Gereformeerden op dood spoor?

Gerrie · Bericht door **Gerrie** » 20 okt 2005, 20:29

Misschien vinden jullie dit stukje
uit de waarheidsvriend van 22 september 2005
wel aardig om te lezen.
Er is ook nog een deel 2 en een deel 3

GEREFORMEERDEN OP DOOD SPOOR? [1]

Meer het hoofd dan het hart

Een artikel van Alister E. McGrath inspireerde mij tot de titel boven dit betoog. In bedoelde bijdrage van zijn
hand stelt deze Oxfordse hoogleraar in de theologie met nadruk dat het protestantisme zijn plaats zal moeten afstaan aan het evangelicalisme. Hij deed dat overigens al bij eerdere gelegenheden, met name in zijn boek The future of christianity. Als belangrijkste pijnpunt signaleert McGrath dat het geloof binnen het klassieke protestantisme op dit moment te veel gerationaliseerd is. Daarnaast ziet hij een te grote strakheid van vormen, dat zou zijn weerslag hebben op de spontaniteit van de geloofsbeleving en voor de werfkracht van kerk en gemeente naar buiten. Ook is er kritiek op de kerkstructuur. Deze is te log, te hiërarchisch en archaïsch. McGrath is zeker niet de eerste die deze sombere analyse maakt, met daaraan verbonden sombere prognoses. Anderen gingen hem hier in voor. Dat wij met recht bezorgd hebben te zijn over de kerk in ons werelddeel, zal wellicht niemand mij betwisten. De in 1966 gepubliceerde informatie, resultaat van een door het damesblad Margriet uitgevoerd onderzoek 'God in Nederland' dat later, weliswaar door anderen, nog tweemaal herhaald is, stemt niet vrolijk. Beginnen de kerken te beseffen dat zij in zwaar weer zijn terechtgekomen? Wie de stroom van informatie beziet die in de achter ons liggende jaren over ons is uitgegoten, bedoeld om te brengen tot het besef dat het de hoogste tijd is voor een fundamentele bezinning over onze afkomst en toekomst, zou denken van wel.
In een vraaggesprek voor het blad Beweging (orgaan van de Vereniging voor Reformatorische Wijsbegeerte) in september 2003 voorspelde McGrath de ondergang van het klassiek protestantisme. In Kontekstueel (tijdschrift voor gereformeerd belijden nu) werd vervolgens uitgebreid op deze 'plaagstoten', zoals dr. C. van der Kooi (in Kerk en Theologie) ze typeert, gereageerd.

Protestanten
Wie klassiek protestant zegt, denkt daar haast onwillekeurig de naam 'gereformeerd' bij, als nadere accentuering en tevens als afbakening voor alles wat in onze ogen niet aan het criterium dat hiervoor geldt, voldoet. De benaming 'protestant' is ten diepste een exclusief begrip. Wij doen aan de bedoeling ervan echter te kort, wanneer het verwordt tot een container- of accolade begrip, dan wel tot een verzamelbox voor alles wat niet tot de oosters- en rooms-katholieke traditie behoort.
Historisch gezien vindt de naam 'protestant' zijn oorsprong in het protest dat de hervormingsgezinde partij in 1529 inbracht tegen het besluit van de Tweede Rijksdag van Spiers, waar geloofsbeslissingen bij meerderheid van stemmen genomen werden en vervolgens - indien dat nodig bleek - met dwang werden uitgevoerd. Iedereen werd verplicht de mis in haar voorgeschreven gedaante te accepteren. De minderheid, die aan Luthers inzichten vasthield, werd van oproer beschuldigd. De vijf vorsten en veertien rijkssteden legden zich echter niet neer bij de besluiten van de Rijksdag, maar gingen in beroep tegen het besluit dat hun voorkwam als een vergrijp tegen Gods eer, Zijn heilig Woord en het zielenheil van henzelf en van anderen. Deze verklaring is de geschiedenis ingegaan als protestatie. Als zelfaanduiding maakt de term 'protestant' pas aanzienlijk later zijn entree. Roomskatholieke tegenstanders van de Reformatie bedoelden met de naam 'protestant' iets negatiefs aan te duiden. In Kerk en theologie jaargang 55, no. 4, oktober 2004), dat geheel gewijd is aan het thema 'Protestantisme', vinden we veel wetenswaardigs op dit terrein.
Het woord 'protestant' heeft in zijn oorsprong een positieve invulling. Zij bestond niet uit een groep wilde actievoerders, maar deed zich kennen als een 'pro testari' beweging. Haar aanhangers wensten te getuigen voor de waarheid zoals men die in de Schriften vond. In de Loci Communes van Melanchton uit 1521 blijkt dat de hernieuwde toewending tot de Bijbel, het primaat van. de Schrift, haar programma is.

