongelovigen. Veranderd is wel dat de gevolgen van ontkerkelijking en verwereldlijking niet meer te negeren zijn. Kerk en christendom hebben inmiddels ook in de beleving van kerkgangers een marginale plaats in de samenleving. Nog belangrijker is misschien dat de verwereldlijking greep heeft gekregen op de gelovige. Zijn eigen leven dreigt te verscheuren door de kloof tussen de heersende cultuur en de christelijke levensbeschouwing.
De fase van de ontkenning is voorbij. Nederland is op conferenties en in boeken uitgeroepen tot zendingsland. ,,Het besef dringt door, evenzeer tot de Protestantse Kerk in Nederland, dat het afgelopen kan zijn als het evangelie niet meer verkondigd wordt aan buitenstaanders'', zegt Van Laar. De Anglicaanse Kerk in Groot-Brittannië zit in een vergelijkbare situatie. Zij constateert in een dit jaar verschenen rapport over missionaire kerken: ,,De kerk moet haar missionaire verantwoordelijkheid onder ogen zien. We leven in een maatschappij, stedelijk dan wel landelijk, die weer heidens is in de tweede of derde generatie.''
Hiphop
Bij aanhoudende malaise wordt op een gegeven moment de behoefte aan een wending onbedwingbaar. Nederlandse christenen hebben tijdens vakantie- of zakenreizen gezien wat mogelijk was in buitenlandse kerken. Allochtonen toonden in ons eigen land aan dat de kerk kan bloeien in andere culturen.
Verhalen over de Redeemer Presbyterian Church in New York hebben hun uitwerking in Nederland evenmin gemist. In deze wereldstad bleken nieuwe gemeenten te kunnen ontstaan met duizenden nieuwe gelovigen, aan wie de vormen en manieren worden aangepast. Zwarte jongeren komen naar erediensten in hiphop-stijl (hiphop is een stroming in de popmuziek), en intellectuelen naar leerdiensten. De overeenkomst tussen beide is naar verluidt: een goede gereformeerde preek. Zie je wel, het kan toch, dachten vooral orthodox-gereformeerden. ,,Redeemer bewijst voor mij dat gemeentestichting niet alleen iets is voor evangelischen, maar ook voor gereformeerden met al hun kerkelijke structuren'', zegt Remmelt Meijer die sinds november in Amsterdam aan gemeentestichting werkt.
Maar waarom kerkplanting: de kerk is er toch al? Begint dit jaar, op een gemeenteavond van vrijgemaakt-gereformeerden in Amsterdam wierp Remmelt Meijer zelf de vraag maar op. Evangelisatie faalt vaak, legde hij uit. Het is moeilijk mensen die gaan geloven, te incorporeren in een bestaande gemeente met eigen tradities en een eigen nestgeur. Met een nieuwe gemeente kun je - en hier gebruikte Meijer een zinsnede die steeds valt - ,,bij nul beginnen''. Motto bij dit alles is: de vormen van het kerkelijke leven mogen veranderen, de inhoud van het evangelie niet.
De Alpha-cursus, een populaire geloofscursus, heeft de culturele drempel eerder openbaar gemaakt dan weggenomen. ,,Ik heb heel wat mensen gesproken die de Alpha-cursus hebben gedaan, enthousiast zijn geraakt, maar daarna in een gat zijn gevallen en nu nergens meer komen'', zegt Ronald van der Molen. ,,Gemeente starten klakkeloos dit soort cursussen, zonder zich klaar te maken voor de ontvangst van nieuwe mensen. Dat baart mij zorgen.''