kinderdoop en onbekeerde ouders

[Vincent]

Echter, op grond van het verbond denk ik dat je toch kinderen van ongelovige ouders moet dopen, omdat zij binnen de gemeente geboren zijn, en hun derhalve de woorden Gods zijn toebetrouwd.

Je zou de vraag kunnen stellen in hoeverre een kind, wat uit ongelovige ouders geboren is, geboren is in de gemeente. Met andere woorden: Als we de gemeente zien als vereniging van ware gelovigen, dan is zo'n kind helemaal niet geboren 'in de gemeente'.

Ik vraag me af: In hoeverre zijn de voorrechten van de doop afhankelijk van de ouders. Is het het geloof van de ouders die de kinderen een bijzondere positie geeft voor Gods aangezicht, of is het de daad van de doop. Met andere woorden: Is de doop een teken van Gods trouw, dat Hij van geslacht tot geslacht zaligmaken wil, of is de doop een teken van Gods algemene roep tot bekering en geloof?

Een doop is altijd teken en zegel van Gods trouw. Of ouders wel of niet gelovig zijn maakt niet uit voor de waarde van de doop. Het is weliswaar het geloof van de ouders dat de kinderen een bijzondere positie geeft, maar in geval deze ouders onverhoopt niet gelovig zijn (anders dan je op grond van hun ten-doop-houden zou vermoeden) kun je hoogstens constateren dat de kerkelijke tucht niet is toegepast. Kinderen behoren daarmee nog wel tot de kerk en daarmee tot de invloedssfeer van het verbond.

Wat tot de kerk behoort hoort tot het verbond. Misschien is de eigenlijke kwestie dat de kerk zich beter moet afvragen wie tot haar mag behoren. De wijze van belijdenis doen hangt daar mee samen.

[memento]

Echter, op grond van het verbond denk ik dat je toch kinderen van ongelovige ouders moet dopen, omdat zij binnen de gemeente geboren zijn, en hun derhalve de woorden Gods zijn toebetrouwd.

Je zou de vraag kunnen stellen in hoeverre een kind, wat uit ongelovige ouders geboren is, geboren is in de gemeente. Met andere woorden: Als we de gemeente zien als vereniging van ware gelovigen, dan is zo'n kind helemaal niet geboren 'in de gemeente'.

Ik vraag me af: In hoeverre zijn de voorrechten van de doop afhankelijk van de ouders. Is het het geloof van de ouders die de kinderen een bijzondere positie geeft voor Gods aangezicht, of is het de daad van de doop. Met andere woorden: Is de doop een teken van Gods trouw, dat Hij van geslacht tot geslacht zaligmaken wil, of is de doop een teken van Gods algemene roep tot bekering en geloof?

Een doop is altijd teken en zegel van Gods trouw. Of ouders wel of niet gelovig zijn maakt niet uit voor de waarde van de doop. Het is weliswaar het geloof van de ouders dat de kinderen een bijzondere positie geeft, maar in geval deze ouders onverhoopt niet gelovig zijn (anders dan je op grond van hun ten-doop-houden zou vermoeden) kun je hoogstens constateren dat de kerkelijke tucht niet is toegepast. Kinderen behoren daarmee nog wel tot de kerk en daarmee tot de invloedssfeer van het verbond.

Wat tot de kerk behoort hoort tot het verbond. Misschien is de eigenlijke kwestie dat de kerk zich beter moet afvragen wie tot haar mag behoren. De wijze van belijdenis doen hangt daar mee samen.

Maar gedoopten, die ongelovig zijn en blijven, zijn verbondsbrekers. Geld Gods trouw voor hen, en hun kinderen, ook als zij zich niet bekeren?

Daarbij lijkt het inlijven van je kinderen in een verbond, wat je zelf dagelijks breekt door je niet te bekeren, het toppunt van hypocritie. Ik zie het meer als een daad van bijgeloof (wat dus door de kerk bestraft moet worden), dan een daad van geloof. En laten we hier niet te licht over denken: Het betreft een sacrament!

PS> Onterecht sprak ik in een eerdere posting over ouders (meervoud dus). Laat het duidelijk wezen dat één gelovige ouder al genoeg is.