Waar het om gaat
Wat is nu exact het gevaar dat dreigt? Is dat naamsverlies? Namen kunnen in de loop van de geschiedenis veranderen. Daar kunnen redenen voor zijn. Wij moeten dan ook maar niet te veel hechten aan namen, het gaat veel meer om dat waar die betreffende naam voor staat. Zo voorziet McGrath dan ook een teloorgang van het protestantse, dus reformatorische, erfgoed. Daarom, omdat geloof en geloofsbeleving er te veel gerationaliseerd raakten. Hij constateert een ernstig tekort aan spiritualiteit. Net iets waar de moderne mens naar hunkert. Die zoekt naar een inspirerende boodschap, gebracht door een charismatisch bevlogen prediker.
Het protestantisme zou zich dan ook op dood spoor bevinden. Dat moet ons zeker raken. Wij, die onszelf graag beschouwen als directe afstammelingen van de beweging die zich concentreerde om Maarten Luther en misschien
nog wel meer om Johannes Calvijn.

Een peloton klokkenluiders
Toch kunnen de uitspraken van McGrath ons niet werkelijk geschokt hebben. We wisten toch zo langzamerhand wel dat het niet echt goed ging met de kerk? Ook niet met de gereformeerde orthodoxie. Agnes Amelink attendeerde er al op met haar boek De gereformeerden. En niet te vergeten Piet van der Ploeg, de godsdienst- socioloog met zijn geruchtmakende publicatie in het midden van de jaren tachtig: Het lege testament. Een onderzoek naar kerkverlating onder jongeren. Voeg daar ook nog eens bij de minder bekende publicatie van Frank Vellema: Lege preken, lege banken en we hebben een illuster drietal. Goed, de drie genoemde schrijvers hebben het wél over verschijnselen die zich voordeden in de gereformeerde kerken van Abraham Kuyper. Maar wat deden wij dan met de publicaties van de godsdienstsocioloog prof. dr. G. Dekker?
Nog dichter zou de nood aan ons hart gelegd worden. Een schok ging door dat deel van de gereformeerde wereld, dat zich - om maar vooral niet verward te worden met gereformeerden synodaal, Nederlands Gereformeerden en vrijgemaakten - met zekere voorliefde sedert de jaren zeventig van de vorige eeuw als reformatorisch liet bestempelen, toen prof. dr. J. Blaauwendraad op de jaarvergadering van de Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs de eigen kring geheel onverwacht hardhandig aanpakte. Zijn lezing, die al spoedig in druk verscheen onder de titel: Het is ingewikkeld geworden, was als een orkaan die maandenlang door de gereformeerde, lees: reformatorische wereld, joeg. Het was meer dan een steen die in de vijver geworpen werd en wat rimpelingen veroorzaakte. Maar wat werd er uiteindelijk mee gedaan...? Dezelfde vraag kan gesteld worden naar aanleiding van een recentere publicatie, te weten het kloeke boekwerk van dr. K, van der Zwaag: Afwachten of verwachten? Het valt niet moeilijk om meer klokkenluiders te memoreren. Maar laten we het hier bij houden, tenminste voor wat de bevindelijk gereformeerden betreft. Echter; het rommelt ook al geruime tijd in de kringen van vrijgemaakte en Nederlands Gereformeerden.
Op 31 oktober 1998 verschijnt een open(hartige) brief in het Nederlands Dagblad, waarin de schrijver de noodklok over vooral zijn eigen kerk luidt, de 'vrijgemaakten'. De ontwikkelingen die er plaatsvinden, bevestigen gaandeweg meer zijn bange vermoedens dat het ingeslagen spoor niet het juiste is. Samenvattend: het protestantisme bevindt zich in een diepe depressie. Zeker in Europa.

