Catechismusprediking

Gebruikersavatar
Herman
Moderator
Berichten: 11945
Lid geworden op: 29 dec 2001, 12:21
Locatie: Geldermalsen

Re: Catechismusprediking

Bericht door Herman »

Ik snap de boodschap niet. Kan je het hele stuk niet plaatsen?.
Mara
Berichten: 23141
Lid geworden op: 15 jun 2010, 15:54

Re: Catechismusprediking

Bericht door Mara »

Herman schreef:Ik snap de boodschap niet. Kan je het hele stuk niet plaatsen?.
Tuurlijk kan ik dat.

Het eerste stukje laat ik even weg dan.
Laatst gewijzigd door Mara op 12 mar 2018, 10:11, 1 keer totaal gewijzigd.
Als er schaduw is, dan moet er ook licht zijn ~ Spurgeon
Mara
Berichten: 23141
Lid geworden op: 15 jun 2010, 15:54

Re: Catechismusprediking

Bericht door Mara »

De verklaring die de kroon spant is die van Johannes van der Kemp (1661-1718).
Alleen al in de 18e eeuw, toen die 1717 voor het eerst verscheen, haalde die 19 drukken.
Van de Catechismusuitleg van Petrus van der Hagen (1641-1671) verschenen tot en met de 18e eeuw 12 edities.
Die van Bernardus Smijtegelt (1665-1739) bezet met maar 5 drukken in de 18e eeuw de derde plaats op de ranglijst van meest herdrukte uitleggingen van de Catechismus. Maar zijn verklaring is sindsdien meer uitgegeven dan die van de twee andere genoemden. De eenvoudige en gemoedelijke wijze waarop Smijtegelt als Zeeuw de stof van de Catechismus uitlegt en aan het hart van zijn lezers legt, is de reden dat zijn Catechismuspreken sinds de Afscheiding in leesdiensten de voorkeur krijgen boven die van anderen en dat particuliere personen zijn uitleg met voorliefde ter hand nemen.

Dat mag allemaal zo zijn, maar het ontslaat niemand van de plicht om te onderzoeken of ook zo’n diepgewortelde en zeer geliefde kerkelijke gewoonte, die zich heden ten dage overigens uitsluitend in de Gereformeerde Gezindte voordoet, wel principieel verantwoord is. Ik heb altijd gemeend dat dat niet zo is.

Als u als lezer bij uzelf vraagt wat voor mij de reden is om dat inzicht te hebben, kan ik heel simpel naar de kern van de Reformatie verwijzen. Wij weten immers allen dat die bestaat uit drie woorden, die zaken vertegenwoordigen: sola Scriptura, sola gratia en sola fide. Welbeschouwd bestaat de kern van de Reformatie in slechts één van die drie: sola Scriptura. Immers, de andere twee vloeien uit die eerste voort. Omdat het Woord – en vooral de apostel Paulus in het Woord – duidelijk te kennen geeft dat zalig worden een zaak van honderd procent genade is, waarbij de mens er in geen enkel opzicht ook maar enigszins aan te pas komt, daarom sola gratia. Voor het sola fides geldt hetzelfde. Gods Woord leert ons ontegenzeggelijk dat het middel waardoor een mens zalig wordt het geloof is en dat dit geloof in tegenstelling tot menselijk werken en verdiensten staat. Het geloof is een genadegave Gods en geen prestatie van de mens.
Wij hebben dus geen zes woorden nodig om de Reformatie samen te vatten, maar slechts twee: sola Scriptura.

Dit is ook de reden waarom in een gereformeerde kerkdienst de hele liturgie gegroepeerd is rondom de Schriftlezing. Deze is de draagbalk en bron van alles wat in de eredienst plaatsvindt. Vandaar dat de lezing van de heilige Schrift het belangrijkste onderdeel van de
kerkdienst is. Dan alleen is God aan het Woord. Tijdens de prediking, de gebeden en het zingen zijn mensen aan het woord. Willen deze bezigheden gezag hebben, dan kunnen zij dat uitsluitend ontlenen aan het Bijbelse gehalte. Zodra iets in de prediking of tijdens het bidden of zingen tegen Gods Woord ingaat, is een echte protestant geroepen en gelast om te protesteren. De preek mag slechts uitleg en toepassing van Gods Woord zijn.

