Over ritme en inhoud van liederen

[Rochus]

Kan iemand maar één reden geven waarom we de onberijmde psalmen zoals opgenomen in de SB moeten/kunnen afkeuren?

SB=schriftberijming?

[jvdg]

Kan iemand maar één reden geven waarom we de onberijmde psalmen zoals opgenomen in de SB moeten/kunnen afkeuren?

SB=schriftberijming?

Neeuh, ik doel op de onberiijmde psalmen zoals weergegeven in het Boek der Psalmen, dus onberijmd.
In en door die onberijmde psalmen kunnen we elkaar vinden, toch?

Is dat niet de harteklop van diegenen die de Heere van harte vrezen?

[Rochus]

Kan iemand maar één reden geven waarom we de onberijmde psalmen zoals opgenomen in de SB moeten/kunnen afkeuren?

SB=schriftberijming?

Neeuh, (...)

Ik vond jvdg en schrifberijming al zo'n vreemde combinatie.

[Hendrikus]

Ik heb hier een boekje, "De wedergeboorte van de muziek” van La Mar Boschman (1980). Het gaat over muziek in Bijbels perspectief. Een van de hoofdstukken gaat specifiek over muziek en profetie, twee zaken die in de Bijbelse tijd echt bij elkaar hoorden. Er wordt een opsomming gegeven van psalmen die een profetisch karakter hebben, en wanneer die profetie in vervulling is gegaan.
Verder worden daar teksten aangehaald waarin profetie en muziek in één adem worden genoemd, zoals 1 Kron. 25: 1, 3, 7. En 1 Sam. 10: 5, 6, en natuurlijk 2 Kon. 3: 15, 16.

Een ander hoofdstuk heeft als titel “Welke muziek is van God?” Het boekje komt uit de evangelische hoek, antwoorden worden gezocht aan de hand van o.a. Fil. 4: 8, 1 Joh. 2: 15, 16, Kol. 3: 16b. Gezien de achtergrond van de samensteller/vertaler is het zeker niet zo dat drumstellen of gitaren bij voorbaat verdacht zijn, maar spitst hij het toe op de intentie waarmee de muziek gemaakt wordt. Is het tot streling van menselijke zinnen, prikkelend, sensueel, of is het waarachtig, eerlijk, rechtvaardig, rein, liefelijk, welluidend?

Zou wel een aardig boekje voor je zijn om eens te lezen. Op http://www.boekwinkeltjes.nl/ staat er eentje te koop voor € 4,-

Ik ben nog steeds een 1773 mannetje, hoe fout die vertaling ook moge zijn.
Ik grijp graag terug naar de onberijmde psalmen zoals in de SV is weergegeven.

Ik wens waarlijk niet af te wijken van de onberijmde psalmen zoals weergegeven in de SV.

Kan iemand maar één reden geven waarom we de onberijmde psalmen zoals opgenomen in de SB moeten/kunnen afkeuren?
En waarom we die (berijmde) psalmen moeten afkeuren?

Op een of andere manier zul je reden hebben gehad om dit te schrijven in reactie op mijn stukkie, anders liet je die quote niet staan.
Ik snap alleen totaal niet waar het verband zit. Maar dat kan aan mij liggen...

Overigens wordt de berijming van 1773 wel de Statenberijming genoemd (ze kwam immers tot stand opl last van de hoogmogende heren Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden), en dat wordt door sommige hymnologen wel afgekort als SB. Zo gek was dat dus nog niet

[Rochus]

Ik grijp graag terug naar de onberijmde psalmen zoals in de SV is weergegeven.

Ik wens waarlijk niet af te wijken van de onberijmde psalmen zoals weergegeven in de SV.

Kan iemand maar één reden geven waarom we de onberijmde psalmen zoals opgenomen in de SB moeten/kunnen afkeuren?