[refo]

De hoofdsom van de leer des Heiligen Doops is in deze drie stukken begrepen:
Eerstelijk, dat wij met onze kinderen in zonden ontvangen en geboren en daarom kinderen des toorns zijn, zodat wij in het rijk Gods niet kunnen komen, tenzij wij van nieuws geboren worden.
----
Dit leert ons de ondergang en besprenging met het water, waardoor ons de onreinigheid onzer zielen wordt aangewezen; opdat wij vermaand worden, een mishagen aan onszelf te hebben, ons voor God te verootmoedigen, en onze reinigmaking en zaligheid buiten onszelf te zoeken.

Meestal stoppen we te lezen bij de streepjes. Want de rest geldt alleen voor...... En zo komen we met allerlei bezwaren: kunnen de kinderen wel gedoopt worden etc.
Maar het gaat verder.
De doop leert ons de onreinigheid van onze zielen te zien. Opdat wij vermaand worden een mishagen aan onszelf te hebben. Ons voor God te verootmoedigen. Onze reinigmaking en zaligheid buiten onszelf te zoeken.
Ik kan me niet voorstellen dat doopouders aan die beschrijving niet voldoen.

[memento]

Dit leert ons de ondergang en besprenging met het water, waardoor ons de onreinigheid onzer zielen wordt aangewezen; opdat wij vermaand worden, een mishagen aan onszelf te hebben, ons voor God te verootmoedigen, en onze reinigmaking en zaligheid buiten onszelf te zoeken.

Dit is veels te activistisch voor de meeste rechtzinnige kerkmensen. Een mishagen aan onszelf hebben, voor God verootmoedigen, onze zaligheid buiten onszelf zoeken, dat kunnen wij niet (en wee de dominee die zijn hoorders vermaand dat wel te doen, dat is een gruwelijke arminiaan), dat moet God doen. Neehoor, zonder wedergeboorte kunnen we niets....

Een heerlijke toon heeft die HC toch, niet 'heeft u al geleerd dat...' maar vermanen!

[jacob]

Je hebt gelijk memento. Maar je kan toch ook niet al een voorschot nemen op je bekering?

Als het geloof nu ten ene male ontbreekt (in de beleving)

[refo]

Maar daar beschrijft het fromulier het eenvoudige geloof. De zaligheid buiten onszelf te zoeken. En wat moet er nu? De zaligheid zoeken in iets in onszelf. Een ervaring, een bepaald soort zondekennis.

[memento]

Je hebt gelijk memento. Maar je kan toch ook niet al een voorschot nemen op je bekering?

Als het geloof nu ten ene male ontbreekt (in de beleving)

Als het geloof ontbreekt, kan je twee dingen doen. Afwachten of verwachten (even niet meteen aan KvdZ denken).

Als ik de oudvaders lees, kom ik regelmatig stukjes tegen waarin zij spreken tegen de ongelovigen. Zij sporen hem aan om te denken over hun zonden, om tot Christus te gaan ook al ervaart men de zonde niet. Het advies van de oudvaders is meer dan een simpelweg 'bid er maar veel om (en als God het behaagt wordt je wel zalig)'.

Nee, bij de oudvaders, en ook in het formulier, lezen we die heerlijke pastorale toon. Niet van een theoloog die niet gelooft in de noodzaak tot wedergeboorte, maar van een prakticus die weet hoe God is, die weet dat God door Zijn woord bekeerd. En ze doen nu juist wat God in Zijn woord schrijft, toepassen. Gods woord zegt dat wij zondig zijn. Well, zeggen de formulier schrijvers: Ik vermaan je: overdenk nu eens hoe zondig je bent. De bijbel zegt dat wij walgelijke zondaars zijn. Well, overdenk dat nu eens, krijg nu eens een mishagen aan jezelf! De Schrift zegt dat God groot en heilig is, en dat ootmoed de mens past: Verootmoedig je dan! En door de werken der wet kan geen mens gerechtvaardig worden, maar alleen door het geloof in Christus Jezus: Lieve mensen, zoek je zaligheid toch buiten jezelf, in Hem.

Heerlijk, die oudvaders....

[Vincent]

Echter, op grond van het verbond denk ik dat je toch kinderen van ongelovige ouders moet dopen, omdat zij binnen de gemeente geboren zijn, en hun derhalve de woorden Gods zijn toebetrouwd.

Je zou de vraag kunnen stellen in hoeverre een kind, wat uit ongelovige ouders geboren is, geboren is in de gemeente. Met andere woorden: Als we de gemeente zien als vereniging van ware gelovigen, dan is zo'n kind helemaal niet geboren 'in de gemeente'.