In een gebed mag een voorganger niet tegen het Woord ingaan. Om er zoveel mogelijk zeker van te zijn, dat wij de Heere met onze liederen behagen, zingen wij geen gezangen waarvan de inhoud door mensen is bedacht, maar uitsluitend berijmde Schriftgedeelten. In dit licht bezien is het zeer de vraag of alle gezangen die achter de berijmde psalmen in ons Bijbeltje staan en die voor de eredienst bedoeld zijn, wel gezongen mogen worden. Maar hier hoop ik in de toekomst nog wel aandacht aan te schenken.

Wanneer nu de Schrift allesbeheersend dient te zijn in een gereformeerde eredienst, moet er dan ook niet uitsluitend uit de heilige Schrift worden gepreekt? Wij zingen in de kerk toch geen gezangen? En er zijn diverse, zo niet heel wat gezangen die een voluit Bijbelse inhoud hebben en die door godzalige mensen gedicht zijn. Als wij die nochtans niet zingen met als onder andere het argument dat zij de Schrift niet mogen verdringen, is datzelfde argument dan ook niet geldig met het oog op de Catechismusprediking?

Zelf geloof ik vast dat de opstellers van de Catechismus een enorm inzicht in en een geweldige beleving van de Bijbelse leer hebben gekend. Maar staan ze daarmee toch niet op één lijn met de vrome dichters van gezangen van een voluit Bijbels gehalte? Als wij geen verantwoorde gezangen durven te zingen, hoe komt het dan dat wij wel de Catechismus als bron en richtlijn voor de prediking van de tweede zondagse dienst durven te hanteren? Hier zit principieel gezien een stevige inconsequentie, die welhaast door niemand onder ogen is of wordt gezien.

Zie hier mijn innerlijke weerstand tegen de prediking van de Catechismus. Volgens mij is bij de Catechismusprediking het beginsel van de Reformatie in het geding. Er is één praktische uitwas waarin dat helder openbaar komt. Ik zou degenen die de tekst van de Catechismus beter kennen dan de tekst van de Bijbel, niet graag de kost willen geven. Nu heb ik met de Catechismus als catechetisch leerboek alles op, maar niet als bron van de prediking en daarmee als verdringing van het Gods Woord.

Tot ruim 10 jaar geleden dacht ik dat ik de enige was die principiële bezwaren koesterde tegen de prediking van de Catechismus. Maar toen ik werd gevraagd om een bijdrage te leveren aan een soort handboek over de Heidelbergse Catechismus en mij de prediking van de Catechismus werd toebedeeld, kwam ik erachter dat ook één van de belangrijkste – maar helaas nu veelal vergeten – oudvaders uit de 17e eeuw soortgelijke kritiek daarop heeft uitgeoefend. Dat was Jacobus Koelman (1631-1695), die in 1678 als zijn hoofdwerk het reformatieprogramschrift De pointen van nodige reformatie liet verschijnen en die zich daarin laat kennen als een bewogen en zeer scherpzinnig criticus van alles wat in zijn tijd de toets van de heilige Schrift niet kon doorstaan. Wie de zogenaamde oude druk kan lezen en dit boek kan kopen, moet dit zeker niet nalaten, want in dit geschrift stelt Koelman vele onbijbelse zaken aan de kaak zoals die in de 17e eeuw speelden, maar die in de Gereformeerde Gezindte heden ten dage helaas nog bepaald niet verleden tijd zijn.

Koelman formuleert in het genoemde geschrift drie bezwaren. Het meest principiële is dat in de leerdienst de heilige Schrift in het gedrang komt, of daaruit zelfs helemaal wordt verdrongen. In de meeste gevallen behandelen volgens hem predikanten de stof uit de Catechismus aan de hand van een Bijbeltekst, maar dan helaas op zo’n wijze, dat de Bijbeltekst nauwelijks aan bod komt. In sommige gemeenten, zoals in Middelburg, presteert men het zelfs de Catechismus te bepreken zonder Bijbeltekst en zonder lezing van een hoofdstuk uit de heilige Schrift. Volgens Koelman kan men dan net zo goed uit een apocrief boek preken!