Overigens wordt de berijming van 1773 wel de Statenberijming genoemd (ze kwam immers tot stand opl last van de hoogmogende heren Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden), en dat wordt door sommige hymnologen wel afgekort als SB. Zo gek was dat dus nog niet

Wanneer jouw (Hendrikus) opmerking alleen zou staan is het wel eenvoudig. jvdg had het over onberijmd, vandaar

Overigens maken alle afkortingen het wel ingewikkeld: OB, NB, LB, SB, GB, etc.
Kortjakje had aan een boek genoeg

[Hendrikus]

Ik grijp graag terug naar de onberijmde psalmen zoals in de SV is weergegeven.

Ik wens waarlijk niet af te wijken van de onberijmde psalmen zoals weergegeven in de SV.

Kan iemand maar één reden geven waarom we de onberijmde psalmen zoals opgenomen in de SB moeten/kunnen afkeuren?

Overigens wordt de berijming van 1773 wel de Statenberijming genoemd (ze kwam immers tot stand opl last van de hoogmogende heren Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden), en dat wordt door sommige hymnologen wel afgekort als SB. Zo gek was dat dus nog niet

Wanneer jouw (Hendrikus) opmerking alleen zou staan is het wel eenvoudig. jvdg had het over onberijmd, vandaar

Overigens maken alle afkortingen het wel ingewikkeld: OB, NB, LB, SB, GB, etc.
Kortjakje had aan een boek genoeg

Maar da's vast wel een zwaar boek geweest, vól zilverwerk...

[Hendrikus]

http://www.trouw.nl/religie-filosofie/nieuws/religie/article2760272.ece/Ontroering_golft__door_de_kerk__.html?all=true

Ontroering golft door de kerk

Niet-ritmisch gezongen psalmen met een melodie boven een melodie. Overrompelend en ontroerend, noemen liefhebbers de bovenstem - vooral gezongen in orthodox-christelijke gemeenschappen. Op zangavonden komt het publiek van heinde en verre, de cd’s vinden hun weg tot in het buitenland, de koren zijn volgeboekt. Een oud gebruik opnieuw omarmd.

Hier kunt u twee gezangen met bovenstem van de cd 'De schepping' beluisteren: Psalm 19 en Psalm 121 .

Het is vrijdagavond. In verenigingsgebouw Rafidim van de Hersteld hervormde gemeente van Ouderkerk aan den IJssel sjouwt Theo Borsje (50) de tafels aan de kant. Samen met andere koorleden zet hij zo’n tachtig stoelen neer voor de repetitie die om acht uur begint.

Nee, zegt Borsje eerder die dag vanachter het orgel met kerkakoestiek in zijn woonkamer, hij had nooit kunnen bevroeden dat het bovenstemkoor uit Ouderkerk zó’n succes zou worden.

Hardinxveld-Giessendam, een dorp in de Alblasserwaard, had al eerder een bovenstemkoor. Als fanatiek amateurmusicus zong Borsje daar wel eens mee. Aan de koffie met Arie van der Vlist (28), de organist van het mannenkoor waarin Borsje ook zingt, ontstond acht jaar geleden het idee om in Ouderkerk ook een bovenstemkoor te beginnen.

De toenmalige dominee vond het een mooi plan, er kwam een oproep in het kerkblad en vol verwachting bestelde Borsje veertig kopjes koffie voor de eerste repetitieavond.

Er kwamen slechts zeven mensen opdagen. Inclusief de twee initiatiefnemers. Het leek al afgelopen voordat het begon. Maar de tweede repetitie kwamen er vijftien mensen, de derde een man of vijfentwintig.

Borsje vond het niet genoeg. Hij wilde ermee ophouden. „Maar de groep had er plezier in, die wilde verder.” Iedere maand meldden zich vier, vijf nieuwe leden. En inmiddels telt het koor rond de honderd mannen en vrouwen.

Niet iedereen houdt van gezang met bovenstem, zegt organist Van der Vlist. Hijzelf vindt het ’wel apart’, en het is een leuke afwisseling met zijn andere koren. Als begeleider van een bovenstemkoor ben je echter beperkt, zegt hij. Je moet je houden aan harmonieën die bij de bovenstem passen en kunt je als organist niet al te veel tierelantijnen veroorloven.