Ik vraag me af: In hoeverre zijn de voorrechten van de doop afhankelijk van de ouders. Is het het geloof van de ouders die de kinderen een bijzondere positie geeft voor Gods aangezicht, of is het de daad van de doop. Met andere woorden: Is de doop een teken van Gods trouw, dat Hij van geslacht tot geslacht zaligmaken wil, of is de doop een teken van Gods algemene roep tot bekering en geloof?

Een doop is altijd teken en zegel van Gods trouw. Of ouders wel of niet gelovig zijn maakt niet uit voor de waarde van de doop. Het is weliswaar het geloof van de ouders dat de kinderen een bijzondere positie geeft, maar in geval deze ouders onverhoopt niet gelovig zijn (anders dan je op grond van hun ten-doop-houden zou vermoeden) kun je hoogstens constateren dat de kerkelijke tucht niet is toegepast. Kinderen behoren daarmee nog wel tot de kerk en daarmee tot de invloedssfeer van het verbond.

Wat tot de kerk behoort hoort tot het verbond. Misschien is de eigenlijke kwestie dat de kerk zich beter moet afvragen wie tot haar mag behoren. De wijze van belijdenis doen hangt daar mee samen.

Maar gedoopten, die ongelovig zijn en blijven, zijn verbondsbrekers. Geld Gods trouw voor hen, en hun kinderen, ook als zij zich niet bekeren?

Daarbij lijkt het inlijven van je kinderen in een verbond, wat je zelf dagelijks breekt door je niet te bekeren, het toppunt van hypocritie. Ik zie het meer als een daad van bijgeloof (wat dus door de kerk bestraft moet worden), dan een daad van geloof. En laten we hier niet te licht over denken: Het betreft een sacrament!

PS> Onterecht sprak ik in een eerdere posting over ouders (meervoud dus). Laat het duidelijk wezen dat één gelovige ouder al genoeg is.

Dan is het probleem de kerktucht. Dat ouders niet gelovig zijn, doet niets af aan de waarde van de dopeling zelf, zoals Calvijn ook de Roomse doop geheel in zijn waarde liet.

[refo]

Kerktucht? Hoe dan?

[Vincent]

Kerktucht? Hoe dan?

Dat mensen die nu worden toegestaan om 'half' bij een gemeente te horen, voor de keuze worden gesteld en indien nodig afgesneden.

[MBE]

Dit leert ons de ondergang en besprenging met het water, waardoor ons de onreinigheid onzer zielen wordt aangewezen; opdat wij vermaand worden, een mishagen aan onszelf te hebben, ons voor God te verootmoedigen, en onze reinigmaking en zaligheid buiten onszelf te zoeken.

Dit is veels te activistisch voor de meeste rechtzinnige kerkmensen. Een mishagen aan onszelf hebben, voor God verootmoedigen, onze zaligheid buiten onszelf zoeken, dat kunnen wij niet (en wee de dominee die zijn hoorders vermaand dat wel te doen, dat is een gruwelijke arminiaan), dat moet God doen. Neehoor, zonder wedergeboorte kunnen we niets....

Een heerlijke toon heeft die HC toch, niet 'heeft u al geleerd dat...' maar vermanen!

Ik krijg het gevoel dat je een karikatuur aan het tekenen bent. En herken er in elk geval mijn gemeente (GG) er niet in.

[memento]

Een heerlijke toon heeft die HC toch, niet 'heeft u al geleerd dat...' maar vermanen!

Ik krijg het gevoel dat je een karikatuur aan het tekenen bent. En herken er in elk geval mijn gemeente (GG) er niet in.

Dat is idd per gemeente/predikant verschillend. Maar het aantal keren dat de gemeente vermaant wordt om wat te doen voor zn zaligheid is niet veel, en komt vaak niet verder dan een 'bid er maar veel om'.

PS> Met vermanen bedoel ik een vermaning die:
1. Direct is, dus niet in passieve vorm (mocht het nog eens gebeuren dat gij uw zonde leerde zien, dat uw ogen geopend mochten worden, etc). Maar: Overdenk uw zonden, vlucht tot Christus ook al gevoelt ge uw zonden niet.
2. Gericht zijn op alle hoorders, of iig de ongelovigen.

[Vincent]

Een heerlijke toon heeft die HC toch, niet 'heeft u al geleerd dat...' maar vermanen!