De kwaal
Wat is de diagnose? Dat is het tweede waarbij we nu willen stilstaan. McGrath oordeelt dat het protestantisme meer een zaak van het hoofd dan van het hart is geworden. We zullen hem daarin wellicht onmiddellijk gelijk geven als we kijken naar de liberale theologie, zoals die in de negentiende eeuw vooral in Duitsland opkwam. En wat te oordelen van het verlichtingsdenken dat vanaf de achttiende eeuw overal zijn sporen trok en dat doorwerkt tot diep in deze tijd? En wat kwam er daarna terecht van het Barhtianisme en de middenorthodoxie? Zij kwam haar crisis nog steeds niet te boyen en staat dan ook als een baken in de zee. Zij redt het niet, ondanks al haar experimenten en lokkertjes. Het ontlokte prof. A. van de Beek het scherpe woord dat 'alles moet kunnen in de kerk, maar sterven met Christus is er niet meer bij...'
Maar hoe zit het dan met het gereformeerdendom? De mensen van Schrift en belijdenis dus. De bewering dat
Abraham Kuyper het geloof steeds meer rationaliseerde, zal wel niet op grote weerstanden stuiten. Maar Blaauwendraad dan...? Zijn we er klaar mee door hem het etiket van onruststoker op te plakken...? Doen we hem zo recht? En dr. Graafland dan? En dr. C. A. van der Sluijs, met zijn boekje Gereformeerden zonder God, om meer maar even niet te noemen...?!
Prangende vragen zijn en worden gesteld. De diagnose liegt er immers niet om. De schrik slaat je om het hart. Ds. Van der Sluijs constateert met droefheid en pijn dat nagenoeg de hele gereformeerde gezindte aan het reformatorische erfgoed lijkt te zijn ontzonken. Dat zijn boude uitspraken. Het liegt er niet om! Met Dekker vreest hij zelfs een uiteenvallen van de gereformeerde zuil. Dr. C. G. Geluk ziet na Voetius een versmalde en verschraalde traditie. Een traditie die zich vooral naar binnen keert. Subjectivisme en heilsegoïsme treden krachtig naar voren. De buitenkant wordt belangrijker dan de binnenkant.

Dan is er ook nog de gereformeerde gemeente-predikant en klokkenluider C. Harinck. Hij wijst in vooral zijn meest recente publicaties eveneens op het gevaar van de rationalisering van geloof en bevinding in de gereformeerde kringen. Er vindt schematisering plaats van de bekeringsweg en de wedergeboorte wordt naar het model van Kuyper gerationaliseerd, of dreigt dit te worden. Het gevaar dreigt levensgroot van te vervallen tot een leerstellig systeem, waar het leven uit weggeëbd is. Ook ds. Harinck houdt een hartstochtelijk pleidooi voor herijking van de traditie aan de bronnen. En dan is er ook nog eens de grote zorg om de reformatorische jongeren. Hoe houden we hen bij de kerk, ja wat meer is, zijn wij in staat om in deze tijd de essentiële christelijke grondwaarheden over te dragen? Of worden zij temidden van alle kerkelijk geharrewar en gekibbel, kind van de rekening...? De tijd zal het leren!

J. BELDER, DORDRECHT

[moderator]Om de leesbaarheid te bevorderen heb ik de lettergrootte aangepast. Memento[/moderator]

Gerrie · Bericht door **Gerrie** » 25 okt 2005, 21:13

Voor degenen die geinteresseerd zijn in deel 2 en deel 3:

klik http://www.gereformeerdgezind.nl/forum/ ... =5549#5549

Adorote · Bericht door **Adorote** » 27 okt 2006, 13:11

Dit zouden de Gereformeerden zich toch aan moeten trekken zoniet de gereformeerde gezindte en aan struisvogel spelen komt men niet verder , juist op dit forum zou dat toch een goed debat op moeten leveren .

Miscanthus · Bericht door **Miscanthus** » 27 okt 2006, 13:17

Plak er een sticker "Arminiaans" of "verstandsgeloof" op en je bent van het hele gedoe af..... :roll:

memento · Bericht door **memento** » 27 okt 2006, 13:20

Miscanthus schreef:Plak er een sticker "Arminiaans" of "verstandsgeloof" op en je bent van het hele gedoe af..... :roll:

McGrath is absoluut geen arminiaan. Maar m.i. is hij wel te optimistisch over wat wij, als gevallen mensen, allemaal kunnen berijken. Hij heeft gelijk als hij wijst op de zwakke punten van de gereformeerden (let wel: zijn waarschuwingen gaan naar de engelse/amerikaanse gereformeerden, die niet te vergelijken zijn met de nederlandse gereformeerden), echter ik ben bang dat hij (of iig de beweging waaruit hij komt) doorschiet naar de andere kant.