„Sommige mensen vinden bovenstem zingen oubollig’’, zegt Van der Vlist. „Om de bovenstem te kunnen waarderen moet je van romantische muziek houden. Is dat het geval, dan kan een bovenstem je overrompelen en diep ontroeren. Zeker als je het voor de eerste keer hoort.”

Het zijn voornamelijk zeer behoudende christenen die de bovenstem omarmen, zegt Borsje. „Zij komen uit kerken waar op hele noten wordt gezongen. Het zijn mensen die door hun geloofsovertuiging vaak minder houden van opwekkingsliederen of, zoals in mijn geval, van gemengde koren.”

Een bovenstemkoor schuift gewoon aan in de kerkbanken, meestal vlak achter de gemeente, liefst dicht bij het orgel. Bovenstemzingen stimuleert de gemeentezang enorm, zegt organist Van der Vlist. „Als de gemeente zingt, vallen wij in. Dan gaat er echt een golf van ontroering door de kerk, de bovenstem verheft de luisteraars en het gezang van de gemeente.”

Op de repetitie blijken de koorleden voornamelijk veertigers en vijftigers. Doorgaans drukbezette mensen, zegt Borsje.

„Veel ondernemers die graag zingen maar een wekelijkse koorrepetitie te veel vinden. Wij oefenen eens per maand. Veel koorleden zijn echtparen – man en vrouw komen samen. Op de vrijdagavond is dat heel gezellig.”

Tussen de zangers van middelbare leeftijd zitten ook twee jongens van nog geen twintig. Gel in het korte haar, stoere spijkerbroeken. Het is hun eerste repetitie. Toen ze het koor hoorden zingen, werden ze gegrepen door de schoonheid, zeggen ze. Daarom willen ze meedoen.

Wim Vermeulen (45) is sinds ruim drie jaar lid en zit in het koorbestuur. „De psalmen die we zingen doen iets met me, ze raken me diep. De klank van een bovenstemkoor is mooi en warm, de teksten zijn inspirerend. Ik zing ook in een mannenkoor, maar daar ben ik het niet altijd eens met de repertoirekeuze. Ik vind niet dat je alleen psalmen hoeft te zingen, maar sommige stukken gaan me te ver.”

In zijn eigen kerk probeert Vermeulen wel eens in zijn eentje een bovenstem te zingen. Maar eigenlijk is dat geen doen, zegt hij. „Je moet massa hebben, een koor, om het uit te laten komen.”

Terug naar de repetitie. Na de bijbellezing en een gebed voor een koorlid dat een zware operatie moet ondergaan, neemt organist Van der Vlist het woord. Vanmiddag grapte hij nog dat hij ’die oude mensen’ met zijn jeugdig elan een beetje jong houdt, maar achter zijn orgel heeft hij ondanks zijn leeftijd absoluut overwicht. Hij zingt lastige passages voor, het koor zingt hem na. En nóg een keer, als Van der Vlist het niet goed genoeg vindt.

De Grote Kerk van Heusden – het zuidelijkste calvinistische bolwerk van Nederland – zat helemaal vol toen de bovenstemmers uit Ouderkerk er hun laatste cd kwamen opnemen. „Van heinde en verre waren mensen gekomen. Geweldig vonden ze het.”

De cd werd goed verkocht. Inmiddels heeft het koor er al vier op zijn naam staan. Ze vinden hun weg naar verre familieleden in Canada en naar Duitsland. Daar blijkt een dominee te wonen met grote belangstelling voor de bovenstem. Via internet meldde hij zich op de website van het koor en bestelde een cd. „Dat zijn toch mooie dingen”, zegt Borsje.

Volgens de voorzitter zijn er drie voorwaarden om de bovenstem optimaal tot zijn recht te laten komen. „Een goed orgel, een gemeente die wil zingen en een organist die een antenne heeft voor een goede begeleiding.” Tot die laatsten rekent hij zeker ook Arie van der Vlist. „Als Arie een loflied inzet, dan hóór je ook een loflied.”

In verenigingsgebouw Rafidim is het koffiepauze. Een van de koorleden vraagt hoe het overkomt, de zang met bovenstem. „Toen ik het voor de eerste keer hoorde, stroomden de tranen over mijn wangen. Nu ik zelf in het koor zing, word ik nog altijd emotioneel.”