Ik krijg het gevoel dat je een karikatuur aan het tekenen bent. En herken er in elk geval mijn gemeente (GG) er niet in.

Dat is idd per gemeente/predikant verschillend. Maar het aantal keren dat de gemeente vermaant wordt om wat te doen voor zn zaligheid is niet veel, en komt vaak niet verder dan een 'bid er maar veel om'.

PS> Met vermanen bedoel ik een vermaning die:
1. Direct is, dus niet in passieve vorm (mocht het nog eens gebeuren dat gij uw zonde leerde zien, dat uw ogen geopend mochten worden, etc). Maar: Overdenk uw zonden, vlucht tot Christus ook al gevoelt ge uw zonden niet.
2. Gericht zijn op alle hoorders, of iig de ongelovigen.

dit topic loopt uit op kritiek op rechterflank zoals GG, lijkt het wel
Naar mijn besef krijg ik in 'rechts-cgk' meer mee dan dat ik er mee doe en hoop dat dat ook bij GG zo is (tenminste, die prediking dan)

[rekcor]

dit topic loopt uit op kritiek op rechterflank zoals GG, lijkt het wel

Kritiek is helemaal niet erg, toch?

Het sacrament is het verborgen eschaton. Dat houdt enerzijds in, dat het het eschaton is. Het is het einde. We zijn aan alle bemiddeling en toeëigening voorbij. We staan in de volle realiteit. Anderzijds houdt het in, dat het het verhulde eschaton is. Het sacrament wordt daarom gekenmerkt door de voorlopigheid en de tijdelijkheid. Het is het eschaton in het heden. Op zichzelf is het de meest sobere en schamele levensvorm die denkbaar is: een handjevol water, een hap brood, een slok wijn! Het sacramentele bestaan lijkt op het bestaan van de schooier in het logement. Armoediger en harder dan in het sacrament is het leven nergens. Daarom: hoe sacramenteler (wat mij betreft: hoe sacramentalistischer) men denkt en leeft, des te eschalogischer denkt en leeft men, des te meer staat men in het ontzagwekkende voorbehoud, waaronder het evangelie de existentie zet.

En nu de vraag: wat hebben de ultra-gereformeerden met het sacrament gedaan? Het antwoord op deze vraag bevat een lange reeks zeer ernstige beschuldigingen. Ik aarzel niet, het beschuldigingen van ketterij te noemen.

In de eerste plaats: we hebben de twee sacramenten gescheiden. Nomaliter pleegt men wel z'n kinderen te laten dopen, maar zelf niet aan het avondmaal te gaan. Hoe deze geestelijke schizofrenie terzake van de sacramentaliteit in de christelijke existentie mogelijk en draaglijk is, is niet wel in te zien. Men zal het wel daaruit moeten verklaren, dat men over deze waanzinnige discrepantie niet nadenkt.

In de tweede plaats: de ultra-gereformeerden hebben de kinderdoop, waar ze -- uit conservatisme? -- hardnekkig aan vasthouden, gedevalueerd tot een in wezen waardeloze christelijke usance. Betekenis heeft de doop eigenlijk niet. In ieder geval geen heilsbetekenis. Maximaal is hij teken van het uitwendige verbond -- en we weten wat het woord "uitwendig" in de mond van ultra-gereformeerden betekent, welk een bepaald ketterse klank het daar heeft.

In de derde plaats mijdt men het avondmaal. Dat wordt zelfs beschouwd als teken van ernst en (natuurlijke, dus onwedergeboren?) vroomheid. Men baseert het sacrament puur op de innerlijkheid en dat nog wel op de innerlijkheid van het suprème gevoel. Dat is een even grote en even erge onmogelijkheid als die verwording van de kinderdoop tot inhoudsloze christelijke usance. Het is er alleen precies het tegendeel van. De sacramentaliteit is niet op de innerlijkheid te baseren. Dan loochent men op ketterse wijze het element van het "terug", dat zo kenmerkend is voor het sacrament.