Koelmans tweede bezwaar betreft het feit dat de synoden en de classes van de Gereformeerde Kerk in zijn tijd predikanten dwingen om in de middag- of avonddienst de Catechismus te behandelen. Predikanten moeten naar zijn vaste overtuiging meer vrijheid hebben om andere stof in hun prediking aan de orde te kunnen stellen. Het verband met de bekende kritiek van Koelman op het verplichte gebruik van formulieren in erediensten wordt duidelijk zichtbaar als hij de Catechismuspreken betiteld als ‘versleten formulierpreken’.
Het derde bezwaar van Koelman is praktisch van aard en betreft de personen van de predikanten. Deze vinden het wel gemakkelijk dat zij ieder jaar dezelfde Catechismuspreek moeten houden. Hierdoor ontwikkelen zij een preekluiheid. In een ander geschrift, De weeg-schaal des heyligdoms, omtrent de feestdagen der Gereformeerde Kerk in Nederlandt (1680) legt Koelman een verbinding tussen de gereformeerde Catechismusprediking en de rooms-katholieke preekluiheid! In datzelfde boek wraakt hij het dat in veel gemeenten de dankzegging na een bediening van het heilig Avondmaal moet wijken voor een Catechismusprediking. Dit was bijvoorbeeld tot het laatste kwart van de 17e eeuw het geval in de Zeeuwse hoofdstad Middelburg.

Zonder afstand van mijn principiële standpunt te nemen, heb ik oog gekregen voor een facet dat ervoor zorgt dat ik tegenwoordig toch niet al te veel moeite met de Catechismusprediking heb. Dat is te danken aan het 450-jarig jubileum van de Heidelbergse Catechismus. Ik kreeg toen opnieuw een uitnodiging om in een handboek over de Catechismus een bijdrage te schrijven over de Catechismusprediking. In dat artikel heb ik de Catechismusprediking onderzocht in internationaal perspectief. En wat bleek? Het onderzoek leverde een drietal interessante conclusies op.

In de eerste plaats is de Catechismusprediking in de loop der tijd in het oorsprongsland Duitsland zo goed als verdwenen.
In de tweede plaats heeft die prediking nergens ter wereld zoveel en zolang ingang gevonden als in ons land en dan voornamelijk onder bevindelijk gereformeerden. Momenteel wordt zij uitsluitend onder hen gevonden.
In de derde plaats wordt in het buitenland de Catechismusprediking nog op kleine schaal in ere gehouden door veelal Nederlandse emigrantenkerken die hun wortels in de Afscheiding hebben liggen.

In een breder perspectief betekent het voorgaande het volgende. Je kunt enerzijds zeggen: overal waar de gereformeerde leer wereldwijd het best bewaard is, wordt er nog uit de Heidelbergse Catechismus gepreekt. Anderzijds kan er ook een tegengestelde gevolgtrekking worden gemaakt: het is aan de Catechismusprediking te danken dat bepaalde kerken en gemeenten – met name in ons land – nog ademen in de gereformeerde leer. Blijkbaar blijft het gereformeerde karakter van een kerk of gemeente het beste in stand, als er een voortdurende uitlegging en toepassing van de Heidelbergse Catechismus van de kansel klinken. Zij kunne beschouwd worden als een praktische voorwaarde voor de overdracht en de continuering van de leer die naar de godzaligheid is. Als de Catechismusprediking ophoudt is het gereformeerde karakter van een kerk of gemeente nabij de verdwijning.

Toegepast op de huidige situatie houdt dit in dat in de middellijke weg er geen beter middel tegen ontsporingen op het gebied van de leer en net zo goed op het terrein van de levensuitingen is dan een continue Catechismusprediking. Maar dan wel één waarin de tijdbepaalde inhoud van het 16e eeuwse leerboekje zo geactualiseerd en toegepast wordt, dat de boodschap ervan ook in de 21e eeuw levend overkomt. Het is dit inzicht dat mij meer vrijmoedigheid dan vroeger geeft om iedere zondag een leerdienst uit de Catechismus te houden.
Het vorenstaande houdt ook het volgende in. Sommige ouders zijn geneigd om hun kinderen tijdens de Catechismusprediking maar thuis te laten, ook al kunnen die qua leeftijd best twee keer op Gods dag naar de kerk.