Hier kunt u twee gezangen met bovenstem van de cd 'De schepping' beluisteren: Psalm 19 en Psalm 121 .

(Afkomstig van de cd 'De Schepping', niet ritmische samenzang met bovenstem vanuit de Grote Kerk te Heusden, van de Vereniging Bovenstem Ouderkerk aan den IJssel, met Arie van der Vlist op het orgel)


Spontane volkscultuur

In de calvinistische liturgie was het niet gebruikelijk dat er orgel- of meerstemmige muziek klonk. Calvijn had niets op met vormen van muziek die de verstaanbaarheid niet ten goede kwamen.

Toch voorzagen componisten psalmen van meerstemmige zettingen. Een van de bekendsten is Claude Goudimel (1565). Zijn muziek werd vervolgens voorzien van Nederlandse berijmingen.

In de eredienst bleef het lange tijd taboe, maar thuis zongen mensen de meerstemmige liederen wel. „De bovenstem of tweede stem kan spontane volkscultuur zijn”, zegt de Groningse liturgiewetenschapper Jan Luth. Hij is gespecialiseerd in hymnologie en kerkmuziek en promoveerde op gemeentezang in Nederland. Volgens hem lijkt de huidige bovenstem erg op de Goudimel-zettingen, en vaak wordt zelfs letterlijk de altstem uit die zettingen gezongen.

Niet alle bovenstempartijen komen daarvandaan. Sommige organisten schrijven ze zelf. Het bovenstemkoor uit Ouderkerk aan den IJssel zingt vooral muziek van de eigen organist Arie van der Vlist en van Henriëtte de Bat-van Maelsaeke, de dirigente van een bovenstemkoor uit Kruiningen. Op die manier hopen de koren uit de Alblasserwaard een eenheid in zang te creëren.

Door de toonsoort zijn niet alle 150 psalmen geschikt om met bovenstem te zingen; bij ongeveer een derde kan het wel. Psalmen worden niet-ritmisch gezongen: iedere noot duurt even lang. Meestal is een bovenstem een terts of een kwart hoger dan de gewone melodie. Naast de psalmberijming uit 1773, worden ook de nog oudere psalmen van Datheen gezongen.

Genemuiden, Urk en andere vissersplaatsen worden vaak gezien als de bakermat van de bovenstem. Luth wijst dat idee van de hand. „Daarvoor heb ik geen bewijs gevonden. Zo komt de bovenstem ook al heel lang voor op de noord-Veluwe. Je kunt wel stellen dat deze manier van zingen karakteristiek is voor de protestantse orthodoxie. De bovenstem is te lokaliseren in behoudend christelijk Nederland.”

De bloeitijd van de Hazeu-zangers, die naast liederen van Hazeu ook meerstemmige Goudimel-zettingen zongen, ligt tussen 1900 en 1960. Hoewel deze manier van zingen nooit helemaal is weggeweest, nam de populariteit af. De laatste jaren groeit het aantal bovenstemkoren juist weer, aldus Luth.

voor de liefhebbers....

[albion]

De Grote Kerk van Heusden – het zuidelijkste calvinistische bolwerk van Nederland – .”

Is dat zo?

[Hendrikus]

De Grote Kerk van Heusden – het zuidelijkste calvinistische bolwerk van Nederland – .”

Is dat zo?

Trouw heeft nog nooit van Zeeland gehoord, kennelijk.

[albion]

De Grote Kerk van Heusden – het zuidelijkste calvinistische bolwerk van Nederland – .”

Is dat zo?

Trouw heeft nog nooit van Zeeland gehoord, kennelijk.

Hebben ze zeker geen abonnees....

(overigens wel aardig van je om als tegenstander ons toch op de hoogte te houden met dat artikel)

[Hendrikus]

De Grote Kerk van Heusden – het zuidelijkste calvinistische bolwerk van Nederland – .”

Is dat zo?

Trouw heeft nog nooit van Zeeland gehoord, kennelijk.