In de vierde plaats: men mijdt het avondmaal, maar doet wel mee aan de verkiezing van ambtsdragers, laat zich zelfs tot ambtsdrager kiezen. Als men niet aan het avondmaal kan, omdat dat te heilig is, kan men dan wel het actieve en passieve kiesrecht uitoefenen? Is dat dan een minder heilige zaak? Is het ambt minder hoog en diep mysterie dan het sacrament? Regeert Christus niet zelf door de ambten zijn kerk? Men zegge niet, dat de ambten sacramenten zijn of sacramenteel van aard. We moeten de sacramentaliteit en de ambtelijkheid als dimensies in de christelijke existentie zorgvuldig van elkaar onderscheiden houden. Maar ze zijn wel vergelijkbaar. Ook en zeker in de heiligheid. Christus is wel op een andere, maar niet op een mindere wijze tegenwoordig in de ambten dan in de sacramenten. Maken de ultra-gereformeerden door zo te scheiden tussen sacramentaliteit en ambtelijkheid zich niet schuldig aan de ketterij van de verburgerlijking van de ambten tot menselijke bestuursfuncties? Ze halen kennelijk het christokratische gezag uit de ambten. Dat is op gereformeerd, althans op Frans-Zwitsers gereformeerd terrein een ernstige ketterij.

In de vijfde plaats: men mijdt niet alleen zelf het avondmaal, men houdt ook van het avondmaal af. Het avondmaal is maar voor een paar enkelingen. Uitdrukkelijk wordt vastgesteld dat er altijd maar weinig uitverkorenen zijn, hoewel Jezus in het evangelie nadrukkelijk niet op deze vraag is ingegaan. Men heeft ook eigenmachtig en hoogst eenzijdig zowel de criteria als de keurmeesters voor de vaststelling van de uitverkorenheid in het aanzijn geroepen. Deze versperren de toegang tot het avondmaal voor talloze aangevochten zielen. Er wordt, op de dorpen, zelfs met sociale boycot gedreigd. Ik spreek uit ervaring. In Hilversum had ik een paar voortreffelijke belijdeniscatechisanten, die als dienstmeisjes werkzaam waren. Ze kwamen uit een ultra-gereformeerd dorp. Daar waren ze ook verloofd. Ze zagen met hoofd en hart in dat ze, belijdenis gedaan hebbende, aan het avondmaal behoorden deel te nemen. Ze wilden ook niets anders. Maar ze zeiden: dominee, we beloven niets, want als we straks getrouwd zijn en we gaan aan het avondmaal, dan worden we door de dorpsgemeenschap uitgestoten. Iets ergers heb ik van ultra-gereformeerde zijde voor mijn besef nog nooit meegemaakt.

Het sacrament is dé vorm van het eeuwige leven. Z'n kinderen laten dopen en zelf aan het avondmaal gaan is daarom het meest normale in de normale christelijke existentie. De ultra-gereformeerden hebben zich op een veelvoudige en radicale wijze aan het sacrament vergrepen. Ze hebben daardoor het eeuwige leven verstoord en de christelijke existentie verwoest.

[Vincent]

Het sacrament is het verborgen eschaton. Dat houdt enerzijds in, dat het het eschaton is. Het is het einde. We zijn aan alle bemiddeling en toeëigening voorbij. We staan in de volle realiteit. Anderzijds houdt het in, dat het het verhulde eschaton is. Het sacrament wordt daarom gekenmerkt door de voorlopigheid en de tijdelijkheid. Het is het eschaton in het heden. Op zichzelf is het de meest sobere en schamele levensvorm die denkbaar is: een handjevol water, een hap brood, een slok wijn! Het sacramentele bestaan lijkt op het bestaan van de schooier in het logement. Armoediger en harder dan in het sacrament is het leven nergens. Daarom: hoe sacramenteler (wat mij betreft: hoe sacramentalistischer) men denkt en leeft, des te eschalogischer denkt en leeft men, des te meer staat men in het ontzagwekkende voorbehoud, waaronder het evangelie de existentie zet.

En nu de vraag: wat hebben de ultra-gereformeerden met het sacrament gedaan? Het antwoord op deze vraag bevat een lange reeks zeer ernstige beschuldigingen. Ik aarzel niet, het beschuldigingen van ketterij te noemen.

In de eerste plaats: we hebben de twee sacramenten gescheiden. Nomaliter pleegt men wel z'n kinderen te laten dopen, maar zelf niet aan het avondmaal te gaan. Hoe deze geestelijke schizofrenie terzake van de sacramentaliteit in de christelijke existentie mogelijk en draaglijk is, is niet wel in te zien. Men zal het wel daaruit moeten verklaren, dat men over deze waanzinnige discrepantie niet nadenkt.