Ik zou zeggen: ‘dat moet u vooral doen als u wilt dat zij in een latere fase van hun leven de Bijbelse leer die naar de godzaligheid is de rug toe keren’.
Als wij het beste voor onze kinderen zoeken, willen wij hen in de middellijke weg de gereformeerde leer inprenten en hen daarbij bewaren. Als nu de kerkgeschiedenis leert dat één van de belangrijkste kerkelijke middelen daarvoor de prediking van de Heidelbergse Catechismus is, zouden wij dan onze kinderen die prediking onthouden? Zouden wij dan zelf die prediking ontlopen?
De Heere gedenke ons allen naar de rijkdom van Zijn eenzijdige en alles vervullende genade. In het bijzonder wensen die alle zieken, eenzamen, bejaarden en allen die welk kruis dan ook te dragen hebben, toe. Als wij van onze kant kijken, zien wij een zwarte muur waartegen alles doodloopt, maar als wij door genade naar Boven mogen zien, vergunt Hij het ons om over die muur heen te kijken.
Als er schaduw is, dan moet er ook licht zijn ~ Spurgeon
Gebruikersavatar
Herman
Moderator
Berichten: 11945
Lid geworden op: 29 dec 2001, 12:21
Locatie: Geldermalsen

Re: Catechismusprediking

Bericht door Herman »

Mara schreef:
Herman schreef:Ik snap de boodschap niet. Kan je het hele stuk niet plaatsen?.
Tuurlijk kan ik dat.

Het eerste stukje laat ik even weg dan.
Dank je wel. Ik snapte even niet hoe hij van een principiële afwijzing op een aanbeveling uitkwam. Daar zaten dus nogal wat denkstappen tussen :-)
Mara
Berichten: 23141
Lid geworden op: 15 jun 2010, 15:54

Re: Catechismusprediking

Bericht door Mara »

Herman schreef:
Mara schreef:
Herman schreef:Ik snap de boodschap niet. Kan je het hele stuk niet plaatsen?.
Tuurlijk kan ik dat.

Het eerste stukje laat ik even weg dan.
Dank je wel. Ik snapte even niet hoe hij van een principiële afwijzing op een aanbeveling uitkwam. Daar zaten dus nogal wat denkstappen tussen :-)
Dat is waar. :)
Maar vind jij het dan ook niet verwarrend dat het een leerdienst genoemd wordt?

Zoals hij het beschrijft, leren wij dit niet in (de meeste van) "onze" kerken.
Als er schaduw is, dan moet er ook licht zijn ~ Spurgeon
Gebruikersavatar
Herman
Moderator
Berichten: 11945
Lid geworden op: 29 dec 2001, 12:21
Locatie: Geldermalsen

Re: Catechismusprediking

Bericht door Herman »

Mara schreef: Dat is waar. :)
Maar vind jij het dan ook niet verwarrend dat het een leerdienst genoemd wordt?

Zoals hij het beschrijft, leren wij dit niet in (de meeste van) "onze" kerken.
Ik weet eigenlijk niet wat ik vind. :-)

Ik hecht er sterk aan dat er bijbelse lijnen getrokken worden in de catechismusprediking. Dat de verkondiging van het evangelie er ook onderdeel vanuit maakt. En dat er een stevig theologisch kader staat waaruit de uitleg naar voren brengt. Ik kan het niet altijd meemaken dat in het derde stuk bijvoorbeeld zondag aan zondag op heel het voorgaande wordt teruggegrepen.

Of je dat leerdienst noemt of niet, dat maakt mij niet uit. Onder voorwaarden zou ik het zelf op prijs stellen dat we de tweede dienst inwisselen voor een meer college-achtige setting. Wat meer onderwijzend, en minder prekerig.
Plaats reactie