Hebben ze zeker geen abonnees....

(overigens wel aardig van je om als tegenstander ons toch op de hoogte te houden met dat artikel)

Sociologisch vind ik het ook een boeiend fenomeen, dat is buiten kijf
Maar muzikaal....

[albion]

Sociologisch vind ik het ook een boeiend fenomeen, dat is buiten kijf
Maar muzikaal....

Ik dacht toch echt dat er pas een Zeeuwse organist was die een prijs binnensleepte. Ik weet niet meer hoe die prijs wordt genoemd. (Hij komt uit Tholen en is nog vrij jong).
En de zangkoren zingen ook niet onverdienstelijk.

En dan zijn er ook nog groepen die geen slechte nummers hebben in de 'alternatieve' muziekgenre. (ik hou er niet zo van).

[Hendrikus]

Sociologisch vind ik het ook een boeiend fenomeen, dat is buiten kijf
Maar muzikaal....

Ik dacht toch echt dat er pas een Zeeuwse organist was die een prijs binnensleepte. Ik weet niet meer hoe die prijs wordt genoemd. (Hij komt uit Tholen en is nog vrij jong).
En de zangkoren zingen ook niet onverdienstelijk.

En dan zijn er ook nog groepen die geen slechte nummers hebben in de 'alternatieve' muziekgenre. (ik hou er niet zo van).

We hadden 't toch over bovenstem, of vergis ik me nou?

Over ritmisch of niet-ritmisch las ik nog dit:
http://www.refoweb.nl/index.php?rubriek ... tikel=1218

[albion]

Over ritmisch of niet-ritmisch las ik nog dit:
http://www.refoweb.nl/index.php?rubriek ... tikel=1218

Als predikant ga ik voor in gemeenten waar men zowel ritmisch als ook niet-ritmisch zingt. Er zijn gemeenten waar men ritmisch zingt, maar met slechte begeleiding en het dus helemaal niet goed klinkt en ook niet fijn zingt. Er zijn echter ook gemeenten waar men niet-ritmisch zingt, maar met een hele goede begeleiding en een goed tempo wat een lust is om te horen en te zingen. Het is jammer dat een gemeente niet altijd goed luistert naar het orgel en het zowel in de ene gemeente waar men ritmisch zingt fout kan gaan, maar ook in een gemeente waar men niet-ritmisch zingt. Maar goed, historisch is het dus oorspronkelijk ritmisch bedoeld en in de loop van de tijd om allerlei redenen niet-ritmisch geworden. Laat boven alles er altijd de intentie mogen zijn om, hoe verschillend de zangwijze ook is, met het hart te zingen.

Hier ben ik het helemaal mee eens.

[freek]

Over ritmisch of niet-ritmisch las ik nog dit:
http://www.refoweb.nl/index.php?rubriek ... tikel=1218

Als predikant ga ik voor in gemeenten waar men zowel ritmisch als ook niet-ritmisch zingt. Er zijn gemeenten waar men ritmisch zingt, maar met slechte begeleiding en het dus helemaal niet goed klinkt en ook niet fijn zingt. Er zijn echter ook gemeenten waar men niet-ritmisch zingt, maar met een hele goede begeleiding en een goed tempo wat een lust is om te horen en te zingen. Het is jammer dat een gemeente niet altijd goed luistert naar het orgel en het zowel in de ene gemeente waar men ritmisch zingt fout kan gaan, maar ook in een gemeente waar men niet-ritmisch zingt. Maar goed, historisch is het dus oorspronkelijk ritmisch bedoeld en in de loop van de tijd om allerlei redenen niet-ritmisch geworden. Laat boven alles er altijd de intentie mogen zijn om, hoe verschillend de zangwijze ook is, met het hart te zingen.

Hier ben ik het helemaal mee eens.

Ik ook; ik ben groot voorstander van ritmisch zingen, maar ook op hele noten kun je vol overgave zingen.
Enne, Hendrikus, ik vind 'hele noten' mét bovenstem een meerwaarde hebben. Ik herken me iig wel in de typeringen uithet artikel.