In de tweede plaats: de ultra-gereformeerden hebben de kinderdoop, waar ze -- uit conservatisme? -- hardnekkig aan vasthouden, gedevalueerd tot een in wezen waardeloze christelijke usance. Betekenis heeft de doop eigenlijk niet. In ieder geval geen heilsbetekenis. Maximaal is hij teken van het uitwendige verbond -- en we weten wat het woord "uitwendig" in de mond van ultra-gereformeerden betekent, welk een bepaald ketterse klank het daar heeft.

In de derde plaats mijdt men het avondmaal. Dat wordt zelfs beschouwd als teken van ernst en (natuurlijke, dus onwedergeboren?) vroomheid. Men baseert het sacrament puur op de innerlijkheid en dat nog wel op de innerlijkheid van het suprème gevoel. Dat is een even grote en even erge onmogelijkheid als die verwording van de kinderdoop tot inhoudsloze christelijke usance. Het is er alleen precies het tegendeel van. De sacramentaliteit is niet op de innerlijkheid te baseren. Dan loochent men op ketterse wijze het element van het "terug", dat zo kenmerkend is voor het sacrament.

In de vierde plaats: men mijdt het avondmaal, maar doet wel mee aan de verkiezing van ambtsdragers, laat zich zelfs tot ambtsdrager kiezen. Als men niet aan het avondmaal kan, omdat dat te heilig is, kan men dan wel het actieve en passieve kiesrecht uitoefenen? Is dat dan een minder heilige zaak? Is het ambt minder hoog en diep mysterie dan het sacrament? Regeert Christus niet zelf door de ambten zijn kerk? Men zegge niet, dat de ambten sacramenten zijn of sacramenteel van aard. We moeten de sacramentaliteit en de ambtelijkheid als dimensies in de christelijke existentie zorgvuldig van elkaar onderscheiden houden. Maar ze zijn wel vergelijkbaar. Ook en zeker in de heiligheid. Christus is wel op een andere, maar niet op een mindere wijze tegenwoordig in de ambten dan in de sacramenten. Maken de ultra-gereformeerden door zo te scheiden tussen sacramentaliteit en ambtelijkheid zich niet schuldig aan de ketterij van de verburgerlijking van de ambten tot menselijke bestuursfuncties? Ze halen kennelijk het christokratische gezag uit de ambten. Dat is op gereformeerd, althans op Frans-Zwitsers gereformeerd terrein een ernstige ketterij.

In de vijfde plaats: men mijdt niet alleen zelf het avondmaal, men houdt ook van het avondmaal af. Het avondmaal is maar voor een paar enkelingen. Uitdrukkelijk wordt vastgesteld dat er altijd maar weinig uitverkorenen zijn, hoewel Jezus in het evangelie nadrukkelijk niet op deze vraag is ingegaan. Men heeft ook eigenmachtig en hoogst eenzijdig zowel de criteria als de keurmeesters voor de vaststelling van de uitverkorenheid in het aanzijn geroepen. Deze versperren de toegang tot het avondmaal voor talloze aangevochten zielen. Er wordt, op de dorpen, zelfs met sociale boycot gedreigd. Ik spreek uit ervaring. In Hilversum had ik een paar voortreffelijke belijdeniscatechisanten, die als dienstmeisjes werkzaam waren. Ze kwamen uit een ultra-gereformeerd dorp. Daar waren ze ook verloofd. Ze zagen met hoofd en hart in dat ze, belijdenis gedaan hebbende, aan het avondmaal behoorden deel te nemen. Ze wilden ook niets anders. Maar ze zeiden: dominee, we beloven niets, want als we straks getrouwd zijn en we gaan aan het avondmaal, dan worden we door de dorpsgemeenschap uitgestoten. Iets ergers heb ik van ultra-gereformeerde zijde voor mijn besef nog nooit meegemaakt.

Het sacrament is dé vorm van het eeuwige leven. Z'n kinderen laten dopen en zelf aan het avondmaal gaan is daarom het meest normale in de normale christelijke existentie. De ultra-gereformeerden hebben zich op een veelvoudige en radicale wijze aan het sacrament vergrepen. Ze hebben daardoor het eeuwige leven verstoord en de christelijke existentie verwoest.

Dit artikel van Van Ruler vind ik niet sterk. Er moet wel naar mijn gevoelen een prediking zijn die sterk onderscheidend is: niet alles wat israël heet, is Israël. Als er dergelijke prediking is, zal er ook wel een zekere terughoudendheid zijn mbt het avondmaal. Als niemand aangaat is het geen goed teken, maar er is ook een andere kant.